Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1798

Is 'er Openbare Godsdienst, - zyn 'er Leeraars voor den Godsdienst nodig? Of Antwoord op ene Prysvraag, over de ware Oorzaken van de tegenwoordige Ongodsdienstigheid, en de Middelen ter Verbetering. Door Dirk Cornelis van Voorst, Predikant te Amsterdam. Te Amsterdam, by J. ten Brink Gz., 1797. In gr. 8vo, 56 bl.

Bekend by veelen onzer Leezeren is de Prysvraag, in de maand Juny des jongstvoorgaanden jaars, de oorzaaken van het verval, en de middelen tot herstel der openbaare Godsdienstoeffeninge betreffende, uitgeschreven, en van de ingekomene Antwoorden op welke Vraag reeds eenigen door den druk zyn gemeen gemaakt. De Eerw. van voorst, insgelyks zyne kragten aan het belangryk onderwerp beproefd hebbende, geeft in het Voorberigt reden van het niet inzenden, en van de afzonderlyke uitgave van zyn Opstel. Om den wille van hun, die het Programma, 't welk de voorgestelde Vraag bevat, niet by de hand hebben, hadden wy wel gewenscht, dat de Eerw. Schryver hetzelve nevens zyn Opstel hadt doen drukken. Tot het rechte verstand des oogmerks en der gepastheid van verscheiden afdeelingen zou zulks niet weinig hebben toegebragt. Naa 's Mans Geschrift te hebben doorleezen, vinden wy geene reden voor de onderstelde mogelykheid, om deswegen haatlyk te worden aangevallen, aangezien het allezins lofwaardig oogmerk, om eene der heilzaamste inrigtingen in de Maatschappy, - de openbaare Godsdienstoeffening, - voor te staan en te bevorderen. Over de Ongodsdienstigheid, en de algemeenheid daar van, gesproken hebbende, treedt van voorst in een onderzoek van derzelver oorzaaken. Deeze verdeelt hy in algemeene, hier niet minder dan zestien in getal, en byzondere, welke in de tegenwoordige gesteldheid van zaaken in ons Vaderland haaren grond hebben. Aangaande Verlichting en Verdraagzaamheid schryft van voorst, ‘nooit kunnen zy oorzaaken zyn van laauw-

[p. 13]

heid, onverschilligheid en nalaatigheid in den openbaaren Godsdienst.’ Maar, voegt hy 'er nevens, wil men verdraagzaamheid en verlichting te verre dryven, dan breekt men meer af dan men opbouwt, dan bant men de menschen uit den openbaaren Godsdienst, en vermenigvuldigt ongodsdienstigheid. Gaarne en gaaf onderschryven wy, 't geen van voorst meldt, aangaande de wyze, op welke de Godsdienst moet onderweezen worden, als een middel ter bevorderinge van Godsdienstigheid. ‘Men moet zorg dragen (is zyn raad) dat het onderwys in den Godsdienst, 't welk aan de jeugd gegeeven wordt, niet dor en onaangenaam zy - dat men de kinderen gene klanken mededeelt, welke voor hen onverstaanbaar zyn. - Men stelle den Godsdienst, gelyk hy is, ook warelyk bevallig voor. Men wyse aan, welken invloed de leerstukken op ons hart moeten hebben, en hoe zy in verband staan met het geluk en heil der Maatschappy. Men doe den Godsdienst dierhalven kennen van deszelfs aangename en ware zyde. Men doe altoos opmerken, dat de Godsdienst niet naargeestig maar recht vrolyk maakt. De Leerboeken moeten op die leest geschoeid zyn, of tot zulk nader onderwys kunnen dienen.’ - Minder nuttig dunkt ons het volgende: ‘Vooral moet men de kinderen onderrichten, dat men over de Leerstukken onder de Christenen zeer verschillende denkt, op dat zy met alle kracht leren onderzoeken.’ Voor menschen in meer gevorderden leeftyd moge dit zyne nuttigheid hebben. Maar kinderen in den doolhof der Geschilvoerende Godgeleerdheid rond te leiden, dunkt ons het gepaste middel niet, om hen tot waare Godsdienstigheid, die het hart verbetert, op te leiden. Over 't geheel genomen, hebben wy in dit Geschrift menig goede aanmerking ontmoet. Van oppervlakkigheid, misschien uit overhaasting ontstaan, kan de Eerw. van voorst zomtyds niet worden vrygesprooken; by voorbeeld, daar hy, schryvende te zullen betoogen, dat waare Verdraagzaamheid Godsdienstigheid bevordert, dat, zo genaamde, betoog in het klein bestek van nog geene halve bladzyde omvat.