Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1798

Drietal gemeenzaame Brieven, tusschen Vrienden te Utrecht en te Alkmaar, over den Overgang van Frans Voorhout, uit de Gemeenschap der Gereformeerden tot de Roomsche Kerk, en het Stukje daaromtrend uitgegeeven door Petrus Schouten, Roomsch Priester en Pastoor te Alkmaar. Met een Voorbericht van den Uitgeever, dat Roomschen en Onroomschen leezen kunnen. Te Alkmaar, by J.A. van Harencarspel, en alom, 1797. In gr. 8vo. 27 bl., behalven het Voorbericht van 6 bl.

Deze Brieven zyn ons minder interessant voorgekomen. De Uitgeever schynt, volgens het Voorbericht,

[p. 296]

onderscheiden te zyn van de Schryvers der drie Brieven, of wel van den genen, die zich, gelyk hy zich uitdrukt, achter het scherm dezer schynbaare briefwisseling verkozen heeft te verbergen. De Schryver van den tweeden Brief wordt, in den eersten, voorgesteld als iemand, die buiten verbintenis en betrekking is, zoo wel tot het Gereformeerde als Roomsche Kerkgenootschap, en van allen valschen godsdienstyver en partyschap verwyderd is. Hy telt zich zelf onder de Dissenters. De Schryver van den eersten en derden Brief komt voor als een Leek, die evenwel Latyn verstaat, en van de Kerkelyke Historie en Uitlegkunde nog al meer weet, dan anderen. Wat daarvan zy, gelyk ook van de zonderlinge terugneeming der gedaane aanpryzing van het boekjen van den Prop. Schmidt, voorheen Roomsch Hoogleeraar, in het Voorbericht; de meeste verdiensten van dit drietal Brieven, en wel byzonder van den tweeden, waarvoor wy den Uitgeever danken, zyn, in ons oog, deze en gene medegedeelde berichten, omtrent den persoon en de lotgevallen van Frans Voorhout, die met den inhoud van het hiervooren gemeld Stukjen wel overeenkomen, en den overgang van dezen man tot de Roomsche Kerk meer en meer verklaaren, en minder vreemd moeten doen voorkomen. Men kan hem, naar het oordeel des Briefschryvers, van geene verfoeielyke beginselen en laage byeinden verdenken. Hy is een getrouwd man, die in onbekrompene omstandigheden is, en niets minder dan een politiek gelukzoeker. Men moet de voornaame aanleiding tot dezen overgang in 's Mans verregaande veranderlykheid, waarvan hy zelf in zyn verhaal bewyzen aan de hand geeft, zoeken. ‘Maar hoe,’ zegt hy, ‘is dit te verklaaren? zou in dit geheel enkel grilligheid en wispeltuurigheid van aart te vinden zyn? die lopen 'er gewis onder. Maar 'er komt bekrompenheid van vermogens, het overhoop haalen van alles te gelyk, zonder iets grondig af te doen of geheel tot stand te brengen, by. Niemand, die Voorhout kent, zal hem natuurlyke schranderheid en levendigheid, zal hem arbeidzaamheid en warmen yver voor waarheid en regt ontzeggen en betwisten; maar elk, niet onbekend met de geschiedenis van zyn leven, zal ook toegeeven, 't zy men hem in zyne staatkundige werkzaamheden, zo hy die zelve bladz. 4, in de Aantekening, noemt, of in zyne bedryven, by voorbeeld, in het eertyds te Alkmaar bloeiend Physisch Gezelschap, of ook in

[p. 297]

het midden van zyne met veele en veelzoortige boeken en werktuigen ryklyk voorziene groote Studeerzaal, in den kring zyner Kweekelingen of anders beschouwd, dat zyne geest-vermogens nooit voor zo verschillende studiën en bedryven, als hy ter hand nam, berekend waren, dat hy gewoon is alles te veel door elkander te haalen, van het een op het ander te springen, en zo tot die beklaagenswaardigen behoort, die, alles willende weeten en doen, met de daad geene weetenschap grondig kennen, en geen zaak tot volkomenheid brengen. Wanneer ik dit een en ander nu op het Godsdienstige toepas, en my voorstel, dat Voorhout als met ongewassche handen alle de Systhemas, het een voor, het ander na, of liever dan een deel van het een, en dan weder een ander deel van het andere heeft aangetast, dat hy zich, niet wel toegerust, in den maalstroom van allerlei Godgeleerde sentimenten en twistvraagen heeft begeeven, en dat misschien zyn opvoeding en eerste onderwyzing in den Godsdienst, naar den leertrant der Gereformeerden, zo als het voor dertig en meer jaaren hier wel kon gebeurd zyn, niet oordeelkundig en menschkundig waren ingericht, dan wordt het wonderbaare, in het nu voorvallende, aanmerklyk verminderd, ja zulks verdwynt geheel, zo het waar is, het geen ik echter verre ben van voor uitgemaakt te houden, dat hy in den laatsten tyd in het Kerkgenootschap, dat hy nu verlaaten heeft, niet voorzichtig of liefderyk genoeg zou behandeld zyn. Ik geloove veeleer, dat de groote gedachten omtrent de geleerdheid van Pastoor Schouten, die voor jaaren zich in geschriften van alle zyne Ambtgenooten hier te Lande op de voordeeligste wyze wist te onderscheiden, dat ook het verzagt, het eerbied- en beminnenswaardig oogpunt, waarin deze voor zyne Kweekelingen de Leer en gebruiklykheden van zyne Kerk, afgezonderd van alle byvoegzels en misbruiken, heeft weeten te plaatzen, zeer veel hebben toegebragt, om eene stap te verhaasten, die my alleen uit het nu aangevoerde begryplyk voorkomt.’

Voorts hebben de aanmerkingen op het geschrift van Schouten, tot verdediging van Professor Heringa, en den Heidelbergschen Catechismus, en wat men verder in den derden Brief aantreft, niet veel te beduiden. De Utrechtsche Hoogleeraar heeft zulke verdedigers niet noodig. Zulke en dergelyke machtspreuken, als deze, de Dord-

[p. 298]

rechtsche Kerkleeraar Kist heeft Brouwer ontwapend, Glover is door de Deputaten van de Geldersche Synode op eene verstommende wyze wederlegd, op deze en die aanmerkingen van Voorhout en Schouten zou veel te zeggen zyn, doen weinig af. Het is beter stil te zwygen, dan zich zoo van de zaak af te maaken.