Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1798

[p. 300]

Ziel kundige Verhandeling, door Casparus Rensing, Med. Doctor, voorgeleezen in eene Vergadering van het Amsterdamsche eerste Departement der Maatschappy tot Nut van 't Algemeen, uitgegeven met voorkennis en toestemming van deszelfs Bestuurders. Te Amsterdam, by A. Mens, Jansz., 1798. In gr. 8vo. 78 bl., behalven een Voorbericht van LXII bl.

‘Wat zal 'er van my worden (dus begint de geleerde en wysgeerige Schryver van dit Stukje deszelfs Voorbericht), wanneer myn lichaam tot deszelfs eerste oorsprong te rugge keert? Deeze is gewis een der gewigtigste vraagen, die de mensch zich ooit kan voorstellen, en van welker voldoende beantwoording een groot gedeelte, zo niet zelfs geheel en al, de rust van zyn gemoed, geduurende zyn geheelen leeftyd, afhangt.’ - ‘Van myne vroegste jeugd af, dit beken ik openhartig, is my van alles, waar over ik onderwys of opheldering ontving, nimmer iets aangenaamer geweest, dan wanneer het dit onderwerp betrof.’

Door eene zo loflyke zucht tot waare Wysheid aangespoord, doorlas de Schryver alles wat hy in dit vak kon magtig worden, en bragt het geen hy dienaangaande aanmerkenswaardig vond op het papier. In 1794 eene Spreekbeurt moetende vervullen in het eerste Departement tot Nut van 't Algemeen, werkte hy deeze stoffe uit, en deed over dezelve eene Redevoering, welke thans, op het aanhoudend verzoek zyner Hoorderen, het licht ziet. De voornaame inhoud van dit stuk dient, om te bewyzen: ‘Dat het geloof aan een toekomend zalig leven een sterke dryfveder opleven, die ons aanzet, om ons, zo veel doenlyk, in alle verstandelyke en God verheerlykende weetenschappen te oefenen, om dat wy daar door in staat gesteld worden, van, in ons volgend leven, een hogeren trap van gelukzaligheid te kunnen beklimmen.’

Ter bevestiging deezer gewigtige leere, handelt de Redenaar over de gewoone bewysredenen, door welke de onstoffelykheid onzer Zielen wordt betoogd. Verder vergelykt hy den aart en de voortreffelykheid der Menschelyke Zielen met die der Dieren, om daar uit af te leiden, dat, hoewel de laatstgemelde vermogens bezitten, die een zekeren graad van volmaaktheid en redelykheid

[p. 301]

toonen, de eerste, echter, van een veel edeler en uitgebreider vermogen zyn, en alleen de gave bezitten om afgetrokkene denkbeelden te vormen, en uit dezelve gevolgtrekkingen af te leiden. Ten opzichte der betrekkingen, die 'er bestaan tusschen onze Zielen en Lichaamen, erkent de Redenaar wel, dat de eerstgenoemde alleen hunne denkbeelden aan de laatstgenoemde te danken hebben, maar dat daarentegen alle geestelyke vermogens derzelve, als daar zyn het denken, het oordeelen, het redeneeren, het geheugen, de verbeeldingskragt, enz. onstoffelyke eigenschappen zyn, die tot de Ziel alleen behooren, en in geenen deele van het stoffelyk Lichaam afhangen. Zeer uitvoerig is hy in het beantwoorden der gewoone bewysredenen, die door de voorstanders van het tegengesteld gevoelen worden afgeleid uit den trapswyzen groei en vermindering onzer vermogens, met de jaaren. Hy meent, dat de daar uit afgeleide afhangelykheid onzer Zielsvermogen van onze Lichaamen eensdeels kan verklaard worden uit de aanwinnende of afneemende vermogens onzer zintuigen; anderdeels uit de belemmering, welke, door het verstompen onzer zintuigen, en de ontaarting van de verschillende deelen der herssenen, in den ouderdom, aan de werkingen van ons onstoffelyk deel wordt toegebragt.

Verder betoogt de Schryver, dat, daar, met den dood, al het stoffelyke en zinnelyke wegvalt, en ook ongeschikt is na de opstanding voor een beter leven, alleen de verkreegen geestelyke denkbeelden overblyven. Dat dus de Ziel geschikter moet zyn voor de Hemelsche gelukzaligheden, naar maate dezelve zich hier op aarde meer heeft toegelegd op het kennen en betrachten der geestelyke en zedelyke volmaaktheden. Dat dus ook die geene, welke zich alleen aan het aardsche gehecht hebben, volkomen ongeschikt zouden zyn voor een volmaakten geestelyken staat, en het zelfs niet in het gezelschap der Hemellingen zouden kunnen uithouden, al wierden zy daar in toegelaaten.

Het Voorbericht voor deeze Verhandeling is byna zo uitvoerig als het stuk zelve, en dient voornaamelyk tot wederlegging van een Antwoord, by teyler's Godgeleerd Genootschap ingekomen, op de Vraage: ‘Zyn 'er voldoende bewyzen voor de Onstoffelykheid der Menschelyke Ziele? Zo ja, wat kan men 'er uit afleiden, ten opzichte van derzelver duuring, gewaarwording en werking, na den dood des Lichaams, in haaren afgezonder-

[p. 302]

den staat?’ welks Schryver van oordeel was, dat 'er geene voldoende bewyzen zyn voor de Onstoflykheid der Menschelyke Ziele. De menigvuldige bewyzen, door dien Schryver tot bevestiging van zyne meening verzameld, worden hier naauwkeurig ontleed, en door den Redenaar beantwoord. Doch de bepaaldheid van ons plan laat niet toe, dat wy ons in dit diepzinnig en ingewikkeld geschil inlaaten; waarom wy hun, die daar meer van begeeren te weeten, tot het stuk zelve wyzen.