Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1797

De laster.

(Uit het Engelsch.)

Be thou chaste as ice, as pure as snow,
Thou wilt not 'scape Calumny.

shakespeare.

Laster mag, met het hoogste regt, gerangschikt worden onder die weinige veel onheils berokkenende Leevensonhellen, welke geheel en al van 's Menschen eigen maakzel zyn. Dezelve is een opwelling van haat en boosaartigheid, byzonder

[p. 432]

eigen aan den Leevensstand, die den naam van beschaafden by uitstek, hoe ongepast ook veelal, draagt. Laster bestaat niet, dan waar Hoogmoed, Geveinsdheid en Eigenbaat zich in der Menschen Character op eene aanmerkelyke wyze mengen.

Desniettegenstaande is de Laster van eene vroege tydtekening onder het Menschdom, en altoos door de oude Schryvers vermeld met die veragting, welke dezelve zo dubbel verdient.

Het Character van een Lasteraar is, ten allen tyde, in algemeenen afschuw gehouden. Het woord Diabolus in de Schriften des Nieuwen Verbonds, doorgaans Duivel overgezet, betekent eigenlyk een Lasteraar, een Valschen Betichter. Zy, derhalven, die zich aan deeze Ondeugd overgeeven, mogen vrylyk vaststellen, dat hun Geslacht van eene zeer oude herkomst is; doch dat hunne Voorouders niet te tellen waren onder de besten of agtbaarsten op aarde.

In de zamenstelling van Laster doen zich voornaamlyk deeze Ondeugden op; Nyd, Liefdeloosheid en Valschheid. Eerstgemelde is de oorzaak; de tweede het plan waar op deeze ondeugd werkt; en de derde is het middel waar door die boosheid haare werkzaamheden uitoefent.

Niemand twyfelt, uit deezen hoofde, een oogenblik, of de Laster is eene der zwartste Ondeugden, als zamengesteld uit drie zielsgebreken, die, elk op zichzelve genomen, een Vloek zyn voor de Menschlyke Maatschappy, die alle vertroosting van onder het Menschdom verbannen, en dát vertrouwen, 't geen tusschen mensch en mensch moet plaats hebben, geheel wegweeren.

Nyd verstoort het geluk der Menschen, door dien helschen geest aangeblaazen. Deeze is eene bewustheid van gebrek, zonder het vermogen, en zomtyds zelfs zonder den wil, om dat gebrek door geschikte middelen te verhelpen. Het voorwerp daar van is onschuldig ten aanziene van eenige weezenlyke wanverdienste, en het gebeurt niet zeldzaam dat eene daad van weezenlyke goedaartigheid door Nyd op de slegtste wyze beloond wordt; mag men zulks belooning heeten! Deeze is eene laaghartige drift; want dezelve haat, zonder haar haat te kennen te geeven; vegt, zonder party uit te daagen, en de slagen, welke zy toebrengt, geschieden in het verborgen; zy gelyken na den verhoolen dolk des moordenaars. Eene Ondeugd, voorwaar, die den dag schuwt, en duisternis zoekt. De sterkste poogingen om zich te verbergen, of te vermommen, verschaffen de beste gelegenheid om dit helsch gedrogt te ontdekken; en de stryd, welke zy van binnen gevoelt, is dikwyls voor haar zo heilloos als die sterke aandoening van smert, welke geen lugt kan vinden dan in traanen.

Liefdeloosheid is, desgelyks, een noodwendig bestanddeel (mag ik my zo uitdrukken) van den Laster. Eene zielsgestel-

[p. 433]

tenisse rechtstreeks aangekant tegen die Goedwilligheid en Menschliefde, welke het hoofdgebod van allen redelyken Godsdienst uitmaakt, en ons eigen geluk bevordert door dat van anderen te bewerken. Liefdeloosheid heeft de vaardige bekwaamheid om alles in den slegtsten dag te stellen, beuzelingen als zaaken van aangelegenheid te doen voorkomen, en kleine gebreken door een vergrootglas te beschouwen, 't welk tef fens de voorwerpen miskleurt. Dit zielsgebrek is byzonder eigen aan slegte harten en zwakke hoofden. Zeldzaam heb ik een liefdeloos man aangetroffen, die kloek van verstand was; doch de grootste verkeerdheid schuilt in het harte, 't geen, in dit geval, gezegd mag worden, boos, enkel en altoos boos, te zyn.

Dan het middel waar door de Laster werkt is Valschheid. Zonder van de waarheid af te wyken is het onmogelyk den onschuldigen aan te vallen, of kwaad van den goeden te spreeken. De op Laster afgerigte Man, want 'er zyn in deeze helsche kunst uitgeleerden, versmaadt en verzaakt, met voorbedagten raade, die verkleefdheid aan de waarheid, welke een eerlyk Man zo heilig is en dierbaar, en, met behulp van eene vaardige uitvinding en een sterk geheugen, verspreidt zy eene gedaante van waarheid over eene geheel ongegronde en opgeraapte vertelling, in dier voege voorgedraagen, dat de toehoorders dikwyls bniten staat zyn om te ontdekken hoe loos en boos alles is zamengeweeven. Waarom, nogthans, in het uitoefenen des Lasters, een mensch alles in 't werk stelt om het Character van een ander te bezwalken, en zich verheugt als hy slaagt in zyne voorgenomene misduidingen? waarom de eene mensch den ander, zonder eenige terging, dat geen aandoet, 't welk de grootste terging niet zou regtvaardigen? en waarom een Mensch genoegen vindt in eene Ondeugd, van welke de Godheid gruwt, en die op het minst nadenken van elk veroordeeld moet worden? - Dit zyn vraagen welke de Vyand des Menschdoms alleen kan beantwoorden.

De snoodheid des Lasters vertoont zich op het klaarst voor elks oog, wanneer wy in aanmerking neemen, dat de wonde, door de Tong of Pen des Lasteraars toegebragt, over 't algemeen gesprooken, ongeneeslyk is: schoon de eerst gemaakte indruk verzwakke, en met den tyd slyte, genoeg blyft 'er over om onrust te baaren, en smert te verwekken in den door Laster aangevallenen. - Lastertaal verspreidt zich ligt; en niets valt bezwaarlyker dan dezelve te stuiten. Iemands onschuld aan te toonen is niet altoos voldoende; want, schoon de aangetygde misdaad verdwyne, het vermoeden blyft by veelen huisvesten. Hoe veele schandelyke Stukken, door den Lastermond vermeld, zyn verspreid, waar de tegenspraak zich nooit laat hooren; of waar deeze te laat haare stem verheft. De eerst gemaakte indrukken zyn menigvoud te diep om geheel

[p. 434]

uitgewischt te kunnen worden; en dat vertrouwen, 't welk ten grondslage strekt van het goed gevoelen wegens den Naasten, is verwoest.

Onder de vorderingen, in de eeuwen der versyninge gemaakt, mag ook geteld worden, eene vordering in de kunst des Lasters. Daar de ondervinding leeraarde dat de Laster niet altoos veilig en schootvry was, dat de wet, aan den eenen kant, zekere Characters bewaart, en het, aan den anderen kant, gevaarlyk kan weezen zich aan de gaande gemaakte verontwaardiging bloot te stellen, heeft men die veel beduidende schouderophaalingen, dat hoofdschudden, dat gefluister, die zydelingsche wenken, uitgevonden, die op de proeve blyken aan de oogmerken des Lasters zo volkomen te voldoen, en met te meerder gerustheid, als de spreekendste Taal of het duidelykste Schrift. Bykans elk lid des lichaams heeft de Laster in zynen dienst genomen. Het oog leent daar toe den zydelingschen blik; de zamengetrokken wenkbraauw zyne aanduiding, en de opgeheevene van verwondering heeft ook eene spreekende beduidenis. De opgeschorte neus kan smaads genoeg te kennen geeven; het trekken van de kin en den onderlip maaken het spreeken der tonge dikwyls onnoodig. De schouders haalen zich op, in zamenwerking met het opgeheeven oog; de handen, verwondering aanduidende, verleenen bystand, om dit spel der gebaarmaaking te voltooijen; ook zyn de voeten, in dit geval, niet geheel ten onbruike. Een stamp op den grond, vergezeld van een hum! of ha! ten rechten tyde gedaan, heeft dikwyls het Character van eenen afweezigen beslist. Ik herinner my meer dan één voorbeeld, dat het zamenstooten der knieën te scheep kwam voor een volledig betoon van eene verzekering welke geen tong zou hebben durven uiten.

Van deezen aart zyn de dienstvaardige hulpmiddelen gebezigd om Lastertaal te verbreiden. Zy duiden omzigtigheid aan: doch het is eene omzigtigheid met bloohartigheid gepaard; want, waar het noodig is iemands Character bloot te leggen, kan men dusdanige aanduidingen zeer wel missen; doch, waar een Character buiten noodzaake wordt ingevoerd, of alleen om het te schandvlekken, ken ik geene blooheid, en tevens geene wreedheid, die gelyk staat met de toevlugt te neemen tot eene soort van bevestiging, welke men met geene mogelykheid kan tegenspreeken, - tot eene wyze van mededeeling, die niet te keer kan gegaan worden.