Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1797

Verhaal van eenige zeer opmerkelyke spelonken in het vorstendom Bayreuth, en van de beenderen aldaar by het uitgraaven gevonden. Getrokken uit een Berigt deswegen gegeeven door zyne Hoogheid, den Markgraaf van Anspach &c.

(Ontleend uit The Philosophical Transactions for 1794.)

Een reeks van oorspronglyke Bergen loopt bykans door geheel Duitschland, in eene rigting bykans van het Oost tot het West strekkende; de Hartz, de Bergen van Thuringen, de Fichtelberg in Frankenland, maaken 'er onderscheide gedeelten van uit, welke in derzelver verdere strekking de Risenberg vormen, en zich vereenigen met het Carpatische gebergte. De hoogste gedeelten van deeze Bergreeks bestaan uit Granit, en op de zyden

[p. 581]

worden zy omringd door Bergen, meest bestaande uit Kalksteen, Mergel en Zandsteen; zodanig althans is de gesteldheid van de reeks Bergen, in welke de Holten, of Spelonken, van welke wy thans nader zullen spreeken, gevonden worden, en over deeze Bergen loopt de groote weg van Bayreuth na Erlang, of Nurenberg. Halverwege deeze Stad ligt Streitberg, waar een Postplaats is; tusschen drie en vier Engelsche mylen van daar zyn de meergemelde Spelonken, digt by Gailenreuth en Klaustein, twee kleine Dorpjes, die op zichzelve niets beduiden, doch naam gekreegen hebben door de ontdekkingen in derzelver nabuurschap gedaan.

De reeks van Bergen wordt hier afgebrooken door een aantal kleine en naauwe valeien, meest alle bepaald door steile en hooge rotzen, hier en daar overhangende, en als 't ware dreigende de daar onder komenden te verpletten. Allerwegen daaromstreeks ontmoet men voorwerpen, die het denkbeeld inboezemen, dat ze blykbaare voetstappen zyn van eenige algemeene en geweldige omwenteling, in de vroegste tyden onzes aardbols voorgevallen.

De bedding deezer Bergen bestaat hoofdzaaklyk uit Kalksteen van onderscheide kleur en zamenhang, of uit Mergel en Zandsteen. De reeks Kalksteenen heuvelen heeft een overvloed van Versteeningen van veelerlei soort.

De hoofdingang tot de Spelonken te Gailenreuth opent zich naby den top van een Kalksteenen berg na het Oosten. Een boog, omtrent zeven voeten hoog, leidt tot eene soort van voorkamer, tachtig voeten lang en driehonderd voeten in den omtrek; deeze maakt het voorportaal uit van vier andere Spelonken. Dit voorportaal is verheven en lugtig; doch heeft geen licht altoos, dan 't geen inkomt door den boog des ingangs: de grond is vlak, en bedekt met zwarte aarde, schoon de grond daar rondsom uit kalk en mergel bestaat.

Verscheide omstandigheden wyzen uit, dat men zich van dit Hol, in tyden van onlusten, tot een wyk- en schuilplaats bediend hebbe.

In dit voorportaal of eerste Spelonk opent zich een donkere en naauwe gang in den hoek aan het zuideinde, en leidt tot een tweede Spelonk, omtrent zestig voeten lang, achttien hoog en veertig breed. De zyden en het bovenste gedeelte zyn bedekt met Druipsteenen, op eene verwilderde wyze; eenige hangen af van het ver-

[p. 582]

welfzel, andere komen uit den grond op, en ontmoeten de gemelde in veelerlei vreemde gedaanten.

De lugt in deeze Spelonk, gelyk ook in alle de andere, is altoos koel, en heeft men dezelve in 't best van den zomer altoos beneden maatig gevonden. De bezoekers deezer onderaardsche plaatzen hebben daarom steeds voorzigtig moeten weezen; want het is opmerkelyk, dat lieden, die in deeze of in andere Spelonken eenigen tyd doorgebragt hebben, altoos, by het uitkomen, bleek zien; 't welk deels mag toegeschreeven worden aan de koelheid van de lugt, deels aan de uitwaassemingen binnen die Spelonken.

Een zeer naauwe, kromloopende en moeilyke, weg leidt tot een derde Spelonk, of Kamer, van eene rondagtige gedaante, omtrent dertig voeten diameter hebbende, geheel met Druipsteen bezet. Zeer digt aan den ingang doet zich een perpendiculaire nedergang op van omtrent twintig voeten in een donkere en vervaarlyke diepte. Men moet een ladder hebben om 'er in af te daalen, en heeft men alle voorzigtigheid noodig in 't gebruik van denzelven, uit hoofde van de ruwe en glibberige Druipsteenen. Beneden komende, stapt men in een akelig hol van omtrent vyftien voeten diameter, en dertig voeten hoog; eigenlyk slegts een deel van de derde Spelonk uitmaakende.

In den doortocht na deeze derde Spelonk vindt men eenige Tanden en Brokken van Beenderen; maar komende in het diepst der Spelonke vindt men zich van alle zyden omringd door een grooter hoop Dierlyke overblyfzels. De bodem van deeze Spelonk is gevloerd met een Druipsteenen korst van bykans een voet dik; groote en kleine brokken van allerlei soort van Beenderen vindt men allerwegen over den grond verspreid, of kan men dezelve gemaklyk haalen uit de brokkelige overblyfzels. De wanden schynen vervuld met verscheidene en ontelbaare Tanden en gebrooken Beenderen. Het druipsteenig bekleedzel van de oneffene zyden der Spelonke reikt niet geheel tot beneden toe Waar uit duidelyk blykt, dat deeze groote verzameling van Dierlyke overblyfzelen, eenigen tyd geleden, een grooter hoogte in de Spelonk vervulde, eer de groote menigte, door het vergaan, dieper zonk.

Deeze plaats gelykt in 't voorkomen zeer veel na een breede plaats, waar uit men Zandsteen haalt; in de

[p. 583]

daad, de grootste en fraaiste blokken van Beenagtige zamengroeizels zouden hier in menigte uitgehouwen kunnen worden, indien 'er slegts plaats genoeg was om 'er by te komen, en ze uit te voeren. In deeze Been rots heeft men op verscheide plaatzen gegraaven, en overal de onbetwistbaarste blyken gevonden, dat deeze Been-bedding zich zeer verre uitstrekt beneden en door de Kalksteenen rots, in en door welke die Spelonken gemaakt zyn, en men hoogst verwonderd moet staan over het verbaazend aantal van hier begraavene Dieren.

Langs de zyde van deeze derde Spelonk zyn eenige naauwere openingen, die na verscheide kleindere vertrekken leiden, van welke men niet kan zeggen hoe diep zy loopen. In deeze heeft men Beenderen van kleinder Dieren gevonden, als kaakbeenen, ruggegraaten, scheenbeenen, in groote hoopen.

De grond van deeze Spelonk loopt na een doortocht, zeven voeten hoog en omtrent zeven voeten wyd, zynde dit de ingang tot een vierde Spelonk, twintig voeten hoog en vyftien wyd, rondsom met een Druipsteenen korst omgeeven, en allengskens afloopende in een andere diepte, waar men de ladder andermaal noodig heeft, en die met dezelfde omzigtigheid, als in het voorige geval, moet gebruikt worden, om in een Spelonk te komen, veertig voeten hoog en omtrent twintig wyd. In deeze diepe en ruime holten, in zeer vaste Rots voorkomende, ziet men wederom, met verbaasdheid, een onnoemlyk groot getal Beenbrokken van allerlei soort en grootte, allerwegen in de zyden van deeze Spelonk uitsteekende, of op den grond liggende. Deeze Spelonk is desgelyks omringd door verscheide kleindere; in een derzelven ryst een Druipsteen van ongemeene grootte, vier voeten hoog, en acht voeten diameter, in de gedaante van een geknotten kegel. In een ander deezer zydgrotten, doet zich een Druipsteenen-pylaar op, vyf voeten hoog en acht duimen in diameter. De bodem van alle deeze grotten is overdekt met gruis van Dierlyke zelfstandigheden, waar uit men Beenbrokken kan haalen.

Behalven de kleindere holligheden, van welke boven gesprooken is, rondsom deeze vierde Spelonk, heeft men, in een der hoeken, eene zeer naauwe opening ontdekt. Zeer moeilyk valt het daar in te komen, en kan men het alleen kruipende doen. Deeze ongevallige en gevaarlyke doortocht leidt tot een vyfde Spelonk, bykans dertig voe-

[p. 584]

ten hoog, drie en veertig lang, en van ongelyke breedte. Ter diepte van zes voeten heeft men in deeze Spelonk gegraaven, en niets gevonden dan brokken van Beenderen en gruis van Dierlyke overblyfzelen. De zyden zyn fraai opgecierd met Druipsteenen van onderscheidene gedaanten en verschillende kleuren; maar zelfs deeze Druipsteenige overkorsting is vervuld met daar in steekende stukken Been; men ziet dezelve tot in het gewelfzel.

Uit deeze zo aanmerkelyke Spelonk brengt eene andere zeer laage en naauwe doorgang den Onderzoeker tot de laatst ontdekte of zesde Spelonk, die met een Druipsteenige korst enkel overdekt is, in welke men egter hier en daar Beenderen ziet uitsteeken. - Hier eindigt deeze aaneenhangende reeks van alleropmerkenswaardigste Been-Spelonken, voor zo verre men ze tot nog toe onderzogt heeft. Veel meer mogen wy, uit het reeds ontdekte, veronderstellen, dat 'er van dien aart bestaat, en nog verborgen is, in dezelfde Bergreeks.

De Heer esper heeft, in 't Hoogduitsch, deeze Spelonken beschreeven, en, by zyne beschryving, Afbeeldingen gegeeven van een groot getal der uitgegraavene Beenderen hier gevonden.

Het hier opgegeevene Berigt des Markgraafs van Anspach heeft gelegenheid gegeeven aan den Heer john hunter, Esq., F.R.S., om zyne Aanmerkingen daar over aan de Koninglyke Societeit mede te deelen, welke wy, in een volgend Stukje, zullen plaatzen.