Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1797

[p. 588]

Krygsbedryven van den Generaal Buonaparte. Uit het Fransch. In den Hage, by J.C. Leeuwestyn, 1797. In gr. 8vo. 131 bl.

De naam van buonaparte is op elks tong; geen Nieuwspapier, zints eenigen tyd, of men vindt dien in 't zelve. Onder zo veele Helden als het Fransche Gemeenebest uitleverde, heeft hy, door zyne Krygsbedryven en andere verrigtingen, eenen roem verworven, die alle zyne Tyd- en Lotgenooten in den bloedigen en langduurigen Kryg overtreft. Een welopgesteld verslag van zyne Krygsbedryven, waarin die Heldenwonderen geregeld voorgedraagen worden, moet een welkom geschenk weezen; dit vindt men in deeze weinige bladeren; en meer, te weeten een berigt van zyne Afkomst, Aanleg en Character. Met genoegen hebben wy het geleezen. Gaarne vullen wy eenige bladzyden, niet met 't ophaalen van 's Helds Krygsbedryven, maar om hem van eenen anderen, uit de Nieuwstydingen min bekenden, kant te doen kennen. Wy bepaalen ons tot eenige Hoofdtrekken, en met die bepaaling zullen wy nog veel moeten agterwege laaten - veel bekorten - veel enkel aanstippen, schoon 's onbekenden Schryvers toeleg alleen is, eene korte schets ‘van 's Mans leeven te geeven, en uit de daaden, die hy in naauwlyks één jaar verrigt heeft, als Mensch en Held, te leeren kennen.’ Dit Werkje loopt tot het Tydperk van het tekenen der Vredesvoorwaarden: waar toe zyne Krygsbedryven de Oostenrykers noodzaakten.

Neopolem buonaparte is een Corsicaan van geboorte, Speelkind van den Marquis van morboeuf, die, als Bevelhebber der Franschen op gemelde Eiland, de Moeder van deezen Held leerde kennen. Zy en zyn Oom salicetti kweekten in hem vroeg de zaaden van Vryheidsmin; zeer vroeg voerde hy dien Oom toe, als deeze in een vlaag van gramstoorigheid tegen het Despotismus uitvoer: ‘Oom! Corsica zal vry zyn! Men moet iets waagen, wanneer men iets wenscht!’ Dit zeggen zyner jongheid mogen wy aanmerken als een grondregel zyns volgenden gedrags. Eene gepaste opvoeding maakte hem gemeenzaam met de Werken van julius caesar, salustius, tacitus, polybius en homerus.

[p. 589]

Zyn Vader bragt hem in Parys in de Artilleryschool, de kweekschool der groote Ingenieurs. Hier oefende buonaparte zich niet alleen in de Meet- en Krygskunde; maar ook in de Geschied- en Zedekunde. Caesar en alexander waren zyne meest begunstigde Helden, zo lang hy enkel hunne kloekmoedige en groote daaden beschouwde; maar de aanblik hunner ongeregtigheden en wreedheden deeden de bewondering daalen, welke hy hunnen heldenmoed geschonken hadt. - Hy beoefende machiavelli, rousseau, montesquieu, en meer andere Fransche Schryvers, die over de wetgeeving schreeven. Corsica hadt zyn gevoel voor onafhanglykheid opgewekt, America hadt het gevoed, en het leezen van Staatkundige geschriften leerde hem, hoe men de Vryheid kan veröveren en handhaaven.

Jeugdig moedbetoon was te meermaalen het voorteken van een groot Man; met woord en daad liet buonaparte dit blyken. Vervuld met het denkbeeld om te reizen, beantwoordde hy de bezorgdheid zyner Moeder: ‘Met myn degen op zyde, en met myn homerus in den zak, hoop ik door de geheele wereld te geraaken.’ Moederlyke raad deedt hem van 't reizen afzien. - Hy was het die zich bezwaarlyk liet wederhouden om met blanchard in de Lugtbol op te gaan.

By het uitbersten der Omwenteling in Frankryk bevondt zich buonaparte in het zuidlyk gedeelte, en was hy een der eerste werklyke deelneemers; doch niet om wanorde te verwekken; maar om de Vryheid van zyn Vaderland te redden. De Omwenteling van America hadt hem steeds met het grootste belang vervuld; hy agtte franklin hoog, eerbiedigde washington, en verblydde zich over den toeneemenden welstand van America. Zyn Regiment hadt den Veldtocht in America mede gedaan, en de Vryheids-denkbeelden van over Zee medegebragt.

Buonaparte deedt veel tot de oprigting van Volkssocieteiten; want hy vertrouwde, dat door dit middel eene menigte van nuttige waarheden konden verbreid worden. In 't eerst bezogt hy dezelve vlytig; maar zo dra onzinnige schreeuwers zich alleen het woord aanmaatigden, en niemand, die met goede gronden fprak, wilden aanhooren, verscheen hy zelden in dezelven.

Vervolgens vertoonde hy zich op het Krygstooneel, en maakte zich waardig, dat in 1796 het Opperbevelhebberschap over het Leger in Italie hem werd opgedraagen.

[p. 590]

Weinig dagen vóór zyn vertrek na het Leger, trouwde hy, en snelde uit het Bruidsbed na het bloedig Veld van Mars. In Italie zou een Man de hoofdrol speelen wien wy dus gecharacterschetst vinden: ‘Kloekmoedig en bedaard in gevaaren, onderneemend en volhardend in zyne genomene besluiten. Nooit verlaat hem de tegenwoordigheid van geest, hoe groot de gevaaren ook mogen zyn die hem omringen, en nooit wanhoopt hy aan eenen gelukkigen uitslag zyner onderneemingen, hoe moeilyk en netelig de omstandigheden ook mogen zyn, in welken hy zich bevindt. Hy handelt even als ware hy boven het noodlot verheeven, en doordenkt zyne ontwerpen zo ryplyk, even als waren het enkel toevallen, die elke onderneeming hinderden. Het geen hy ondernomen heeft voert hy stoutmoedig en vaardig uit, en met kloekmoedigheid en doorzigt ontwerpt hy oogenbliklyk het geen elke voorkomende gelegenheid vordert. - In groote kringen is hy ernstig en stil, maar in vriendelyke gezelschappen en vertrouwelyke byeenkomsten spreekt hy met bevalligheid en duidelykheid. Geleerde, wysgeerige en staatkundige gesprekken hebben veel aanvalligs voor hem.’

Wat zyne gestalte betreft: ‘Hy is klein van gestalte en mager, bleek van aangezigt; maar zyn aanblik is kloekmoedig en zyn gelaat krygshaftig^(*). Hy heeft eene onwrikbaare moedige ziel, een grootmoedig hart vol gevoel, en een geoefend verstand, ryk in kennis. Eindelyk, hy is een deugdzaam Zoon, een teder Egtgenoot, een getrouw Vriend, en een goed Burger.’

Buonaparte's Bedrvven, in dit Boekdeeltje beschreeven, bevestigen die Charactertrekken. ‘Hy besteedde al zyn tyd niet met den verwoestenden oorlog; maar trachtte onder het gedruis der Wapenen de Kunsten te bevorderen.’ Wat hy te Milaan en Pavia gedaan heeft, zie men op dit stuk na.

Vry was onze Held van Familie-bevordering - Dit afgeschreeven. - ‘De Moeder van buonaparte woonde met haare kinderen te Toulon, alwaar ook een Broeder van hem koophandel dreef. Deeze hadt niet

(*) Spreekend voor dit Character is de Beeldtenis die van hem in 't groot uitgaat, als mede de kleine voor dit Werkje geplaatst; 'er zyn 'er die zo niet spreeken.

[p. 591]

zo dra de gelukkige vorderingen van zynen Broeder in Italie vernomen, of hy was bedagt zich deeze gelegenbeid om iets te verwerven ten nutte te maaken. Hy spoedde zich derhalven na Italie, vervoegde zich by zynen Oom salicetti, die Commissaris by het Leger in Italie was. Salicetti bezorgde hem zonder vertoef eenen zeer voordeeligen post. Maar zo dra buonaparte dit vernam, ontboodt hy zynen Broeder, en vraagde hem of hy geld noodig hadt? Als gy dit noodig hebt, vervolgde hy, staat ten allen tyde de helft van het myne ten uwen dienste; maar ik verzoek u, uwen post neder te leggen en het leger te verlaaten; want ik wil het verwyt niet hooren, dat myne Familie door mynen invloed aanzienlyke posten bekome. Ik verzoek u na Toulon te rug te keeren, en gy kunt u altyd van de voldoening uwer vorderingen verzekerd houden. - Tevens beval hy den Commissaris salicetti den post van zynen Broeder aan eenen anderen te geeven, en deezen van het leger weg te zenden. Doch de Broeder van buonaparte ging niet weder na Toulon; maar begaf zich na Parys, alwaar hy zich tot eenen der Ministers wendde, en eenen aanzienlyken post verkreeg. Zo dra de Veldheer dit vernam, schreef hy aan den Minister en verzogt hem zynen Broeder na zyn Vaderland te doen te rug keeren.’

Hoe veel zou ons af te schryven vallen, indien wy alles wilden opzamelen, wat buiten de bekende, en hier op eene niet verdrietende wyze van zyne Krygsbedryven in deeze weinige bladen vermeld wordt. Maar mogen wy niet onovergenomen laaten, hoe buonaparte altoos zorgt om de bedrukten te redden, de ongelukkigen by te staan, en vervolgden eene schuilplaats te bezorgen. ‘Toen hy vernam,’ vinden wy opgetekend, ‘dat een Fransch uitgeweeken onbeëedigd Priester, dien hy, volgens de wetten van zyn Vaderland, voor de regtbank hadt moeten doen betrekken, zich by eene weduwe ophieldt, welke hem uit medelyden by zich genomen hadt en hem ondersteunde, bevool hy uitdruklyk, deezen uitgeweeken geen leed te doen; want hy hieldt hem voor eenen verdwaalden, die niet in staat was in te zien dat Staat en Kerk geheel van elkander verschillen, en op geheel verschillende gronden gebouwd zyn.’

Zyne Egttrouwe, zyne Vriendschaps-verknogtheid,

[p. 592]

worden in een heerlyk daglicht gesteld. Hoe veele zyner bemoedigende Aanspraaken, hier vermeld, draagen blyken dat hy zynen geest geoefend heeft in de Geschiedenis der oude Helden. Eenige deezer draagen zo zeer de kenmerken van die der beste oude Grieksche en Romeinsche Veldheeren, dat men, dezelve leezende, zich eeuwen te rug geplaatst oordeelt. De nieuwspapieren hebben ons reeds eenige doen kennen; in deeze bladen treft men de meeste, althans de voornaamste, aan, en vindt stoffe van verwondering. Zyne briefwisseling met den Paus is een blyk van zonderlinge afgerigtheid om zyn geest in den voor den tyd noodigen vorm te gieten.

Is het een zwak, heeft het iets van het dweepende voor de Oudheid, dat buonaparte Pietole, de geboorteplaats van virgilius, met onderscheiding bejegent, en niet wil, dat zy eenige Contributie betaalen, dat hun geen het minste leed geschiedde, en hun zo veel mogelyk de schade, welke zy geduurende de belegering van Mantua geleden hadden, weder vergoed wierde, wy kunnen hem dat zwak gereedlyk vergeeven. - Zyn zugt voor de Oudheid, voor Gedenktekenen, voor Kunsten en Weetenschappen, vormt van buonaparte den beschaafden Held; wiens Krygsbedryven wy onaangeroerd gelaaten hebben.

Eén trek, de Franschen in dien Krygstocht, en tevens buonaparte's oordeel over hun, schetzende, mogen wy niet onvermeld laaten. De Oostenrykers geheel uit Italie verjaagd hebbende, schreef de Veldheer aan het uitvoerend Bestuur eenen Brief, waar in hy zich dus over het Krygsvolk laat hooren: ‘Onze Karabiniers en Grenadiers schertzen met den dood. Zy zyn thans de Kavallery gewend, en spotten met dezelve. Niets evenaart hunne onverschrokkenheid, uitgezonderd hunne vrolykheid, met welke zy de hardste togten doen. Zy bezingen beurtlings het Vaderland en de Liefde. Men zou denken, dat zy ten minsten zouden slaapen, als zy in hunne tent komen; maar neen, elk doet dan verslag of ontwikkelt zyn ontwerp van verrigtingen voor den dag van morgen; en dikwils vindt men 'er lieden onder, die zeer juist oordeelen. Eens zag ik een halve Brigade voorby my defileeren; een Jaager naderde myn paard. - Generaal, zeide hy tegen my, dat en dat moet geschieden. - Rampzalige, antwoordde ik hem, wilt gy wel zwygen? En op het zelfde oogenblik

[p. 593]

verdween hy; te vergeefsch deed ik hem naderhand zoeken. - Hy zeide juist het geen ik besloten had te doen.’

Het Leeven en de Krygsbedryven van buonaparte, zo als het hier voor ons ligt, leezende, neemen wy deel, met genoegen deel, in eenen Held ‘die, gelyk in den aanhef van dit Werkje gezegd wordt, voor eene zaak stryd, welke even zo groot als regtvaardig, en even zo ryk in de gevolgen als moeilyk is, die traanen stort, als hy zyne gewonde wapenbroeders ziet, en die het noodlot vloekt, dat de invoering van eenen wettigen regel, welke voor alle stervelingen een pligt is, met de bloem der jeugd en met de beste gaaven van den geest, welke tot vredelievende verrigtingen bestemd zyn, moet gekogt worden; een Held, die den oorlog vloekt, welke hem in de ry der onsterflyken plaatst.’

Heuchlyke Vrededag derhalven voor buonaparte, welken wy, onder het afschryven van dit blad, beleeven! Wy hadden wel gewenscht, dat dit schoone Werkje in handen eens anderen Vertaalers gevallen ware. Het is zich zelven zeer ongelyk; eenige plaatzen zyn treffend vertolkt, andere kwynen. Het is ons voorgekomen dat de Vertaaler onder het bewerken geleerd hebbe.