Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1797

Overdenkingen by de beschouwing eener urne.

Aan de Schryvers der Algemeene Vaderlandsche Letteroefeningen.

‘Het volgend Stukjen beviel my onder het leezen zóó wel, dat ik het besluit nam, om het te vertaalen en u toe te zenden. Het is ontleend uit litzel's Beschreibung der bey Speyer ausgegrabenen Römischen Todten-töpfe. Zo het nog niet vertaald is, gelyk ik geloof, plaatst het dan in uw Maandwerk; doch zo het reeds in het Nederduitsch het licht ziet, handelt 'er dan mede, gelyk ik u omtrent de andere door my toegezondene Stukjens verzocht heb. - Vaart wel!’

Den 18 Juny 1797.

Uw bestendige Leezer.

Overdenkingen by de beschouwing eener urne.

Vertegenwoordig u eene Lykbus (Urne), met asch en doodsbeeneren gevuld, en eene stem zal, als 't ware, u toefluisteren: Hodie mihi, cras tibi! Ik was een mensch als Gy, ik ben gestorven, Gy zult ook sterven. Misschien zult Gy antwoorden: Dat weet ik zeer wel - zoo is het geweest van den eersten ochtendstond der waereld, zoo zal het tot haar einde blyven; stof ben ik, tot stof zal ik wederkeeren, neque ulla est aut parve aut magno lethi fuga, tendimus huc omnes, metam properamus ad unam. Gy spreekt wel, zeer wel; doch - gedenkt Gy hieräan wel dikwyls op zulk eene wyze, dat Gy daardoor verstandiger wordt, en 'er uw leven naar regelt? De groote Koning van Macedoniën, philippus, wist ook zeer wel, dat hy een Mensch was, nogthans gaf hy aan eenen zyner Hovelingen bevel, om hem op elken dag driemaal toe te roepen: φιλιπϰε ανϑρωπος ει. Philippus! Gy zyt een mensch! Hierdoor wilde hy zich laaten herinneren, dat alles, wat eenen mensch bejegenen konde, zulks hem ook te beurt konde vallen. Schat uzelven toch vóór den dood nimmer gelukkig, schoon geluk uwe treden verzelt, ô! hetzelve kan in één enkel oogenblik veranderen. Zyt niet trotsch en opgeblaazen op

[p. 347]

uwe hoogheid; want dezelve bestaat dikwerf maar alleen in de inbeelding. Druk noch onderdruk eenen sterfling. Zoek uw voordeel toch niet op de zuchten van anderen te bouwen. Leef, en laat anderen ook leeven. Gy zyt een mensch, en moet sterven!

Beschouw den brandstapel, hoe hy met den daaröp liggenden dooden in vuur en vlamme staat, hoe hy zyne vonken hemelwaards opzendt, en eindelyk in asch verdwynt. Vestig uwe aandacht op den lykzang, dien de aanschouwers met eenen zieiroerenden klaagtoon aanheffen, Vanitas vanitatum, omnia est vanitas! ‘Alles - ach! alles is ydelheid.’ Uwe geleerdheid, wysheid, verstand, bekwaamheid en kunst; uwe moeite om Vrienden, Begunstigers, Aanzien en Schatten, te versamelen, alles, alles, wat eenen grooten glans over u verspreidde, neemt af, en verdwynt als een rook by den dood. Alexander de Groote, die de gansche waereld byna voor zynen scepter deedt bukken, stierf, en wierdt in eene Kist begraaven. De zeven wyzen van Griekenland gaven, ieder in het byzonder, hunne gedachten hieröver te kennen, zeggende:

1. De dood heerscht over U!

2. Gy moet met eene Kist, die slechts weinige voeten lang en breed is, te vreden zyn.

3. Gy zyt zonder Medgezellen, zonder Dienaaren, in het stille graf.

4. Een Kind zelfs vreest U nu niet meer.

5. Heden zyt Gy stom.

6. Gy zyt afschuwlyk.

7. Gy zyt een spys der wormen.

Toen Keizer severus zyn einde voelde naderen, zeide hy: Omnia fui, & nihil mihi prodest, gloria mea evanescie sicut fumus. ‘Ik ben alles geweest, niets kan my nu meer tot eenig nut verstrekken, myne heerlykheid gaat als een rook verby.’ Dit alles liet Paus martinus V, zeer verstandig, in eene Schildery afschetzen. Hy liet eenen brandenden houtstapel, waaröp de Pauslyke, Keizers en Vorstenkroonen, Cardinaalshoeden en Bisschopsmyters, lagen, zeer kunstig schilderen, met dit byschrift: Sic omnis gloria mundi! ‘Zoo verdwynt alle de heerlykheid der waereld.’

Zie! hoe klein het groote kan worden. - Hy, wien byna de gansche wyde waereld te klein was, moet by zynen dood met eene kist of lykbus te vreden zyn. Gy bouwt en koopt paleizen en huizen. Gy vergroot dezelve tot uw gemak, als of Gy 'er eeuwig in woonen zoudt. Gy zoektze op te vullen met geld, goed en vermogen, met allerlei sieraaden, die uwe ydelheid kan uitdenken. Gy zyt met uw ryk en land niet vergenoegd. Gy wilt meer, Gy wilt de geheele waereld uwen scepter doen eerbiedigen, en dezelve als uw paleis bezitten. Denk dat Gy in den dood alles zult moeten achterlaaten.

[p. 348]

Uwe wooning zal een klein en donker huis van vier planken weezen, hetzelve zal schielyk verrotten. Toen Keizer severus zyn eind met haastige schreden voelde aansnellen, liet hy het kleed, waarin men hem na zynen dood winden zoude, op eene spiets door het leger draagen, en uitroepen: En! ex amplissimi regni opihus hoc unicum severus Imperator secum aufert! ‘Zie! dit is alles, wat Keizer severus van zyne groote ryksgoederen mede uit de waereld neemt!’ Hy liet voor zich ook eene Urne (Lykbus) van porphyrsteen vervaardigen; toen hy dezelve aanblikte, en ze van buiten en binnen wel bekeeken hadt, sprak hy tot dezelve: Tu Virum capies, quem totus terrarum orbis non cepit. ‘Gy zult eenen Man bevatten, voor wien de geheele waereld te klein was.’

Eindelyk. - In den dood is geen onderscheid meer tusschen Keizers, Koningen, Vorsten, Graaven, Edellieden, Burgers en Boeren. Geen onderscheid tusschen eenen Bisschop en Dorpsprediker. Geen onderscheid tusschen Heeren en Knechten, Ouden en Jongen, Ryken en Armen, Schoonen en Lelyken, Sterken en Zwakken. Daar, in het stille graf, strydt men niet meer om rang, kroonen, eer, waardigheid, geld of goederen. Daar woont geen nyd, haat of afgunst; geene verächting, vervolging of onderdrukking. Daar, ja daar, worden de grootste vyanden de beste vrienden, en sluimeren zachtkens in de diepste rust nevens elkanderen. Met één woord: daar zyn wy alle gelyk en vergenoegd. De heilige augustinus zegt: ‘Beschouw de graven, en zie wie Knecht wie Heer, wie Arm wie Ryk, geweest is! Onderscheidt eens, zo ge kunt, den Gevangenen van den Koning, den Sterken van den Zwakken, den Schoonen van den Lelyken, den Vriend van den Vyand!’ - Als diogenes eens over de begraafplaatzen wandelde, vraagde hèm alexander de Groote: ‘Wat maakt toch de levende onder de dooden?’ Hy gaf ten antwoord: ‘Ik zoek de beeneren van uwen Vader philippus, die de schrik was van geheel Griekenland, doch ik kan dezelve van andere beeneren niet onderscheiden.’ - Zie dus Leezer! op welke wyze deeze overdenking u tot deugd kan opleiden. Sterf de zonde af, terwyl gy nog leeft. opdat Gy na den dood by jesus, den gestorvenen en verreezen jesus, eeuwig leeven moogt. Denk in alles, wat Gy doet, op uw einde, zoo zult Gy nimmer zondigen.

MEMENTO MORI!