Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1797

De mensch, van zyn wieg tot aan zyn graf.

(Fragment.)

- - De aanvang was onze Wieg; het einde ons Graf! Welk een uitgestrekt vak! - Welk een aantal byzonderheden in deezen tusschentyd, en hoe veele onderscheidene bedryven vertoonen zig, in deezen stond, op het groot Toneel der Waereld, aan onzen geest, zoo wel goede als kwaade - daaden en verrigtingen, die of ons geluk, of ongeluk, ten gevolge hebben.

Nauwlyks is ons aanzyn daar, of onze teder klaagende stem geeft al weenende onze behoefte, de zoo nodige hulp van anderen, te kennen; hoe nietsbeduidend zyn wy als dan: en hoe ras zouden wy zonder de zorgvuldigste hoede bezwyken! Met de melk onzer moeder gevoed, dat heilzaame voedzel - voedzel, zoo wys, zoo byzonder, geschikt, door den grooten Maaker, voor onze tedere lighaamen, klimmen wy

[p. 515]

langzaam op tot sterkte, daar zig van dag tot dag ontwikkelen beide ziels- en lighaamsvermogens. - Met welk een nauw toevoorzigt slaat de braave Moeder ons gade, daar zy ten vollen overtuigd is van die oplettende zorge, die 'er vereischt wordt tot eene geregelde opvoeding. Nu ontwikkelen de vermogens: - langzaam vertoont zig dat geen, 't welk ons den naam van Mensch doet draagen; al stamelende, hoort men den lieven naam van Vader en Moeder door het Telgje voortbrengen: kragten en zielsvermogens vermeerderen: en hy vertoont, langzaam verkrygende eenen gevestigden gang, het heerlyke pronkstuk van zynen Maaker. Dan, nu wordt de zorg grooter, gewigtiger; driften en geneigdheden beginnen zig te vertoonen, en het tydstip is daar, dat eene wel of kwalyk bestierde opvoeding de gezegendste, of rampzaligste, gevolgen kan naar zig sleepen, - een behoorlyk, een verstandig, onderwys wordt gevorderd; een onderwys, waar van zyn geluk en bestaan, in den volgenden tyd zynes levens, afhangt; gelukkig, indien hy onderweezen en geplaatst wordt in zulk een kring, waar toe zyn aart en temperament geschikt is, en ziet, zoo beginnen en zoo rollen de dagen zyner jonge jeugd voort; hy ontvangt lessen - vordert, en de Maatschappy verwagt in hem een nuttig lid der Menschelyke zamenleeving; en is het tydstip, de dag, daar, is hy bekwaam, om, als een pryzenswaardig voorwerp, het getal te vermeerderen van hun, die geschikt zyn het hunne toe te brengen ten nutte van dit ondermaansche, hy aanvaart zyn beroep, ampt of bediening, en speelt, nevens zoo veele anderen, zynen rol, in zyn Vaderstad en met zyne Stadgenooten, of op de groote Wateren der Zee. - Dan, by zigzelven overtuigd wordende, door gewaarwordingen beseffende, dat de gezelligheid ook aan onze Natuur eigen is, dat de Schepper der Waereld ons met een aandrift heeft bezield - een aandrift, waar van wy onder eene goede bestiering gebruik mogen maaken, gevoelt hy eene zugt, om, even als andere zyner Natuurgenooten, met een ander Ik te leeven; hy verlangt eene Wederhelft, ten einde zyne dagen, zo hy hoopt, te veraangenaamen; hy zoekt - hy vind en ziet zyn hartenwensch vervuld, en aanvaart eenen rol, tot welks wel uitvoering veel, zeer veel, wordt vereischt. Thans in het Huwlyksgareel getreeden - te saam verbonden, staan hun onderscheidene byzonderheden te wagten; zy smaaken zoet en zuur - voor en onspoed leeren zy kennen en met Telgen, de panden hunner Huwlyksmin, gezegend, wordt thans ook van hun gevorderd, dat geen, wat pligt, ouderliefde en braafheid, eischt, om de hunne in den volgenden tyd gelukkig te maaken. - Zoo verdwynen ongemerkt de dagen der Menschen, zoo vliegt hun tyd als een schuwe vogel, zoo zien zy hun kroost opwassen tot nuttige voorwerpen, tot

[p. 516]

waardige burgers, en ziet, onder dit alles, nadert langzaam de eerwaardige ouderdom, de cierlyke grysheid. Nu, nu ziet hy te rugge op de weggevloogen dagen zyner jeugd - op den verloopenen tyd, - hy ziet te rugge op dezelve, in de aangenaame bewustheid, van zoo veel hem mooglyk was wel gedaan te hebben, of met een knaagend zelfverwyt van niet te hebben beantwoord aan die heerlyke vermogens, hem door den Schepper geschonken; vermogens, zoo voortreflyk, zoo uitmuntend, en die hem de heerlykste der Schepselen doen zyn. - Thans oud, en zat van dagen, vol van onrust, verminderen zyne kragten; zyne denkvermogens, zyne aandriften, verstompen - hy voelt zyne laatste stonden naderen - ziet zyn sol ten einde spoeden. - De ongemakken des ouderdoms vermeerderen - hy wordt zig zelven een last - en zyn stompelende gang maakt hem onbekwaam, om zonder hulp van anderen te zyn; - hy keert als tot zyne voorige kindsheid weder - ziet nog eenmaal te rugge op zynen voorgaanden levensstand - zegt het laatst vaarwel aan de zynen - de dood klopt aan - zyn laatste polsslag tikt - hy blaast den adem uit - en is niet meer.

Zie daar, gebooren om te sterven, - kwam hy - zag hy - en genoot. Gelukkig hy die beantwoord heeft aan zyne verpligtingen, zynen rol met roem heeft afgespeeld: hoe gerust ziet hy zyn einde naderen; voldaan hebbende aan het einde waar toe hy hier geplaatst was. - Hy spotte dan, wie hy zy - God stelde ons geenzins hier, om enkel aan onze driften den lossen teugel te geeven - neen, hy deed ons te voorschyn komen ter eere van onzen Schepper - ten nutte van anderen - en ter bevordering van ons eigen welzyn.

Brielle, 1797.

J.D.V.