Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1798

[p. 160]

Iets over de beschaafdheid en de zeden der hedendaagsche Grieken.

De volgende aanmerkingen, over de beschaafdheid en de zeden der hedendaagsche Grieken, zyn ontleend uit een brief van een beroemden Geleerden en Staatsman, die sedert verscheidene jaaren zich te Constantinopolen opgehouden, en, gelyk hy 'er de gunstigste gelegenheid toe had, zich ook veel moeite gegeeven heeft, om de denkwyze en zeden van deze menschen van naby te leeren kennen.

‘Ik moet u oprecht bekennen, dat ik de hedendaagsche Grieken voor een zoo verachtelyk volk houde, dat het der moeite niet waard is, daarover vele woorden te wisselen. Men zou de Ottomannische Regering onrecht doen, wanneer men 'er deze de schuld van wilde geven; want het is onwedersprekelyk, dat dit volk reeds onder hunne eigen Keizers niet beter geweest is. De waereld heeft zich door eenige weinige vluchtelingen, die, na den val van dat ondeugende en domme Ryk, in Italie overkwamen, om hun leven te redden, laten verblinden. Want men is waarlyk veel te beleefd geweest, door aan hun de herstelling der wetenschappen toe te schryven, die men toch aan geheel andere mannen en andere omstandigheden verschuldigd is. 'Er wordt by dit volk noch aan wetenschappen, noch aan zedelykheid, meer gedacht. De Turken hebben de Grieken nimmer in de aankweeking van wetenschappen gehinderd, en hebben even weinig schuld aan het tegenwoordig bederf der zeden, dat onder hun heerscht, wat ook onkundige Reizigers van de hardheid der Turksche Regering, en de zoogenaamde slaverny der Grieken, in Europa gezwetst hebben.

Dit is 'er van de zaak. De Grieken zyn, sedert vele Eeuwen, tot onwetendheid en bedorvenheid gebooren, en ik kenne thans geene menschelyke macht, die ze van beiden weder zou kunnen te regt brengen. Het gaat met geheele Volken, gelyk met enkelde menschen. Beiden kunnen niet meer staande gehouden worden, wanneer ze eenmaal zoo ver vervallen zyn, dat het evenwicht niet meer kan hersteld worden. Men moet ze dan verloren rekenen, tot dat zy door groote gebeurtenissen, die

[p. 161]

men zelden kan vooruitzien, dewyl ze van toevallige omstandigheden afhangen, of geheel verdelgd worden, of geheel van geaartheid veranderen. Want op middelwegen kan geen kwaad, dat zoo groot is, een einde neemen. In het byzonder bewyst de ondervinding, dat de voortgang van kunsten en wetenschappen, ten allen tyde, veel minder van de Regeringen, die daarvan zelden iets verstaan, dan wel van de drift, welke schrandere koppen zelve daartoe doorgaands medebrengen, heeft afgehangen.

Onder de Reizigers, die een zoo laag en onverstandig volk, als de Grieken zyn, ten koste eener oneindig betere en vernuftiger Natie, gelyk de Turken zyn, beklaagd hebben, heeft ook de Graaf de Choiseul Gouffier zich verdienstelyk willen maken, op eene wyze, die men hem niet behoeft te benyden.

Ik geloove evenwel, dat hy, geduurende zyn gezantschap in Constantinopolen, gelegenheid genoeg gevonden heeft, om over 't een en ander anders te denken. Maar toen hy voorheen, in zyne zoogenaamde schilderachtige Reis in Griekenland, als een onervaren jongeling, alleen vervuld met denkbeelden die hy uit de boeken gehaald had, zich tot lofredenaar der Grieken opwierp, en de waereld wilde wys maken, dat, (wie zou het geloofd hebben!) Hungaren en Moscoviers de lieden waren, die in staat waren, om het Grieksche Ryk van kunsten en wetenschappen weder op te richten, heeft hy daarvoor zyn loon van den Heer de Paauw ontvangen, die over de Grieken een voortreffelyk boek geschreven heeft, van wien het my maar verwondert, hoe deze man een volk, dat hy zelf niet gezien heeft, zoo naar waarheid heeft kunnen schilderen. Men kan daaruit aan zyn voorbeeld zien, dat een man van verstand en ondervinding altyd verder ziet, dan een ander.’