|
| |
| |
| |
Aan Aristus.
Arist! droom van geen heil in 't naderend verschiet,
Zo lang gy by een Volk geen deugd en zeeden ziet.
Om Neêrland aan zyn ramp en smaad te zien ontheven,
Moet eerst der Vaadren deugd op Neêrlands grond herleeven.
Zeg, dat naast de oude vlyt de spaarzaamheid herryst,
En zich verkwistend, slechts voor 's Lands behoud, bewyst;
Zeg, dat de weelde zwicht, en 't goud naast de eer moet bloozen,
Dat de oude trouw alom onze eeden komt verpoozen,
Dat elk zich zelv' by 't heil van 't Algemeen vergeet,
Zyn waarde naar zyn nut en zyn verdiensten meet,
Als Mensch en Burger al zyn pligten durft betrachten,
Als Kind, als Echtgenoot, als Vader zich doet achten,
In alles zynen roem in zyne deugden leest,
Zyn' God oprecht, en dan ook niets op aarde vreest;
Zeg dit, en 'k zal uw' droom gelyk een Godspraak eeren,
'k Zal meer doen, 'k zal den nood, hoe wreed hy knel', braveeren,
En grootsch op 't heerlyk bloed, daar 'k als Bataaf uit sproot,
Nog grootsch zyn op myne eeuw en op myn tydgenoot!
Gy lagcht misschien, en zegt: ‘uw taal wekt mededoogen,
Die tyd, die zeeden, zyn voor altyd heên gevloogen;
Die eerste eenvouwigheid, die onschuld is geweest.
Een andre Maatschappy vereischt een' andren geest’ -
Dit zy zo maar, Arist! wat ook verkeerd moog wezen,
De Deugd blyft nog de grond van Volksheil als voordeezen.
Waan niet, dat meerder licht ons meerder waarde leen'.
Hoe groot was 't Voorgeslacht by 't licht, dat hen bescheen!
Al 't onderscheid, dat hier myn oog vermag te ontdekken,
Is, dat hun feilen slechts hunne eeuw tot schand' verstrekken,
Daar 't licht, dat ons bestraalt, onze eeuw, niet ons verheft,
Maar 't eerlooze onzer daên ons zelven eenig tref.
| |
| |
'k Beken, de kluister, die ons boeide, ligt verbroken.
De Gal heeft 't Menschdom op de Dwinglandy gewroken.
Haar magt is afgestreên - de slagboom ligt verplet,
Door Troon- en Kerkgeweld den vryen geest gezet.
Die wreede Staatkunst moest in 't eind' zich zelve ontdekken,
Die Deugd en Godsdienst tot haar werktuig deed verstrekken,
En elk, die denken dorst, of aan den stroom weêrstond,
Een' gruuwzaam ketter of een' oproermaaker vond.
Haar doe! was hoogverraad aan God en menschheid beide!
Denk niet, dat my de drift hier van het spoor verleide -
't Zy Priester of Regent, wie 't licht der Reden smoort,
Begaat, wat mom hem dekke, een' zedelyken moord.
Och! waar dit Godlyk Licht nooit door geweld bestreeden,
De droeve menschheid had die rampen niet geleeden!
Waar 't door één' Vorst gevolgd en als Gods wenk gevreesd,
Hoe groot waar deeze Vorst, hoe zalig 't Land geweest!
Al 't onheil, dat ons trof, of in 't verschiet doet beeven,
Staat in 't Gedenkboek Gods by dit verzuim geschreeven.
En zelfs die tuimelgeest, wie heeft hem voorbereid,
Die thans ons leed verlengt en Neêrlands Volk verleid,
Die stout den Godsdienst doemt, om 't Menschdom voor te lichten,
En zonder kunde en deugd een Vaderland wil stichten;
Die, onder 't schoon vernis van Vryheid voor te staan,
Regeeringloosheid preekt met al heure euveldaên?
Had Heerschzucht, eeuwen lang, de Volkren niet bedroogen,
Niet kunstig elk verschiet met zwarten nacht omtoogen;
Had haar geveinsde hulp den Godsdienst niet besmet,
En zelfs der Deugd een glimp van Staatkunst bygezet;
Nooit had dit wreed Gedrocht zyn donker hol ontdooken,
Het listig slangenhoofd in Neêrland opgestoken;
Nooit zich tot weêrparty des echten Belgs verklaard,
Die by den kleensten stap op recht en orde staart,
Den Godsdienst eert en volgt, de zeeden schat, en wetten
Ter eeuwge baak voor 't oog der Vryheid poogt te zetten,
Op dat haar slingrend Schip, wanneer de Staatzee brandt,
Regeeringloosheid myde, en op die klip niet strand'.
| |
| |
Gy ziet, Arist! ik denk nog altyd als voordeezen.
Wie slechts beginslen volgt, zou hy veranderd wezen?
Neen! 'k juich met u, dat hier Geweld en Heerschzucht zonk.
Geen heil loeg 't aardryk aan, waar nog hun kluister blonk.
Hy moest verbroken zyn, zou 't Menschdom, in zyne orden,
Volmaakter, en in 't eind' hier door gelukkig worden.
'k Gaa verder nog; ik wyt met een gerust gemoed
Aan 't voorig Staatsbestuur al onzen tegenspoed,
De afzichtelyke ry dier laage zielsgebreken,
Die, toen geteeld, nu vry het hoofd om hooge steeken.
Maar, Vriend! belet dit, dat myn oog nog in 't verschiet
Niets dan een' zwarten nacht, vol onweersbuiën, ziet?
Belet dit, dat myn hart van weedom dreigt te scheuren,
Daar ik myn Vaderland in diep verval zie treuren,
En in de lauwren, die 't bederf van zeeden wint,
Nog daaglyks nieuwe stof tot nieuwe rampen vind'?
Geen Ryk, schoon vruchtloos door de magt der Aard' bestreeden,
Weêrstond aan tweedragt en een lang verderf van zeeden.
Het magtig Rome zelf, door dit vergif besmet,
Ontving van elke horde eerlang de slaafsche wet,
En 't Kapitool, daar eens de Scipioos in blonken,
Zag voor Vandaal en Hun zyn heerlykheid gezonken,
En Gothen woeden, waar een Raad van Goden zat,
Die eenmaal aan zyn' wenk 't Heelal geketend had.
Beslis, wat voordeel trok ons Land van 's Hemels zegen?
Lagcht u meer huislyk heil, meer rust, meer welvaart tegen?
De Vryheid, die zo ligt geroemd wordt en verkracht,
Wat nut heeft ons haar klank tot hier toe aangebragt?
Ziet ge in ons Vaderland de Wetten meer vereeren?
Meer die vanzelfheid in haar heimlyk trouw te zweeren?
Die strenge zeeden, en die grootheid zonder schyn,
Die haar verzellen, en haar beste waarborg zyn?
Ach, Vriend! men droomt van heil en blyft naar schimmen streeven.
't Veranderde alles: slechts de menschen zyn gebleeven.
Ik zie een nieuw tooneel, Arist! maar ook niets meer.
Al de oude driften zyn nog Speelers als weleer!
| |
| |
De Reden leert het, en de ervaarnis zal het staaven,
Men blyft, waar de ondeugd heerscht, ook zonder meester, slaaven.
De schoonste Vryheidsboom, hoe ryk alom geplant,
Gaf, zonder zeeden, nooit de Vryheid aan een Land.
't Is ydel, met den naam van Broederschap te speelen,
Zo lang het hart nog wrokt, en wraak de ziel kan streelen.
Arist! hoe zeer een Volk de pooging zich verklein',
Men wordt door kracht van deugd alleen Republikein!
En nu, wat zal ons hart op nieuw voor haar doen blaaken,
En ons, in haar bezit, de Vryheid waardig maaken?
Wat zal ons krachten tot een nieuwe schepping biên,
De weelde bannen, elk verachtlyk wit doen vliên,
Den losgeborsten stroom van duizend dristen stremmen,
Vooral den snoodaart in zyn listig weefsel temmen,
Die, voor 't belang des Lands gevoelloos als een rots,
Zich stout in 't kleed vertoont des waaren Patriots?
In 't kort, dien grooten pligt eens Burgers doen betrachten:
‘Doe aan uw' evenmensch, wat gy van hem zoudt wachten,
Dat elk zo zeer niet zie op 't geen hem zelv' betreft,
Als wel bedoel 't geen 't heil van 't Algemeen verheft?’
Zal dit de Wet alleen, ook waar zy zich ziet eeren?
Wat kan de beste Wet? Bewysbre daaden weeren.
Wat zeg ik! weeren? ligt slechts straffen, en misschien
Een' enklen door den schrik aan 't misdryf doen ontvliên;
Maar reikt zy immer tot dat aantal donkre daaden,
Die, schoon verborgen, 't heil eens Volks niet minder schaaden,
De veerkracht rooven aan de hechtste maatschappy,
Den moed verlammen in het hart der Burgery,
En elke pooging, die 't gebouw des Staats moest schraagen,
Tot schandlyke eigenbaat en zelfbelang verlaagen?
Het beste Wetboek in het magtigst Ryksgebied
Voorkomt altyd 't verval van deugd en zeeden niet,
Kon schaars de weelde, en nooit haar wis gevolg beletten.
Ach! Rome, Rome zonk, ook by de schoonste Wetten!
En nu, waar eens die pest in alle standen woedt,
Wat kan de Wet? men trapt haar strafloos met den voet.
| |
| |
Zy heet slechts willekeur, waar Burgren zich bekrygen.
Een algemeen verderf van zeeden doet haar zwygen.
Zy raakt by al haar magt geen schandlyk doelwit aan;
En nimmer reikt zy tot het roersel onzer daên.
Vriend! 't is 't Geweten slechts, dat hier de Wet kan schooren,
Dat met de magt eens Gods zich aan het hart doet hooren,
Den geest der Wet daar staaft, verheft, en klem verschaft,
Verborgen euvlen weert, geveinsde deugden straft,
En, boven allen lof en valschen smaad verheven,
Het grondbeginsel wikt, waaruit we een daad bedreeven;
Dat in het menschlyk hart, waar 't ooit zyn kracht verspreidt,
Aan 't groote denkbeeld hangt van Gods Alwetendheid,
Een volgend leven en den grooten dag der dagen,
Die eens aan elk het loon van zyn bedryf doet draagen.
Neem allen Godsdienst weg - 't Geweten is niet meer.
Vervalsch Hem, en het dweept, of zinkt tot dwaaling neêr.
Hergeef Hem by een Volk zyn zuiverheid en waarde,
En 't wordt op nieuw Gods stem, zyn vierschaar hier op aarde.
Zie daar, wat in een Land de Wetten kracht verleent,
En waar de Reden spreekt, zich met haar stem vereent.
Versterk zyn' invloed, en het misdryf zwymt ter neder,
De deugd verryst op nieuw, de zeeden bloeien weder -
Dus Godsdienst, Christendom - zie daar wat ons ontbreekt.
Vriend! 't is verlichting, wat aan hun zyn toorts ontsteekt.
Een heerschend Kerkgeweld zy van den Staat gescheiden,
De Godsdienst moet den Staat zyn hechtste zuil bereiden!
'k Meen niet dat Christendom van 't menschelyk vernuft,
Waarby het hart verkwynt, en rede en oordeel suft;
Door valsche wysbegeerte omzwachteld en geschonden,
Door schoolgeleerdheid met een donker sloers omwonden,
Door Priesterlist misvormd, door bygeloof besmet,
En door de Staatkunst tot een moordend zwaard gewet.
Neen, 'k meen den Godsdienst, zo eenvouwig als verheven,
Dien Jesus voorbereidde in zyn verdienstvol leven,
En, na zyn' grooten stryd en zege, op 't waereldrond
Door zyne Apostlenschaar geleerd heeft en gegrond;
| |
| |
Die, schaamle Vissers en eenvouwig daarbenevens,
Wysgeertloos, ongeleerd, en onstaatkundig tevens,
Staêg weêrloos, zonder hoop op byval of gewin;
Maar vol belangloosheid en eedlen waarheidszin;
De zege op de overmagt der wrokkende Aard' bevochten,
Vooroordeel, zinlykheid, en hoogmoed overmogten,
De Heerschzucht en 't Geweld deên siddren op hun' troon,
En Volkren knielen voor de Wetten van Gods Zoon.
Dien Godsdienst, die het hart der deugd ten tempel heiligt,
En in 't verborgen 't heil der Maatschappy beveiligt;
Die waare Vryheid aêmt, Gelykheid bragt aan 't licht,
En elk, die hem belydt, tot Broederschap verpligt.
Die eedle Godsdienst, Vriend! moet onze pooging schooren,
Of zelfs de flaauwste hoop is voor myn hart verlooren.
Arist! ons bygeloof nam slechts een' andren keer.
Men dweepte als Godgeleerde en nu als Wysgeer weêr.
Eerst scheen de Reden van de Deugd byna gescheiden;
Nu poogt men heel een Volk door haar alleen te leiden.
Eerst klonk men boei aan boei; nu weert men elken band -
Ach! altyd stelsels, Vriend! en nooit gezond verstand!
Kom, dat men Wysgeer zy, een trotsch gezwets verachte,
En van zyn' God alleen een duurzaam heil verwachte!
Ach, zo voor 't menschlyk hart, door zo veel noods geknaagd,
't Alleen met recht den naam van Wysbegeerte draagt,
Wat hier zyn prys verheft, en, in een moeilyk leven,
Ons by den minsten ramp het reinst genot kan geven,
Het aanzyn zegen maakt, jeugd, bloei, en kracht verlengt,
En ons ons groot verschiet geduurig nader brengt;
Dan juiche 't Menschdom, valle aan Jesus voeten neder,
En vinde 't waar geluk, zyn dengd en grootheid weder;
Dan lagcht in Jesus leer, bevat in luttle blaên,
De waare Wysbegeerte ons van den Hemel aan!
ô Wie haar kent en volgt met een eenvouwig harte,
Wat wint zyn ziel in rust, wat spaart zyn geest zich smarte!
| |
| |
Hoe menige onweêrswolk dryft zyne cel voorby!
Hoe kalm verryst zyn deugd, zyn heil, en zyn waardy!
Hoe zorgloos kan zyn hart hier elk genoegen smaaken!
Hoe vreedzaam is zyn dood, hoe zalig zyn ontwaaken! -
Wat troost bragt Wysbegeerte in duizend stelsels voort?
Wat biedt ze aan 't hart, dat lydt, en dan geen schim bekoort?
Een waterlooze wolk! een berg van donkre boeken!
Is 't ligt, de waarheid in dien doolhof op te zoeken?
Wat al spitsvondigheên zyn in haar leer verspreid!
Hoe luttel wysheid, en hoe veel onzekerheid!
Hier wreed te leur gesteld, wordt daar ons hart bedroogen.
Wat gistren waarheid scheen, verklaart ze morgen logen.
Ach! altyd met zich zelve in harden wederstand,
Was 't eerst Descartes, toen weêr Leibnits, heden Kant!
Al wat ze ons weidsch beloost, of we in haar schriften eeren,
Kan Jesus Godsdienst ons volmaakter, korter leeren.
Hy mist eene ydle praal, maar treft altyd zyn doel;
Verheft myn reden, staaft myn zedelyk gevoel,
En blyft, waar Wysbegeerte en trotsche grootspraak zwichten,
Myn nood verzachten, en myn eenzaam pad verlichten!
Vriend! deeze Godsdienst, ach, te lang een ydle schyn!
Moet eens de Redder der gezonken menschheid zyn,
De dwaaling zwichten doen, op de ondeugd zegepraalen,
En in 't oorspronglyk schoon in aller oogen straalen.
Ja! eens, eens blinkt zyn glans ons onbeneveld aan.
Eens zal een schooner eeuw door hem op aarde ontstaan.
Na duizend spoorloosheên en ydle hersenvonden,
Zal eindlyk 't Menschdom, door ellende half verslonden,
Maar dan door rampspoed wys, tot hem om bystand te vliên,
En 't eind van al zyn leed en zo veel traanen zien.
Geen helsche Staatkunst zal de menschheid dan meer prangen,
Maar Jesus Zedewet voor eeuwig haar vervangen,
De steun, en waarborg zyn, waarop zich 't Volk verlaat,
En 't eenigst Wetboek voor den Burger en den Staat.
Dan zal de Vryheid, die wy aan de kim zien gloeien,
Ons aanzyn koestren, en haar boom op aarde bloeien,
| |
| |
Die, door de deugd gekweekt, aan Volkren zonder tal
Zyn koele schaduw en zyn vruchten bieden zal.
Dan zal Gelykheid de Aard' naar 't heiligst recht bestieren;
De menschenwaarde op goud en afkomst zegevieren;
Gezag hier zonder praal, verdienste zonder schyn,
En 't waarlyk nuttigst mensch altyd het grootste zyn.
Dan zal geen ydle klank de menschheid langer hoonen,
Maar waare Broederschap in aller harten woonen,
En elk, door Godsdiensthaat, noch Volkstrots meer verblind,
Het kroost zyns Vaders zien, waar hy slechts menschen vindt.
Ligt dat dan 't Menschdom op het bloot herdenken blooze,
Hoe ver het redding zocht, hoe dwaas het middlen kooze,
En naauw begrype, dat zyn oog de hulp niet zag,
Die, eeuwen lang, versmaad, aan zyne voeten lag.
Arist! schoon ik als nog uw heil een' droom moet achten,
'k Blyf niet te min met u een heerlyke uitkomst wachten.
Ach! zo ik traanen pleng, 't is om ons diep verval,
En 't naadrend onweêr, dat ons eerst nog treffen zal.
Genoeg, de redding daagt - dit blyft myn ziel gelooven.
Dit troostryk denkbeeld kan geen noodlot my ontrooven.
'k Zie, midden in den nacht, hoe Gods Voorzienigheid
Het lydend Menschdom tot zyn jongste grootheid leidt!
Ligt zal de volle dag myn oog hier niet bestraalen,
Maar 'k zal den morgen zien, en bly ten grave daalen,
En met een' blik op 't heil, dat laater nakroost wacht,
Me een leven troosten, dat my niets dan onheil bragt.
In deeze zoete hoop zie 'k, zonder my te ontroeren,
De Troonen schudden en de Volkren zich beroeren;
Verzekerd, dat de storm, hoe kort of lang hy woed',
In 't einde een zuivre lucht aan de Aarde schenken moet.
S. |
|
Auteursrechtvrij