Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1797

Request voor Gecommitteerden der Doopsgezinde Gemeente te Leeuwarden, ingeleverd by de Nationale Vergadering, représenteerende het Volk van Nederland. Alomme te bekoomen. In gr. 8vo. met de Bylagen, 52 bl.

Eenig in zyne soort, voor zo veel wy van de Geschiedenisse der Doopsgezinden kundschap draagen, is het hoofdonderwerp van dit Geschrift. Zeer bekend, by veelen, is de naam van Abraham Staal, zints meer dan elf jaaren. Het Leeraarampt in de Doopsgezinde Gemeente te Goes, in Zeeland, bekleedende, speelde hy, in den Jaare 1786, een aanzienlyken rol onder den Patriotschen aanhang van dien tyd, en liep dermaate in het oog by de Vrienden van Oranje, dat deeze, in een geduchten opstand te dier Stede, hem na 't leeven stonden. Zeeland verlaaten hebbende, beriep hem vervolgens de Doopsgezinde Gemeente te Leeuwarden tot haaren Leeraar. Vuurig van aart en driftig Patriotsgezind, nam Staal van nieuws ryklyk deel in de openbaare zaaken, naa de Omwenteling van den Jaare 1795, niet slegts als werkend Lid eener Volks-Societeit te Leeuwarden, maar ook als Afgevaardigde in de Centraale Vergadering in 's Hage. Hoe zeer ook, voor verre het grootste gedeelte, de nieuwe orde van zaaken toegedaan, vatte, egter, de Gemeente merkelyk ongenoegen op over het gedrag van haaren Leeraar. Door meer of min ernstige maatregelen tragtte men hem daar van te rug te brengen. Vergeefs. Zedert tot Raad in het Provinciaale Hof van Justitie verkozen, groeide de verwydering tusschen Staal en zyne Gemeente, alzo deeze van oordeel was, dat de dienst, welken hy aan haar verschuldigd was, daar by merkelyk nadeel leedt. Het gevolg was, dat men, eindelyk, te raade wierdt, Abraham Staal van zynen post, als Leeraar der Ge-

[p. 635]

meente, vervallen te verklaaren, volgens besluit van 18 April deezes jaars. Thans wendde zich Staal tot den Raad der Gemeente, met een Verzoekschrift, waarin hy, zyne remotie niet op rekening der Gemeente, maar van den Kerkenraad, stellende, verzogt, dat het gedrag, ten zynen opzigte gehouden, van onwaarde verklaard, en hy in zyn werk niet mogt geturbeerd worden. Een gunstig verhoor vondt dit verzoek, en wierdt overeenkomstig daar mede een besluit genomen. Nog al, evenwel, konde Staal zyn oogmerk niet bereiken, om den Predikstoel te beklimmen. Andermaal moest hy daartoe den Raad der Gemeente in den arm neemen. Het zonderling Appoinctement, om het by geen anderen naam te noemen, welk hier op volgde, willen wy hier overschryven: ‘De Raad auctoriseert den Executeur deezer Stad, C. Seth, om den Suppliant 't effect te doen genieten van haar Disposityf in deezen voorkomende, de dato den 14 July 1797, op des Suppliants nademiddagsdienst, den 24 September 1797 aanstaande, en vervolgens, des nodig met middelen van Executie, en adsumtie van de noodige adsistentie, den Kerkenraad van de Doopsgezinde Gemeente alhier te constringeeren, ten einde de Deuren der Kerke, en den toegang van dien, behoorlyk, anders Via Facti, geopend werden,’ enz. Dit gewelddaadig openen der Kerke geschiedde ook met 'er daad op den genoemden Zondag, en wierdt alzo aan Staal de weg na den Predikstoel gebaand, voor welken, alzo de gewoone Voorzanger zynen post hadt nedergelegd, een Man in Burger Sergeants Uniform, met den Houwer op zyde, zich plaatste, om dat werk te verrigten; onder 't welk hy, egter, zyn zydgeweer afleide. Op den 1 October wierdt het aanstootelyk, gewelddaadig, Kerkschenden herhaald. - Zie daar het hoofdbeloop der veel gerugts maakende gebeurtenisse, om welker verdere heillooze gevolgen te voorkomen, Gecommitteerden der Gemeente noodig geoordeeld hebben, in een uitvoerig en bondig beredeneerd Request, zich te vervoegen by de Nationaale Vergadering, ten einde de Doopsgezinde Gemeente by haare Regten gehandhaafd, aan Staal bevolen worde, zich naar het besluit der Gemeente van 16 April 1. 1. te gedraagen, en aan den Raad der Gemeente van Leeuwarden, om de gemelde Gemeente ongemoeid te laaten. Bezwaarlyk valt het voor ons, in deeze zaak, een vonnis op te maaken, dat in allen deele met de waarheid overeenstemt. In de

[p. 636]

hoofdzaak schroomen wy niet ons voor de Requestranten te verklaaren. De beoordeeling van de handelingen van den Raad der Gemeente en van Staal aan de eene zyde, en de verdeediging van hun eigen gedrag aan den anderen kant, doen ons die party kiezen; nog meer daartoe bewogen door eenige Getuigenissen en Verklaaringen, welke wy onder de Bylagen aantreffen.