Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1798

[p. 568]

Sebaldi Fulconis Joh. Ravii Oratio de Jesu Christi ingenio & indole perfectissimis, per comparationem cum ingenio & indole Pauli Apostoli illustratis. Habita publice d. 8 Februarii 1798. Quum supremo Academiae Lugduno Batavae Magistratu abiret. Lugduni Batavorum, apud S. & J. Luchtmans, in 4to. maj. pagg. 54.
Redevoering van S.F.J. Rau, over het allervolmaakst Karacter van Jesus Christus, opgehelderd door eene vergelyking met dat van den Apostel Paulus. Uitgesproken op den agtsten February des Jaars 1798, by het nederleggen der Waardigheid van Rector Magnificus, aan de Hooge Schole te Leyden. Uit het Latyn vertaald, door Jan de Kruyff. Te Leyden, by S. en J. Luchtmans, 1798. In gr. 8vo. 67 bl.

Eene uitmuntende Redevoering over een aangelegen onderwerp, juist berekend naar de behoeften van den tegenwoordigen tyd, en met veel smaak en oordeel voortreffelyk behandeld, waarvoor alle verstandige en onbevooroordeelde vrienden van waarheid en godsdienst gaarne met ons, in de eerste plaats den voortreffelyken bewerker, en vervolgens ook den Heer de kruyff, die dezelve, zoo keurig, als getrouw, uit het Latyn vertaald, in een bevallig kleed aan zoo veel meer Leezers in handen geeft, hunnen waaren dank zullen betuigen.

Na eene gepaste Inleiding laat de Hoogleeraar eene algemeene aanwyzing voorafgaan, hoe men best karacters in hunnen waaren grond kan leeren kennen, en met de meeste juistheid afteekenen. ‘Het is ten dien einde geenzints genoeg, iemands onderscheidene hoedanigheden, en meest in het oog vallende deugden, ieder afzonderlyk, op te tellen, neen, maar men moet, met de meeste zorgvuldigheid, opspooren en aanwyzen het punt, waarin die allen zich vereenigen, en als 't ware samen werken tot het vormen van ééne bepaalde en eigene zielsgedaante. Ieder mensch, namelyk, heeft oorsprongelyk, zo wel naar de ziel als naar het lighaam, iets hem byzonder eigen, uit het welk, als uit de gemeene bron, alle de overige wyzigingen van denken en handelen, die het eigenlyk gezegde karacter uitmaken, moeten worden afgeleid.’ Voorts kan men zich met veel vrucht

[p. 569]

bedienen van eene vergelyking van gelyksoortige of strydige karacters met elkanderen. Naar deze grondregels wordt dan het karacter van Jesus Christus meesterlyk geschetst; en wel indiervoege, dat het in vergelyking gebragt wordt met dat van den Apostel Paulus, een man van een zeer voortreffelyk en bewonderingswaardig karacter, die zyns gelyken nimmer gehad heeft, boven wien echter Jesus zoo zeer uitsteekt, als het hoogste en volmaaktste verschilt van het groote en verhevene.

Het valt minder moeielyk, de byzondere deugden en loffelyke hoedanigheden van Paulus op te tellen, dan wel die allen tot één punt te brengen, en als het ware tot derzelver gemeene bron te rug te voeren, omdat wy in een en denzelfden man zoo veele, zoo in schyn verschillende, zoo geheel onderscheidene, ja zelfs byna onderling strydige, deugden ontmoeten. Om nu evenwel het waar karacter van dezen grooten, waarlyk zonderlingen, man recht door te zien, en met juistheid af te teekenen, tracht de Redenaar als 't ware het brandpunt te vinden, uit het welk zoo veele verschillende lichtstraalen voortschieten, en, staag verwyderende, zich door alle de deelen der ziel verspreiden. De Karacterkunde schynt hem toe in vier deelen besloten te zyn. Zoo veelen immers, zegt hy, zyn de oorzaaken of grondkrachten, uit wier verschillende vermenging of wyziging alle die verscheidenheid, welke onder de menschen gevonden wordt, is af te leiden. 1) ‘Eene meerdere of mindere gevoeligheid, of, om juister te spreeken, de verschillende mate van dat vermogen, het welk ons geschikt maakt, om door de dingen, die buiten ons zyn, aangedaan te worden, als waar uit de hevigere of zwakkere werking onzer gemoedsbewegingen en hartstochten haaren oorsprong neemt.’ 2) ‘De meerdere of mindere kracht dier goedwillige neiging, door welke de natuur ons allen tot de gezelligheid of onderlinge gemeenschap roept, en waar door wy, als van zelve, gedreven worden, om anderen te zoeken, te beminnen, hen met ons te vereenigen, en wederkeeriglyk ons zelven aan hun mede te deelen.’ 3) De sterkere of zwakkere aandrift tot werkzaamheid. 4) ‘Het redelyk vermogen of het verstand, waar omtrent mede de grootste verscheidenheid plaats vindt, als zynde het zelve, oorsprongelyk, by sommigen vlugger of scherper, by anderen traager of stomper, terwyl het nog daarenboven eene verschillende

[p. 570]

vorming krygt door veelerleije oorzaken van buiten, als opvoeding, onderwys, voorbeelden, staatsgesteldheid, of wat dies meer zy.’ ‘Uit deze verschillende vereeniging dezer vier hoofdbeginselen, in wier mengeling eene oneindige verscheidenheid kan plaats hebben, ontstaat elks byzondere gesteldheid, of, zo als Cicero dit heeft uitgedrukt, dat bepaalde wezen, het welk, in onderscheiding van het geen aan allen gemeen is, door de natuur zelve iederen mensche tot een eigen persoon is aanbedeeld, en het geen wy, gewoonlyk, Aart of Karacter noemen.’

Volgens dezen leidraad wordt dan eerst het karacter van Paulus nagespoord, en vervolgends deels de overeenstemming van hetzelve met dat van Jesus, deels de verhevenheid van het laatste boven het eerste, in de byzonderheden aangewezen, en dit een en ander uit de vergelyking van beider levenswandel bekrachtigd. Al 't welk met zoo veel juistheid afgeteekend, en tot een overschoon geheel samengebragt is, dat wy alles zouden moeten overneemen, om onze Leezers een regt denkbeeld van de treffende wyze, waarop de Prof. zoo wel het bewonderenswaardig karacter van Paulus, als de nog oneindig heerlyker beeltenis van Jesus, afmaalt, mede te deelen. Wy vergenoegen ons, met onze Leezers oplettend gemaakt te hebben op dit roemwaardig voortbrengsel van het gezond verstand, en de godsdienstliefde eenes Vaderlandschen Geleerden, dat tegen eene menigte onbekookte niets afdoende schriften, die men van tyd tot tyd met de allerverfoeielykste oogmerken, tot ondermyning van den besten Godsdienst, ziet in de wereld stooten, alleen kan opweegen.