Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1797

Zedelyke bedenkingen.

De hoogmoedige wil geëerd worden, het zy hy zulks verdiene of niet. Het wordt hem onverdraaglyk, dat andere menschen nevens hem ook voorrechten bezitten, welke hen ter eere strekken. By elke goede eigenschap en goede handeling, welke hy in hen waarneemt, knerstandt hy, en ziet met eene laage verachting op hen neder - de braave daaden zyns naastens zyn hem fel steekende doornen. Hy laat niets onbeproefd om het goede in hem te verdrukken, terwyl hy kleine en geringe misslagen voor onvergeeflyke zonden uitkryt; des naastens deugden benydende, wil hy het goede zo weinig in hem zien, als het braave erkennen. De gebreken van zynen evenmensch te zien, is oorbaar; dezelve met zagtmoedigheid en liefderyk geduld te verdraagen, is menschlyk; bedaard en vriendschaplyk, zonder bitsheid, ze hem te ontdekken, doet een welmeenend vriend; maar hem in de daad te verbeteren, voegt eenen Christen.

Weinig moeite kost het, om den naasten te bedillen, en zyne gebreken te zien; maar het wordt schier eene onoverkomelyke arbeid om de onzen te verbeteren. Niet zelden hindert ons de splinter in zyn oog, daar wy de balken in onze eigen oogen niet bemerken. Wisten wy allen duidelyk wat waare zelfkennis ware, wy zouden niet zo spoedig en overylend, zonder onderzoek en nadenken, den naasten en zyne handelwyze beoordeelen: zagen wy meer in onszelven dan buiten en om ons, wy zouden ons veeltyds van een onbarmhartig en liefdeloos oordeelvellen wachten, en meer bedacht zyn op de gouden spreuk: Kent u zelven.

Veel te spreeken wordt dikwyls gevaarlyk, en gaat meest met losheid gepaard. - Altyd te zwygen, verraadt dikwyls onkunde; doch veiliger, weinig of niet te spreeken, dan door onnut geklap en verwaande pocheryen zyne onkunde te openbaaren.

Niet te hoog van zichzelven te denken, en mistrouwen in

[p. 218]

zyne eigen krachten te stellen, kan den mensch zeer dikwyls voor veele verzoekingen en ongeluk beveiligen.

Te veel te vertrouwen op de wisselvallige goederen en de onzekere schatten deezes levens, is zeer gevaarlyk, terwyl zy nooit de hoop van derzelver bezitteren vervullen. Dikwyls meent men gelukkig te zyn, wanneer men ze bezitten mag; maar zy zyn wispeltuurig, ontrouw en onrechtvaardig - zo dra men aan dezelven gewoon is, verliezen zy meestäl haare schoon- en heerlykheid, haaren toegekenden smaak en waardy - in den schoot van rykdom en overvloed kan ook treurigheid en ontevreedenheid huisvesten.

Laag- en dwaasheid is het, om den Godsdienst enkel staatkunde te noemen, daar hy zyne verhevenheid en Godlykheid door zynen majesteitschen invloed op het burgerlyke en zedelyke zo staatig en luisterryk zien laat. - Een volk, het geen waarheid en deugd, vertrouwen en dankbaarheid, orde en staatkunde, oprechte Vaderlandsliefde en het heilige der Wetten, nog eenigzins weet te waardeeren, ziet den Godsdienst als een onwrikbaar fundament van den staat en zyn welzyn aan.

Een eerlyk hart bezit juist niet altyd de grootste kloekheid en 't vlugste verstand. - Verstand en hart staan in eenen grooten afstand - niet weinigen hebben een gevuld verstand by een ledig hart. - Steeds zal het myne verplichting zyn om aan myzelven getrouw te blyven; my niet te veel veroorloovende, zal ik myzelven gestreng beproeven, om geen zelfbedrieger te worden.

In de dagen van voorspoed en geluk valt het niet zwaar, standvastig, te vreeden en onversaagd, te zyn; maar zeldzaam is het, aan zichzelven gelyk te blyven, wanneer men door eenen vloed van onspoeden overstroomd wordt. Hoe veelmaalen roemt en zwetst een winderige krygsman op zynen heldenmoed en manlyke dapperheid, wanneer hy gerust kan zitten en geenen vyand te vreezen heeft?

Een twyfelaar onderzoekt gaarne; neemt niet alles voor goede munt aan, weet het kaf van het goede zaad en schyn van zyn te onderscheiden, en kiest verstandig.

Te onvreeden met zyn lot te zyn, verraadt maar al te dikwyls groot gebrek aan vertrouwen op het geducht en majesteitisch Opperwezen. Verkeerde begrippen, van den Albestierer, en deszelfs wyze regeeringe, gevormd, koesteren dwaaling en onverstand, en willen zo gaarne het onnavorschlyk Godsbestier aan de gebrekkige regeering van eenen kortzichtigen afhangeling in deeze waereld doen evenaaren. Men moet een Christen zyn, om, naar Gods zin, op hem en op zyne vaderlyke voorzorg gerust te vertrouwen. Een Christen is het, die, behalven dat zyn eigen waar en wezenlyk belang hem zulks als plichtmaatig voorstelt en aanbeveelt, aan de menigvuldige vermaaningen en beloftenissen Gods gaarne gehoor

[p. 219]

geeft, wyl zy hem gronden genoeg aan de hand geeven tot een vuurig, levendig en geloovig, vertrouwen. De verhevene en zuivere begrippen, welken hy zich van den algenoegzaamen gevormd heeft, en waar mede hy zyn hart steeds onledig houdt, leeren hem zynen God als eenen alweetenden kennen, die alle zyne omstandigheden en onderscheiden lotgevallen, in alle tyden en in alle opzigten, weet, ziet en kent. Met eenen heiligen eerbied voor hem vervuld, bidt hy hem nederig als den alléén wyzen aan, die alle oorzaaken en werkingen, alle betrekkingen, middelen en wegen, alle gevolgen en einden, op éénmaal juist en volmaakt overziet; die ze allen aanwendt tot den vrugtbaaren welstand van 't algemeen, en ter bevordering van het geluk van een iegelyk in 't byzonder. In waare vreeze ontziet hy den geduchten en almagtigen, voor wien niets te groot, niets te klein, niets te gering of te nederig, is, die al 't geen hy wil in den hemel en op aarde doen kan, op wiens bevel en wenk zowel de verheven Seraph als de nietige aardpier bereid staan, wien alles vreezen moet. Hy bemint eenen God, die liefderyk en genadig is; die uit zuivere liefde vrymagtig en altyd onbaatzuchtig weldoet, en alöm aan alle zyne schepselen zo veele weldaaden en gunstbewyzen schenkt, als zy by mooglykheid ontvangen, bezitten en gebruiken, kunnen. Hy vreest eenen God, die even zo waaragtig is, als gaarne getrouw om altyd heilig te houden het geen hy belooft. Met alle recht is hy steeds daartoe bereidvaardig, doordien hy zich steeds zyne eigen onmagt vertegenwoordigt; zyne afhanglykheid inziende, maakt hy geene zwaarigheid ongedwongen en volmondig te belyden, dat hy, over het geheel genomen, enkel onmagt en geheel behoefte; dat hy als een nietig schepsel en brooze aardeling gebrekkig is, en altyd hulp, genade en ontferming, behoeft. Het vertrouwen op den algenoegzaamen verädelt den Christen, verschaft hem ryken voorraad van waare hartenvreugde en onbeschryflyke zielgeneugten, en dit doet hem oprecht en kinderlyk dankbaar zyn by zyne volle verzekering van Gods vaderlyke voorzorg, redding uit den nood, bescherming by dreigenden druk, verlossing uit gevaaren, en gelukkige uitkomst te midden der knellende onspoeden, wyze leiding in zyn lot, liefderyke vryspraak van alle zyne mistreden, en eene geruststellende zekerheid eener geestelyke overwinning. - Zo leert de Christen dan, dat standvastige hoop en vertrouwen op God, zyne nooden, elenden en druk, verminderen, dat, buiten zynen bystand, alle menschlyke hulp onnut is, en maakt hem onverschrokken, en doet hem, onder den drukkenden last van rampen en kruis benaauwd zwoegende, God, en zyne vaderlyke voorzorg, kinderlyk eerbiedigen en nederig danken.