Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1798

[p. 254]

Aanmerkingen, op het Werkje van den Heere B. Tersier, getyteld: De behandeling der Ingeënte op de Natuurlyke Kinderpokjes toegepast; briefsgewyze aan denzelven medegedeeld, en strekkende voornaamelyk om het genot der versche lucht in de behandeling der Kinderziekte aan te pryzen, en de voordeelen der Inentinge, of konstige besmetting, te verdeedigen. Door L. Bicker. Te Haarlem, by F. Bohn, 1798. In gr. 8vo, 80 bl.

By gelegenheid onzer Recensie van het Werkje van den Heer Tersier, in ons voorig Deel p. 615, gaven wy reeds in het korte te kennen, dat wy de gevolgtrekkingen, door dien Schryver uit zyne proeven en waarneemingen afgeleid, niet alle konden goedkeuren; dat wy wel ten sterksten overtuigd waren van het nut eener geduurig verfrischte lucht in de behandeling der Kinderziekte, maar dat wy geenzins geloofden, dat dit middel alleen genoegzaam was, om kwaadaartige Pokjes te geneezen: dat verder, onzes bedunkens, de voordeelen der Inentinge geenzins alleenlyk bestonden in de behandeling der zieken, maar dat hier wel degelyk een essentieel verschil plaats had, zo dat de ingeënte ziekte, het overige gelyk gesteld zynde, steeds oneindig goedaartiger was, dan de natuurlyke.

Het geen wy dus zeer beknoptelyk hadden aan te merken op het Werkje van den kundigen Haarlemschen Geneesheer, vinden wy hier, tot ons groot genoegen uitvoeriglyk en zeer grondig betoogd en beweezen, door den geleerden l. bicker. In de eerste 20 pag. van zyn Werkje betuigt de kundige Schryver zyn genoegen over de leere van den Heer Tersier, aangaande het groot nut der geduurig ververschte lucht in de Kinderziekte, over het algemeen beschouwd. Ook betoogt hy, uit aanhaalingen van Werkjes, voorheen door hem over deeze stoffe geschreeven, dat hy zulks meer dan eens aan zyne landgenooten genoegzaam had onder het oog gebragt. Over het algemeen gelooft hy ook, dat men het voordeel der verfrischte lucht niet zo zeer in de verkoeling, dan in de vernieuwing, derzelve hebbe te zoeken; doch verschilt hier in van den Heer Tersier, dat, daar dezelve de hitte

[p. 255]

of koude der ververschte lucht voor onverschillig rekent, onze Schryver daarentegen gelooft, ‘dat de koude, als koude, (zie bl. 22.) op het gansche beloop der Kinderziekte, het zy dan ingeënte, het zy natuurlyke, een meer voordeeligen invloed heeft, dan de warmte, zo dat, alles gelyk staande, de eerste te verkiezen zy.’ Dit wordt niet alleen door onzen Schryver gesteld, maar met zeer voldoende redenen bevestigd.

Verder gaat de Schryver, op bl. 34 en volgg., over tot het onderzoek der denkbeelden van den Heer Tersier, aangaande de eigenaartige gelykheid der ingeënte en natuurlyke Pokjes, omtrent welke zekerlyk ongegronde stelling de Schryver zich, onder anderen, aldus uitdrukt. - ‘Maar nog meer stond ik verbaasd, toen ik bemerkte de slimme wyze, op welke gy die verzekering algemeen zoekt te maaken, en door uwe redeneering uwe Leezers in 't geloof zoekt te brengen, dat genoegzaam alle Inenters alleen in het genot der vrye lucht het voordeel der Inentinge stellen; immers zodanig moeten of zullen ten minste de meeste uwer Leezers besluiten uit uw zeggen, dat dat genot het eenige is, waarop eenpaarig door alle Inenters wordt aangedrongen. - Ondertusschen is het een en ander vry verre bezyden de waarheid. Gelyk ik buiten u geene Schryvers kenne, die alleen in het bestier het voordeel der ingeënte Pokjes stellen gelegen te zyn, schoon het mogelyk is, dat 'er zulke zyn, zo durf ik ik wel verzekeren, dat de meeste Inenters eenpaarig, behalven op het genot der versche lucht, tevens en altoos op verscheiden andere maatregelen, by de Inenting in acht te neemen, aandringen, en dat zy vooral de wyze, van het pokgift door Inenting mede te deelen, als den voornaamen bron beschouwen, waar uit de voordeelen van dat konstmiddel voortvloeijen.’

Tot verder bevestiging zyns gevoelens berekent de Schryver het getal dier geene, welke door de Inenting sterven, in vergelyking van die geene, welke door de natuurlyke Pokjes worden weggesleept. Hy betoogt dat het getal der eerste niet noemenswaardig, terwyl het getal der laatste altoos zeer groot is, niettegenstaande de lucht zo veel wordt verfrischt, als maar immer mogelyk is. Welk laatste hy niet alleen bevestigt met zyne eigene ondervindingen, maar insgelyks uit de waarneemingen in de Londensche Ziekenhuizen genomen. ‘Ook heb ik

[p. 256]

(zegt hy) in het Hospitaal der natuurlyke Kinderziekte te Londen, daar men mede alle mogelyke zorgen draagt, om de Lyders eene versche lucht op den duur te geeven, en hen den geschiktsten eet- en leefregel te doen houden, eene menigte van zulke ellendigen gezien, en men verzekerde my, dat 'er zo altoos veele in waren, en dat de evenredigheid tusschen de gestorvenen en die onder de Inenting overleden gemeenlyk zo al dezelfde was als men die doorgaans stelt.’

Vervolgens onderzoekt de Heer bicker de redenen, waarom dan eigentlyk de ingeënte Pokjes zo veel goedaartiger zyn, dan de natuurlyke. Zyns erachtens zyn het de drie volgende. 1. De binnenbrenging van het Pokvergift in den omloop der vogten op eene onedele plaats, niets gemeen hebbende met de levensbronnen en de edelste ingewanden, die in eene natuurlyke besmetting plaatzelyk en geweldig worden aangedaan. 2. De mindere agitatie hier door in het bloed verwekt, en dus de geringere koorts en daar van afhangende geringere pokgisting; waar door dus de geboorene Pokstoffe minder overvloedig is, en gemakkelyker wordt ontlast. 3. Het lokken van een groot deel Pokjes naar de huid, derzelver ontlasting door de zweeren der gemaakte wondjes, en de menigvuldige Pokjes, welke die verzweeringen doorgaans omringen.

De Schryver eindigt zyn Werkje met nog veele ter zaake dienende aanmerkingen, en laat zich, onder anderen, dus uit, op p. 79: ‘Ik schryf het ook niet weinig daar aan toe, dat ik in het inenten altoos zo byzonder gelukkig geweest ben, zo wel als aan eenige behandelingen, verschillende van die welke ik van verscheidene Inenters gezien heb. - Ik had gedagt, my by deeze gelegenheid daar ook over uit te laaten; maar myne brief is reeds te lang geworden, om zulks hier by te voegen; welligt zal ik dat by eene andere gelegenheid beter doen kunnen.’

Wy hoopen, dat de Heer bicker zyne byzondere aanmerkingen over dit gewigtig stuk eerlang in het licht zal geeven, in een afzonderlyk Stukje, en niet in eene of andere Societeits-verzameling, dewyl dezelve, gelyk andere gewigtige Stukjes van den Schryver over deeze belangryke stoffe, als dan weinig geleezen worden, en dus geenzins dat nut kunnen doen, als wanneer zy alomme en voor een ieder te bekomen zyn.