Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1797

[p. 617]

Bedenkingen voor en tegen het Rapport van Professor S.J. Brugmans, wegens den staat der Veeziekte, waargenomen in de Maand December 1796, in de Landen tusschen Maas en Waal en in den Lande van Cuyk. In Holland, 1797. In gr. 8vo, 87 bl.

Uit den titel van dit naamloos Werkje, onder het welk niet eens de naam van den Drukker vermeld staat, zoude men verwagten, dat deeze Bedenkingen behelsden een onpartydig vertoog, aangaande de aanmerkingen, welke men ten voordeele of ten nadeele van het Rapport van den Heer brugmans zoude kunnen maaken, dan het behelst niets dan een Hekelschrift, opgesteld om, gemelde Rapport, en deszelfs steller, belachelyk te maaken, waarom hy ook zyne Verhandeling sluit met de bekende spreuk: Ridendo dicere verum, quis vetat?

De eerste achttien bladzyden van dit Werkje behelzen een schertzend vertoog, over de noodzaakelykheid, om, tot het opmaaken van zodanig een Rapport, een Professor, en wel inzonderheid den Professor brugmans, uit te kiezen, met eenige belachelyke aanmerkingen, over de Professorale deftigheid, en de uitsteekenheid van Hoogleeraaren boven andere Geneesheeren. Met recht kon men iets van dien aart verwagten van iemand die de Professorale plak wat te ras ontloopen is, en dus wel zoude doen, om, in plaats van zulke aartige Satyres op te stellen, nog eens een ziektekundig Collegie te hooren, blykens het belachelyke het geen hy pag. 19 meent te vinden in de stelling van den Hoogleeraar, dat zeer dikwyls in Epidemien derzelver aart met de Jaarsaisoenen verandert. Stellende de Schryver der Bedenkingen, dat, daar het Miasma, of Smetgift, altoos hetzelfde blyft, de aart der ziekten, door eenig Smetgift voortgebragt, insgelyks altoos dezelfde moet blyven. Had de Schryver in zyne Pathologische leerjaaren zo veel eerbied gehad voor de hooge Professorale wysheid, als thans schynt plaats te hebben, mogelyk zoude hy dan naauwkeuriger hebben opgemerkt, de gewoone leerstellingen en onderscheidingen, ten opzichte van de Oorzaaken der ziekten in 't algemeen, en van het onderscheid der Voorbeschikkende en Verwekkende Oorzaaken der ziekten (Causae Praedisponentes & Occastonales); mogelyk zoude hy dan hebben

[p. 618]

kunnen begrypen, dat eene bepaalde toevallige oorzaak, alhier het Smetgift, op verschillende wyzen met verschillende voorbeschikkende oorzaaken, als het verschil der Zaizoenen, enz. verbonden, in aart merkelyk verschillende ziekten kan voortbrengen. Het smet der Kinderpokjes, by voorbeeld, aan iemand, onder de gunstigste omstandigheden, medegedeeld, verwekt tien of twaalf pokjes, zonder eenig onaangenaam toeval, hoe genaamd; hetzelfde vergift aan een anderen medegedeeld, onder een zamenloop van de ongunstigste omstandigheden, veroorzaakt kwaadaartige zamenvloeijende pokjes, die hem met een reeks van geweldige en verschrikkelyke toevallen ten grave sleepen. Zal wel iemand, die zyn gezond verstand bezit, kunnen staande houden, dat de aart of hoedanigheid dier beide ziekten dezelfde is geweest?

Veel zoude men kunnen aanmerken, aangaande het geen, na het oordeel des Aanmerkers, gerapporteerd zoude zyn geweest, zo men de Commissie had opgedraagen aan een gemeenen Boer, of aan een gewoonen Doctor in de Medicynen, niet voorzien met de hooge Professorale Wysheid; doch om ons met zulke niets betekenende uitweidingen niet op te houden, gaan wy liever over tot pag. 26, alwaar hy den Professor van ongeleerdheid beschuldigt, om dat hy, een wezenlyk onderscheid tusschen deeze en de voorige Veeziekte willende aantoonen, geene andere dan slechts toevallige byzonderheden opgeeft, die alleen uit bykomende oorzaaken ontstaan. Heeft de Schryver deezer Bedenkingen, zo als wy even toonden, het Pathologisch onderwys nog hoognoodig, niet minder dienstig zoude voor hem zyn het hoogwys Onderwys, van den een of anderen Hoogleeraar, in de Semeiotica, of kennis van de Tekenen der ziekten. De Heer brugmans zegt immers, dat de Pols in deeze ziekte niet zo zeer zwak was, dan in de voorige Epidemie, ja zelfs zomwylen eenigzins hard. Had nu onze Aanmerker zyne Semeiotica richtig geleerd, hy zoude de eigenschappen des Polsslags niet gebragt hebben onder de toevallige byzonderheden, dewyl de Polsslag in de Tekenkunde der ziekten de hoofdrol speelt, en vooral in de Catarrhale ziekten wel voornaamelyk den meerderen of minderen graad van kwaadaartigheid moet beslissen.

Verder redeneert de Schryver der Bedenkingen vry omslagtig over de eigenschappen der Catarrhale ziekten,

[p. 619]

en spot geweldig met de stelling van den Heer brugmans, dat de Veepest eene Catarrhale ziekte zoude zyn. Inzonderheid beroept hy zich, om die leer te wraaken, op twee omstandigheden. 1. Dat de Veeziekte kan worden ingeënt, 't geen niet het geval is eener Catarrhale ziekte. 2. Dat de Veeziekte eenmaal geneezenen niet wederom aantast, terwyl de Catarrhale ziekten dikwyls wederkeeren. De Schryver verwart hier wederom met elkanderen de goedaartige en de kwaadaartige Verkoudheids- en Zinkingskoortzen. Het is wel niemand in de herssens gekomen, eene goedaartige Verkoudheid in te enten, doch is het daarom onmogelyk? in tegendeel, zoude in aanhoudende Epidemien niet zomwylen eene door inenting aangebragte besmetting gunstiger kunnen zyn, dan eene natuurlyke, en zoude men dan niet beschouwenderwyze weldoen, met zodanig eene ziekte, door het spog, enz. gelyk men de Mazelen kan doen, in te enten? Het tweede kenteken doet ook weinig af. Schoon wel de ordinaite Verkoudheid geduurig wederkeert, zo is dit toch niet zo ligt het geval der kwaadaartige Zinkingskoortzen. Waarom kan 'er ook geen merkelyk verschil zyn in den aart van verschillende Catarrhale ziektestoffen? Waarom zoude de eene zoort niet veel geschikter kunnen zyn, om het lichaam wederom te beledigen, dan de andere?

Van pag. 47 tot pag. 64 handelt de Aanmerker over het gevoelen van den Heer brugmans, aangaande de waarschynelyk geringe geschiktheid der lyken van gestorvene beesten, en hunner gedeelten, om de besmetting voort te planten. De Aanmerker staat in een tegengesteld gevoelen, en betoogt, dat in veele ziekten eene besmetting na den dood plaats heeft; doch aangaande de zaak in verschil beslist hy niets volkomens.

Niet weinig spot de Aanmerker met de hoop, welke de Hoogleeraar uit zyne Theorie heeft opgevat, om eene bekwaame geneeswyze voor de zo verderffelyke Veepest uit te denken. Het is waar, alles, wat tot hier toe ten dien einde is in het werk gesteld, heeft weinig gevolg gehad; doch dit bewyst niets voor het toekomende.

Dan inzonderheid vindt de Aanmerker het onvoorzichtig en gevaarlyk, dat de Leidsche Hoogleeraar de tegenwoordige ziekte heeft opgegeeven, als minder besmettelyk en verwoestend, dan de voorige Veepest. Nader zoekt

[p. 620]

hy zulks aan te dringen in een Postscriptum, in hetwelk hy den hoofdzaakelyken inhoud van de Memorie der Harderwyksche Medicinale Faculteit, ten opzicht van deeze zaak, mededeelt, waar uit blykt, dat de Harderwyksche Hoogleeraaren hebben geoordeeld, dat de tegenwoordige Veeziekte wel degelyk dezelfde was, als die geene, die voorheen zulke groote verwoestingen heeft aangerecht. Wy willen de Harderwyksche Hoogleeraaren in deezen geenzins taxeeren. Doch de meerdere kragt van den Polsslag, en andere omstandigheden, door den Heer brugmans waargenomen, schynen toch zyne stelling, aangaande de mindere kwaadaartigheid, niet weinig te begunstigen. En wordt dezelve niet allerwaarschynelykst gemaakt door de uitkomst? Voorige besmettingen der waare Veepest hebben immers niet opgehouden, voor dat zy Jaaren lang alomme de geweldigste verwoestingen hadden aangerecht; terwyl de tegenwoordige zich maar geduurende eenige Maanden by ons heeft doen gevoelen, en daarop van zelven is verdweener.