Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1797

[p. 42]

De beleefdheid als eene zedelyke hoedanigheid beschouwd.

(Naar het Engelsch.)

Beleefdheid is de uitdrukking van Nderigheid en Zagtaartigheid in onze verkeering met onze Medemenschen. Deeze Deugd vertoont zich in de gesprekken van den Bezitter. Zy wederhoudt hem van alle harde en strenge uitdrukkingen, van alle berispzugt en liesdeloosheid. Een beleesd Man, wel verte van daar door een laage kruiper en vleijer te worden, zal altoos van en tot zyn Naasten spreeken met alle heuschheid. Hy zal nimmer iemands misslagen ophaalen, of aan den dag brengen, dan wanneer zulks noodig is. Zelfs dan, 't zy de Persoon, die een misslag begaan heeft, tegenwoordig of afweezig is, zal hy hem op eene wyze behandelen, welke geen rechtmaatige stoffe tot aanstoot geest. De beleefde Man zoekt altoos te behaagen, waar hy het kan doen, bestaanbaar met braasheid en 't algemeen welzyn des Menschdoms. Hy is altoos gereed om genoegen te neemen, en de beste unlegging te geeven aan de poogingen, ten dien einde aangewend. Van hier zullen de zodanigen, die hem wenschen te verpligten, hoe ongelukkig zy ook mogen slaagen, of hoe gebrekkig zy zich uitdrukken, zyns oordeels, hem onder verpligting brengen. De zodanigen ook, die ten oogmerke hebben hem te beledigen, zullen ondervinden, dat zyn toorn of gevoeligheid geleenigd wordt door Beleefdheid, en dat hy tot geen verdere uitersten zal komen, dan Rede en Menschliefde gehengen.

By zommigen is deeze Beleefdheid eene Natuurlyke Geaartheid, zo sterk, dat het hun bykans onmogelyk is, eene taal te voeren, of een gedrag, daar mede strydig, te houden. By anderen wordt deeze Beleefdheid door overdenking en oefening verkreegen. De eerstgemelde is doorgaans het bevalligst en beminnelykst; doch de laatstgenoemde ten minsten even verdienstlyk: de eerste zal een zekerder weg ten toegange tot het menschlyk hart vinden; de laatste het verstand en oordeel tot zyne zyde overhaalen, en de overwinning, welke hy op zichzelven behaald heeft, doen toejuichen.

De opregte betuigingen van deeze Beleesdheid, 't zy dan natuurlyk eigen of zich hebbelyk gemaakt, verdienen goedkeuring en liesde; doch het naamaakzel van Beleesdheid ('t geen men zo vaak ontmoet) heeft geene waarde altoos.

Geen Leevensstand is 'er, waarin men deeze beminnenswaardige zielsgesteltenisse niet kan betoonen. Waar is de Man, die het niet, ten eenigen tyde, in zyne magt heeft, deezen of geenen zyner Naasten te kwellen, te benadeelen? Hy kan,

[p. 43]

overzulks, de edelaartigheid van zyn hart aan den dag leggen, door steeds en eenpaarig zich te onthouden van alles wat beledigend mag heeten. Hy kan tevens de goedheid zyns harten betoonen jegens de zodanigen, die hy in zekeren zin gezegd mag worden niet te kunnen schaaden, door zorg te draagen, dat hy hun niet, buiten noodzaake, mishaage, en door steeds zodanig een gedrag te houden als strekt om hun genoegen en voldoening te verschaffen. Langs deezen weg kan een Kind, een Dienstbode, zich beleefd gedraagen omtrent zyne Ouders, omtrent zyn Heer of Vrouwe. Dit werkt even zo in alle de Standskringen, van minderen tot meerderen, in de Maatschappye.

Dan zy, die in hooger Leevensstanden in de Maatschappye geplaatst zyn, hebben het ruimste veld voor zich tot het uitoesenen van deezen tak der onderlinge goeddaadigheid. Het is een dier Liefdepligten, welke met den schoonsten luister schitteren by de zodanigen, die het meest in de gelegenheid gesteld zyn om 'er rechtdraads strydig mede te handelen. De Vader des Huisgezins, in wiens boezem deeze Deugd huisvest, zal zyn gezag steeds, maar altoos met gemaatigdheid, uitoesenen. Hy zal niet naalaaten de missagen zyner Kinderen op te merken, en alle middelen gebruiken, welke voorzigtigheid hem aan de hand geeft om derzelver herhaaling te voorkomen; doch steeds blyft hy het Apostolisch vermaan indagtig, verwekt uwe Kinderen niet tot toorn. - Behandelt hy zyne Kinderen ooit met gestrengheid, hy zal, zo ras zy zich daar door vernederd vertoonen, hun aanmoedigen door zyne wederkeerende teerhartigheid en liesdebetoon, en hun overtuigen dat hy geweld op zichzelven doet, wanneer hy eenige andere taal voert, eenig gedrag omtrent hun houdt, dat de zigtbaarste kenmerken niet draagt van de hoogste liefderykheid. - Het gedrag eens Heeren omtrent zyne Dienstboden, door deeze zielsgesteltenisse geregeld, zal den staat der Dienstbaarheid voor hun de gemaklykste maaken, en het denkbeeld van afhangelykheid het zagtste voor hunnen geest. Hun eene juiste vergelding toe te leggen voor hunne diensten, overeenkomstig met de gemaakte afspraake, is niets meer dan den eisch der algemeene billykheid volbrengen. En zal een Mensch van die zielsgesteltenisse, welke wy op 't oog hebben, niet naalaaten eene byzondere oplettenheid omtrent de Dienstbaaren te betoonen in ziekte en ongesteldheid; hier op hebben zy aanspraak. Hunne misslagen en gebreken zal hy bestraffen op eene wyze, geschikt om hun tot het betragten van hunnen pligt te doen wederkeeren, en hun staat van onderwerplykheid zo gemaklyk te maaken als eenigzins bestaan kan met den aart en het oogmerk der onderlinge betrekking tusschen die Leevensstanden. - Het uitwerkzel deezer zielsgesteltenisse, by hoogere Standspersoonen, laat zich gereedlyk bevatten, en behoest, naa het reeds bygebragte, niet

[p. 44]

breeder beschreeven te worden. De invloed daarvan op de verkeering tusschen Gelyken en Vrienden, en de zo welstandige als bevallige rigting, welke dezelve geest aan hunne daaden, om elkander ten dienste te staan, loopt, naa het bygebragte, elk genoeg in 't ooge.