Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1797

[p. 15]

Verslag van het nog bestaande oorspronglyk schaaden-ras.

(Ontleend uit Dr. pallas Specilegia Zoologica.)

Weinig denkbeeld hadden wy, dat van het hoogstuuttig zeer oud Huisdier, het Schaap, 't welk door dien Huislyken staat eene groote menigte van veranderingen ondergaan heeft, nog heden ten dage ergens in den wilden en oorspronglyken staat zou voorhanden weezen. Ondertusschen blykt het, dat 'er thans eene soort van Schaapen gevonden wordt, in den volkomensten staat van Wildheid, niet in ééne plaats, maar op verschillende plaatzen, en wyd van den anderen gelegene Gewesten. Aan den zo vlytigen als naauwkeurigen Naspeurder der Natuurlyke Historie, Dr. pallas, zyn wy de Ontdekking verschuldigd van het Dier, door hem Ovis fera, of het Wilde Schaap, geheeten. 't Welk wy thans onzen Leezeren, op voorgang deezes Schryvers, nader willen doen kennen; ons egter bepaalende tot eene algemeene Beschryving van dit Dier, welks Afstammelingen, de wyde Wereld door verspreid, zo veele gedaantverwisselingen, als wy in dit Dierensoort aantreffen, ondergaan hebben.

Dr. pallas vondt dit Wilde Schaap, in al deszelfs aangeboorene sterkte, wakker- en stoutmoedigheid, als een Bewooner van die ontzaglyke Bergketen, welke door het midden van Asia tot de Oosterzee loopt, en zich uitspreidt tot Groot Tartaryen, China en de Indiën.

Het Wilde Schaap, 't welk de Heer pallas houdt voor de Musimon van plinius, en de Ophion der Grieken, draagt by de Inwoonderen van Siberie den naam van Argali, zo veel als Wild Schaap; de Russen noemen het Kamennoi barann, of 't Schaap der rotzen; dewyl het zich doorgaans in de rotzen onthoudt.

Dit Wilde Schaap schept vermaak in de barre rotzen van de evengemelde Asiatische Bergketen, waar men het steeds aantreft, zich in de zon bakerende; het vermydt de met bosschen begroeide bergen, en alle plaatzen, waar zich voorwerpen opdoen, die het rechtstreeks ontvangen van de straalen der zonne onderscheppen.

Het Voedzel deezer Wilde Schaapen bestaat in planten

[p. 16]

en heestergewassen, welke het in de zo geliefde rotzen aantreft. Zy geeven de voorkeuze aan eene gemaatigde Lugtstreek, schoon zy die van het Asiatisch Siberie niet versmaaden; dewyl zy daar de by hun zo hoog beminde barre rotzen, onbelemmerden zonneschyn, en Planten vinden, die op hooge Bergen groeijen. De Wilde Schaapen treft men zelfs aan op den kouden Oostlyken uithoek van Siberie en Kamtschatka. 't Welk ten overtuiglyken blyke strekt, dat de Natuur aan het Schaap, in den wilden staat, een zeer ruim perk heeft opengesteld; een perk, dat in ruimte evenaart de groote uitgebreidheid, welke zy aan den Mensch, den Heer der Scheppinge, geschonken heeft. Zulks dient ter wederspraake van de stelling, door veelen beweerd, dat het Schaap een plaatslyk Dier is; of althans tot zekere Breedten op den Aardbodem bepaald.

De Argali, of Wilde Schaapen, beminnen de eenzaamheid, of misschien volstrekte vryheid; uit deezen hoofde schuwen zy de alles aan zich onderwerpende Menschen, en verlaaten allengskens een land naar maate het meer bevolkt wordt, indien geene onoverkomelyke hinderpaalen de vlugt beletten. Dit gaat zo verre, dat Dr. pallas gelooft, dat niets, dan de omringende Zee, reden kan opleveren, waarom men Wilde Schaapen op een bewoond Eiland, gelyk zomtyds het geval is, aantreft.

Vóór het smelten der Sneeuw brengt het Wyfje jongen voort. Het Lam gelykt veel op een jongen Geit, uitgezonderd dat het een plat vooruitsteekend voorhoofd, in stede van hoornen, heeft, en dat het bedekt is met een wollig kronkelend hair van een donker groene kleur.

Geen Dier is zo schuw als de Wilde Schaapen; het is bykans onmogelyk dezelve te agterhaalen op zulk een grond als zy liefst en meest bewoonen. Naagezet, loopen zy niet rechtuit weg; maar maaken wendingen, even als een Haas; ten zelfden tyde opklimmende, en, met eene verbaazende vlugheid, de hoogste bergtoppen beklauterende.

In dezelfde maate als de oude Wilde Schaapen ontembaar zyn, wordt het jong gereedlyk getemd, eerst met melk gevoed, en voorts met het zelfde voedzel als andere Schaapen. Hier van heeft men herhaalde proeven genomen in de Russische Vastigheden te gemelder plaatze.

[p. 17]

Dit Dier bewoonde eertyds, in grooten getale, de gewesten omstreeks de Boven-Irtisch, en eenige andere oorden van Siberie, waar men het niet meer aantreft, zints 'er Volkplantingen in deeze streeken aangelegd zyn. Het Wilde Schaap is veelvuldig in de Mongalische, Songarische en Tartaarsche, Gebergten, waar het de zo geliefde eenzaamheid en vryheid vindt. Men vindt de Wilde Schaapen desgelyks aan de oevers van de Len, tot de hoogte van 60 gr. Noorderbreedte, en zy teelen voort in Kamtschatka.

Desgelyks treft men de Wilde Schaapen aan op het Gebergte in Persie. Van deeze verscheidenheid is een opgezet Dier in het Museum van de Academie der Weetenschappen van de Keizerin, daar gezonden door den Heer gmelin, die omtrent gelyktydig met den Hoogleeraar pallas reisde.

Men wil ook, dat dit Wilde Schaap, op de Kuril-Eilanden, zeer groot van gestalte, en zeer schoon, voorkomt.