Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1797

Brief van den burger Thouin, Fransch Commissaris in Italie, over de aldaar bekoomene konststukken.
Geschreeven uit Livorno, 28 Prairial, An V de la Republique. (17 Juny 1797.)

Zekerlyk hebt gy, myn waarde en geachte Vriend, met vermaak vernoomen het bericht, wegens de aankomst onzer tweede afzending van Rome naar Livorno. Dit zyn 'er reeds twee, die het gevaar des overtochts over de Appennynsche Gebergten ontkoomen zyn, en de tegenwoordige is eene der allergewichtigste, als behelzende den Laocoon en den Apollo uit het Belvedere; zynde alles hier aangekoomen op eergisteren, in nog beter slaat dan de eerste bezending. Niet slechts heeft geen eene der dertien Karren, hier toe gebezigd, eenig gevaar van omvallen geloopen, maar zelfs de dekkleeden tot emballage der kisten zyn droog en onbeschadigd. Het is als of alles deezen ochtend uit het Vaticaan was gekoomen.

Niet meer dan dertig dagen heeft deeze trein besteed om van Rome hier te koomen; want voor de wegen, moeilyke steilten, dalen en bruggen, was voor de eerste overzending reeds alles in gereedheid gebragt. Onverbeeldelyk is de indruk, welke onderweeg deeze optocht alomme verwekt. Twaalf Karren, alle nieuw, rood geschilderd, en van zonderling maakzel, belaaden met ontzachlyk groote pakken, en ten opschrift hebbende: voor de Fransche Republiek, aan den Minister der buitenlandsche betrekkingen, ten dienste van het Museum der Konsten, worden gevolgd door een dertiende Kar met onmeetelyke kisten, bevattende de Schilderyen van Raphaël en andere groote Italiaansche Meesters; waar by nog koomen vier kleinere Wagens, ten dienste der bagagie en voorraad van keuken-

[p. 559]

gereedschap, en noodige werktuigen tot slechting der wegen of herstel der rytuigen. By al dat gespan nog daarenboven honderd-twintig Buffels, zestig vervaarlyke Ossen met schriklyke hoornen, eenige Paarden, een honderdtal Romeinen, Werklieden, Konstenaars, of Soldaaten; en eindelyk een Fransch Commissaris, den langzaamen en deftigen gang van dit Convooi, 't geen een vierde myls in uitgebreidheid beslaat, in beweeging brengende, of hetzelve halte doende houden. Dit alles lokt, den ganschen weg door, de nieuwsgierigheid der reizigers zo wel, als der nabygelegen bewooneren. Wanneer men de Steden nadert, en bovenal by het doortrekken, was de toevloed onverbeeldelyk; te Livorno inzonderheid liep geheel de Stad naar buiten, om den trein te zien naderen. En alle de aanschouwers zyn als verstomd over de mogendheid eens Volks, dat, vierhonderd mylen van hun eigen Land af, op de kennisgeeving van een der veertien Generaals en Chef over hunne Armeën, zulke verbaazende en kostbaare gevaarten aan Rome ontweldigt, en dezelve dwars door de Appennynsche Gebergten overvoert, om 'er de Hoofdplaats hunner heerschap py mede te versieren. Waar, zeggen zy, is een Volk als het Fransche Volk! Zy hebben 'er zulke hooge denkbeelden van, dat zy verlegen zyn om eenig onderscheidend byvoegzel, (épithète distinctif) en, als waren 'er op den ganschen aardbodem geene anderen welke deezen tytel verdienden, van ons alleen spreeken onder de benaamingHet Volk, (la Nation.)

De derde bezending is sedert vyf dagen van Rome op weg herwaards; zekerlyk trekkende met meer spoed dan de twee voorgaande, als niet bestaande uit stukken van zo veele zwaarte; en binnen drie weeken hoop ik zal het hier zyn. Het vierde en laatste behelst ten grooten deele Manuscripten; het zal nog schielyker hier zyn, en ik reken dat het in 't midden der volgende maand Rome zal verlaaten. - Mogten zy beide hier in zo goeden staat aankoomen als de voorige! Dit hoop ik met grond, want tot haare beveiliging zyn wederom dezelvde voorzorgen genoomen, als weleer.

Wanneer deeze ryke schat geheel in Frankryks beheer is, zal het een stuk weezen van nader overleg, welke van de drie partyen, die zich hier voordoen, men zal willen kiezen. Zal men dezelve de binnenlandsche Rivieren en Vaarten der Republiek doen opvoeren, om ze te Parys te doen koomen? Zal men ze in Zee - schepen inlaaden, om alzo de Straat te passeeren, te Havre in te loopen, de Seine op te vaaren, en te lossen aan de Kaay van de Louvre? Of, eindelyk, zal men, met Rytuigen en kleine dagreizen, ze Frankryk doen doortrekken, en ze alzo geleiden naar de plaats haarer bestemming?

Elk dier projecten heest zyne voordeelen en ongelegenheden. Het eerste is minst kostbaar, minst beschadigend voor de meesterstukken der konst, zekerst, maar ook het langwyligst.

[p. 560]

Het tweede wint het misschien nog in tyd en kosten; maar men loopt het gevaar van een lange zee - reis: en zo de Vrede met Engeland niet getroffen zy, moet men dit denkbeeld geheel laaten vaaren. De Apollo, en de Verheerlyking, blootgesteld aan de enkele mooglykheid om in het Britsche Museum geplaatst te kunnen worden! Dit denkbeeld alleen, hoe verschriklyk is het? - Het derde project daarom, schoon het de zuinigheid meer dan de twee andere tegen zich heeft, verdient nadere overweeging, uit hoofde der gemoeds-indruk, die het in Frankryk, en vooral te Parys, maaken zou. Een trein van vyftig Karren, bevracht met den Oorlogsbuit van Italie, met meer dan zevenhonderd Trekdieren, gevolgd van Kameelen, van schoone Toskaansche Ezels, van Romeinsche Ossen met groote hoornen, en Buffels uit de Pontynsche Moerassen; dit alles, hoe zou het eene triomphale staatsie zyn, welke, een groot gedeelte van het grondgebied der Republiek doortrekkende, aan derzelver bewooners een hoog denkbeeld zou geeven van de overwinningen haarer legerbenden, van de werkzaamheid des bestuurs, en van de nationaale macht? In dit geval zou men buiten op de bekleedzelen der kasten schryven: de Apollo uit het Belvedere, de Laocoon, Marcus-Brutus uit het Capitool, de Venus, de Adonis uit het Vaticaan, de Ceres, St. Petrus van Guido, Erasmus van Poussin, St. Thomas door Guerchino, de Verheerlyking op den Berg door Raphaël, &c. &c. &c. Het is onze zaak niet, de groote vraag wegens dit transport te beslissen; maar, voor zo ver, in alle gevallen, de Karren, die al dit kostbaare hier gebragt hebben, opzetlyk tot die overvoering vervaardigd zyn, en zy ook in het binnenste van Frankryk zouden kunnen dienen, zo laat ik ze by voorraad uit elkander neemen, en zal ze met de kisten doen laaden, om ze, wat men ook verkieze, ten gebruike by de hand te hebben.

De Ezels van het schoone Toskaansche Ras zyn van hiet naar Frankryk vertrokken. Naar Rome is last gegeeven ter afzending van mannetjes en wyfjes Buffels, van Stieren en Koeijen met groote hoornen uit de Romeinsche weiden. Wy zyn in onderhandeling over de Kameelen; en, eindelyk, is men tegenwoordig bezig met het inpakken der verzameling van Versteeningen uit den Berg van Verona, voor het Museum der Natuurlyke Historie. Dus zyn wy aan alle kanten klaar.

Hartelyk wenschte ik, dat alle onze werkzaamheden geëindigd waren, om myn Vaderland, myne Bloedverwanten en Vrienden, weder te zien, waarvan ik zo lang ben beroofd geweest, en welke ik, door myn verblyf in italie, heb geleerd des te meer hoog te schatten en te beminnen.