Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1797

Beknopt Tafereel van het Schrikbewind, voorgesteld in de belangryke Gedenkschriften van den Franschen Burger Honré Rouffe. Te Amsterdam, by J. Allart, 1797. In gr. 8vo. 96 bl.

Een dik Boek van Staatsmartelaaren zou de Fransche Staatsomwenteling ten tyde van het Schrikbewind van eenen robespierre kunnen opleveren. De Dag- en Geschiedenisbladen van en om dien tyd verschaffen daartoe ruime stoffe. Dit kleine Boekske levert eene bydraage. Het behelst een kort verslag van alle ysselykheden van het Schrikbewind, met gegronde wysgeerige aanmerkingen, wegens derzelver oorzaaken, doormengd. ‘Zy zyn,’ gelyk de Nederduitsche Vertaaler in zyne Voorreden berigt, ‘geschreeven door den Burger honoré rouffe, welke deeze ysselykheden zelf van naby beschouwde, en meestal op het eigen tooneel, in en by zyne gevangenis, naar het leven schetste. Zy draagen de onbetwistbaarste kenmerken van den waaren Republikeinschen geest van den Schryver. Zy brengen tevens met zich de onwraakbaarste blyken van de ontwyfelbaare echtheid der gebeurtenissen. - Een byzondere gedrukte Brief van hem, naa zyn ontslag uit den kerker, aan den waardigen Burger joseph souque, thans Secretaris van het Fransch Gezantschap in den Haag, aan wien hy en zyne lotgevallen volkomen bekend zyn, strekt ten waarborge tegen alle vermoeden van eenig verdichtzel. Eindelyk maaken de fraaije styl en wyze van behandeling dit stuk voor den man van smaak nog meer belangryk.’ - En mogen wy 'er byvoegen, dit Werkje heeft eenen Vertaaler aangetroffen, die 't zelve eer aandoet.

[p. 586]

Blykens zyne Voorreden, is het ingerigt om den Bataaf ten afschrikkenden spiegel te verstrekken; en af te maanen van alles, wat, ten eenigen tyde, by ons een dergelyk Schrikbewind zou kunnen invoeren. Niet ongepast merkt hy op: ‘Welligt zal de naakomelingschap vraagen, hoe was het mogelyk, dat een edelmoedige, een heldhaftige Natie zulke gruwelen, onder haar oog bedreeven, zo lang kon dulden? Hy, die 'er ooggetuigen van geweest is, zal gemaklyk deeze nadenkelyke Vraag beantwoorden. Het was eene schandelyke Onbezorgdheid, eene misdaadige Onverschilligheid, van dat gedeelte der Natie, het welk, door deszelfs bezittingen, juist het meeste belang hadt om niet te slaapen, maar met alle waakzaamheid te zorgen. Het was de misdaadige en ontydige neiging tot het najaagen van hunne gewoone vermaaken, genietingen en uitspanningen, welke hun van de bemoeijing met den loop der Revolutie te rug hield. Zy weigerden door hunne medewerking tot redding van het schip van Staat iets toe te brengen, en zy begreepen niet (die ongelukkigen!) dat zy juist daar door de eersten zouden zyn, die schipbreuk moesten lyden. Zy begreepen niet (die onbedagtzaamen!) dat zy, door zich aan hunnen pligt en post te onttrekken, het ruimste veld overlieten aan de vyanden van orde en rust; aan de zodanigen, die, niet berekend om in eene geregelde Maatschappy, en onder het ryk der wetten, eenigen rol te speelen, even daarom voor het herstel van orde en regt in de Maatschappy denzelfden rillenden schrik gevoelen, welke de watervrees op den dollen hond voortbrengt. Zie daar het schandelyk verzuim, het welk het bewind in de onwaardigste handen bragt, en Frankryk zo veel bloed en traanen heeft gekost.

Zodanig schynt het met den mensch gesteld te zyn, dat de klaarste redeneeringen, de meest afdoende betoogen, weinig of geen indruk op hem maaken, althans zyne daaden niet dan zeer zelden bepaalen. De verstandige denker in Frankryk voorspelde, ja betoogde zelfs, de vreeslyke gevolgen, welke deeze onverschilligheid omtrent de gemeene belangen noodwendig moest voortbrengen. Hy voorspelde het; maar hy werd niet geloofd. - Men begon allengskens wel te zien, dat, door het wegblyven van het notabelste gedeelte der Stemgeregtigde Burgerye, de verkiezingen ten prooije van weinige Intriguanten gelaaten wierden. Men zag wel dat de posten aan de laagste aan de veragtlykste soort van Volk wer-

[p. 587]

den weggeschonken; maar berekende nog het verschriklyk gevolg niet. Men lagchte en spotte met deeze waarlyk belagchlyke verkiezingen: maar welhaast zag men bittere traanen schreijen over een verschynzel, waar over men kort te vooren hadt gelagchen. Men beschuldigde en vervloekte zichzelven, over zyne strafwaardige onverschilligheid. Men voegde zichzelven deeze verwytende taal toe: het is onze Onbedagtzaamheid, onze Zorgloosheid, welke het Vaderland heeft bedorven!’

Veele van elders bekende schrik- en moordtooneelen worden hier op nieuw opengeschooven, met vermelding van naamen en characters der ongelukkige slachtoffers; terwyl de Characters der hoofdbedryveren in dit bloedvergieten, waar van de Menschlykheid te rug beeft, kort, maar met ysselyke trekken, geschetst worden. Wy neemen 'er slegts dit van over: ‘Marat deedt den eersten en grootsten stap, in de verbaazende tusschenruimte, welke de monarchaale van de volksregeering scheidt, en zogt het eerste de wet der gelykheid, (de gemeenschap van goederen), en juist dit gaf hem veel invloed.

Danton, die altoos vreesde, dat de zegekoets der Revolutie niet genoeg voortsnelde, spande 'er zo veele paarden voor, dat zy met hem in den afgrond holden, en hy zelfs onder de wielen verpletterd wierd.

Robespierre was erfgenaam van beiden, en bediende zich ook van dezelfde middelen; maar deeze middelen waren uit den aart verderflyk, en deeden hem omkomen. Hy zelf bedacht niets nieuws; heimlyk aanbrengen en beschuldigen, hier aan hadt hy al zyn invloed te danken. Marat speelde de rol van een Gemeensman, danton van een belhamel, robespierre van een verklikker.’

Wy hebben onder 't leezen al den afkeer gevoeld, die zulk een Schrikbewind moet verwekken; maar tevens niet kunnen nalaaten te denken, hoe eene tegenovergestelde overmaat van Slapheid, waartoe men, in uitersten loopende, zo ligt vervalt, der Maatschappye groote onheilen kan baaren; hoe deeze in Frankryk onlangs bykans den weg weder openzette voor de onbeëedigde Priesters, gereed om de rol der Dweeperye met al derzelver schrikgevolgen te speelen.