Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1798

Bericht aangaande den beroemden kruidtuin van Kew. Door B. Faujas-st.-Fond.

Deeze heerlyke plaats ligt zeven mylen van Londen. Ik zal niet spreeken van het Woonhuis, noch van de Tuinen van vermaak en verciering, noch van de Zomerhuizen, Bruggen, Priëelen, enz. die dezelve vercieren; ik zal my alleen bepaalen tot den Tuin, welke dient tot onderrichting. George III heeft in denzelven doen verzamelen alle zeldzaame voortbrengzels van het Groeijend Rijk, uit alle oorden der waereld by elkanderen gezogt. Hy heeft daar door aan de Kruidkunde een gewigtigen dienst beweezen; eveneens als hy den Sterrekundigen van het grootste nut geweest is, door het bevorderen van den onvermoeiden arbeid van herschel, en door hem in staat te stellen, om grootere en volmaakter Telescoopen te vervaardigen, dan tot hier toe iemand had kunnen doen.

De Tuinen van Kew zyn zo uitsteekend aangelegd, en zo wel onderhouden; de orde en smaak, die 'er in heerschen, zyn zo voortreflyk; de Konst heeft hier zo meesterlyk gezocht na te bootzen alles, wat schoon en treffende is in de Natuur, dat ik deezen Tuin verre verheven oordeele boven alles, het geen ik ooit van dien aart gezien heb.

Toen ik my aldaar bevond, was het weder zeer schoon, en het saizoen zo gunstig geweest, dat de zeldzaamste Gewassen aldaar eene weelde vertoonden, door de verscheidenheid hunner bladen, bloemen, vruchten en geuren, dat 'er een geheel uit gebooren wierd, 't geen waarlyk betoverend was.

[p. 186]

't Geen de meeste bewondering verwekt, in deeze verzamelplaats van uitheemsche Gewassen en vreemde Boomen, is de zo keurige netheid, zuivere smaak en verstandige rangschikking, die het onderwys aangenaam maaken. De mengeling van uitheemsche en inlandsche Gewassen is zo uitmuntend ingericht, dat de geest zich alomme verlustigt; de gewaarwordingen zyn steeds vermaakelyk: alles is, als 't ware, betoverend, en niets verveelt den beschouwer.

De broeikassen zyn met een byzonder overleg ingericht. Zommige worden gestookt met eene zeer maatige warmte, voor Planten die maar eene maatige hette vorderen. In andere heerscht een sterke drooge hette, gelyk gevorderd wordt voor de Planten uit Africa. De Americaansche Gewassen, daarentegen, die gewoon zyn aan een vochtigen en heeten dampkring, genieten hier insgelyks een zodanigen, door konst verwekt. Door middel van dergelyke voorzorgen en schikkingen, met welke de Natuur nagebootst wordt, groeijen hier de tederste Gewassen byna even weelderig, als in hun Vaderland.

Met een byzonder genoegen zag ik in een der broeikassen eene zeer byzondere Plant, die zedert eenige dagen bloeide. Dezelve was de Hedisarum girans, of trillend Byltjeskruid, door Dr. patrick russel, in 1775, uit de Indiën medegenomen. Deeze by uitneemenheid fraaije Plant is door de Natuur voorzien met eene zo aanmerkelyke gevoeligheid, dat zy, hoewel geplaatst onder een glazen stolp, die allen toevloed van lucht belet, op het midden van den dag, wanneer de zon in haare volle kragt is, met haare zydelingsche blaadjes zulk eene byzondere trapswyze beweeging maakt van opheffing en nederdaaling, dat men zeggen zou dat die trilling door eene of andere verborgen konststreek wierd voortgebragt.

Gelyktydig bloeide ook eene andere zeer byzondere soort van Byltjeskruid, door Sir joseph banks uit Cochinchina medegebragt. De bladen deezer Plant hebben eene zo byzondere gedaante, en eene zo zonderlinge mengeling van kleuren op hunne oppervlakte, dat men aan dezelve den naam gegeeven heeft van Hedisarum Vespertilionis, of naar een Vledermuis gelykend Byltjeskruid. Ondertusschen gelykt de kleur, ligtheid en omtrek der bladen meer naar de vleugels van een graauwachtige Vlinder.

Onder de menigvuldige zeldzaame en byzondere Ge-

[p. 187]

wassen trok ook inzonderheid myne aandacht tot zich de Dionea Muscipula. Ik had haar reeds eens gezien in den Kruidtuin te Parys, alwaar zy bezorgd was door franklin, die haar uit de Moerassen van Zuid-Carolina had doen komen. Ondertusschen was men te Parys niet in staat, deeze tedere Plant, langer dan een half jaar, in het leven te houden; terwyl zy te Kew zeer weelderig groeide. Dit buitengewoon Gewas heeft dikke bladen, gelyk eenige zappige planten; dezelve zyn voorzien met steekels en beweegen met scharnieren, terwyl derzelver oppervlakte bekleed is met een zoetachtig vocht. Van alle kanten komen de vliegen en andere bloedelooze diertjes daar op af; doch het Gewas bezit eene zo groote gevoeligheid, dat de minste beweeging der bladen dezelve prikkelt, en ze doet zamenvouwen, waar door het bloedelooze dier beklemd wordt, en door de steekels doorboord. De Natuur schynt dus onuitputbaar in haare middelen, zo om te vernielen, als om te scheppen.

Een aantal Boomen van de Magnolia met de groote bloem, tot eene aanzienlyke hoogte opgeschooten, waren bedekt met overheerlyke bloemen, die een allerheerlyksten geur in de lucht verspreidden. Hun schoon blad, van boven blinkend groen, en van beneden geelachtig en veranderlyk, deed eene heerlyke uitwerking, en maakte eene byzondere tegenstelling met de zilverkleurige en naar het rood hellende bladen van zommige andere Gewassen.

Steeds groenende Gewassen, harstachtige Boomen van allerhanden aart, met hunne geschubde vruchten en afwisselende schakeeringen, stonden in tegenstelling met bladen van een teder groen; met zommige, wier uitgestrekt lommer een Parasol vertoonde; met andere, wier bladen met katoen bekleed waren; of op eene byzondere wyze afgesneeden, of palmswyze uitgebreid. Uit alle deeze byzondere mengelingen, door de konst en een keurigen smaak op de uitmuntendste wyze geschakeerd, ontstond een verschil van gedaanten, houdingen en kleuren, het geen de zonderlingste tegenstellingen maakte, zonder eenigen schyn van ongeregeldheid.

De Boomvaaren, Steenvaaren, Hertstongen, de verschillende Gewassen, die de schaduwe beminnen, of eene frissche vochtigheid, hebben alle plaatzen in 't byzonder voor dezelve geschikt. De Heidplanten, de Camperfoulies, de Bremgewassen, de Klimöppen, en de Kraakbessen, bevonden zich in hunne nabuurschap.

[p. 188]

Doch niets baarde my meer verwondering, dan de verwonderlyke konst, door welke men in staat geraakt is, in deezen Tuin te kunnen doen groeijen de Mosplanten, de tederste en byzonderste Hairplanten, en zelfs eenige Leverkruiden, om dus in ééne plaats daar te stellen de volkomenste en uitgezogtste vereeniging van de voornaamste rykdommen des Groeijenden Ryks. Om aan dit oogmerk te voldoen, heeft men beddingen gemaakt van de poreuze Lavaas, die de Ridder banks op zyne terugtocht uit Ysland, alwaar hy de Hecla was gaan onderzoeken, met zich had gebragt. De ballast van zyn Schip bestond alleen uit die stoffe, van welke men een zo nuttig gebruik gemaakt heeft. Deeze steenen zyn vervuld met holten, scheuren en uitsteekende puntjes; zy zyn zeer sponsachtig van maakzel, geschikt om het water op te slorpen en lang by zich te behouden. Men heeft uitgedagt, daar van dikke boorden te maaken, meer of min verheven boven de beddingen van een beschaduwd aardryk, welke zy omringen, en dus een tuin van Mosgewassen daargesteld, die eenig in zyne soort is.

De zo talryke rei der in 't geheim paarende Gewassen (Cryptogamia), in welker verschillende geslagten een zo groot onderscheid van gedaanten, kleuren, en onnaspoorbaare wyzen van vermenigvuldiging, wordt waargenomen, groeijen en bloeijen hier uit de kleine holligheden deezer als door konst gemaakte rotsjes, op eene waarlyk betoverende wyze, die geen geringe eere doet aan den smaak en het beleid van hun, die op deezen gelukkigen inval gekomen zyn. De eerste proeven deezer onderneeming ten vollen gelukt zynde, en men aan deeze manier van planten eene grooter uitgebreidheid willende geeven, dan de voorraad van de natuurlyke Lavaas, die men bekomen had, toeliet, heeft men getracht dit gebrek door de konst te vergoeden, en, door een geweldig vuur van houtskool, uit kleiklompen een onzuiver glas gebrand, 't geen volkomen aan het oogmerk voldoet.

Men moet hier aanmerken, dat het Climaat van Engeland den groei van zodanige Gewassen ten sterksten bevordert, en niet weinig toebrengt tot het welgelukken eener zo vernuftige uitvinding. Ik geloove, intusschen, dat men ook elders met het beste gevolg van deeze ontdekking gebruik zou kunnen maaken, en dus de groote Kruidtuinen alomme voorzien met een plantzoen deezer byzondere Gewassen, wier kennis men zich anderzins zo

[p. 189]

bezwaarlyk kan eigen maaken, dan door middel van Boeken met gedroogde Plantgewassen, of door het doen van Reizen, die, ter oorzaake der kosten, niet door een ieder kunnen ondernomen worden.

De Kruidtuin van Kew is voornaamelyk tot den tegenwoordigen trap van volmaaktheid gebragt door wylen deszelfs Bestuurder, william aiton. In 1789 gaf deeze bekwaame Man, in drie Deelen in 8vo., een Naamlyst der Gewassen uit, die alhier te vinden zyn. Hy was ook voorneemens, eene breedvoeriger Beschryving in het licht te geeven van de byzonderste Planten, die in zyne Verzameling voorkwamen. Dan hy wierd hier in door den dood verrast. Thans is het oppertoezicht over deeze onvergelyklyke Verzameling aan zynen Zoon opgedraagen.