Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1797

De pligt van Christen-leeraaren, gevolgd naar het Hoogduitsch, en opgedragen aan Adr. Stolker, Remonstrantsch Leeraar te Rotterdam, thans in bedieninge, ter gelegenheid van zynen inval, om zyne Brochure, genaamd Sectengeest, met eene breedvoerige Opdragt, toe te eigenen aan den Uitgever van dit Stukjen. Door J. Scharp, Leeraar der Hervormde Gemeentens te St. Anna-land 1778; te Axel 1780; te Noordwyk-binnen 1788; te Rotterdam 1789. Te Rotterdam, by J. Hofhout en Zoon, 1797. In gr. 8vo. 178 bl.

Al wederom iets ter verdediging van het zooveel geruchtmaakend Vers, welk de Leeraar j. scharp, onder den naam van een kunsteloozen, maar hartelyken, inval, heeft goedgevonden voor eene Kerkelyke Redevoering van den Hoogleeraar ten Broek, ingericht ter beoordeeling van den bekenden brief der Remonstranten, te laaten plaatzen. De Remonstrantsche Leeraar Stolker, een van de gelastigden der Remonstrantsche Broeders met opzicht tot dien brief, had, in de opdracht van een vertaald stukjen over den Secten-geest aan scharp, den-

[p. 565]

zelven over de haatelyke en kwaadaartige beoordeeling van de oogmerken der Remonstranten ernstig en nadrukkelyk onderhouden, en by die gelegenheid onaangenaame waarheden gezegd, die, wel verre van den aanvaller behoedzaamet te maaken, den onbetoomden secten-yver nog meer schynen aangeblaazen en in vollen vlam gezet te hebben. De Leeraar scharp levert ons in 32 bladz., met eene voorafgaande Opdracht, van niet minder dan 146 bl., aan Stolker, eene uit het Hoogduitsch vertaalde Synodaale Redevoering van j.a. von recklinghausen, Pred. te Eschweiler, over den plicht eenes Christen Leeraars, om de leer van onze verlossing door den kruisdood van Christus boven alles volstandig te prediken.

In deeze Leerrede wordt, naar aanleiding van des Apostels gezegden, 1 Cor. I:18, Het woord des kruises is wel, den geenen die verlooren gaan, dwaasheid; maar ons, die behouden worden, is het een kracht Gods, de verschillende indruk overwoogen, welken de Leer van onze verlossing door den kruisdood van Christus maakt, zoo wel op de genen, die verlooren gaan, als op de genen, die zalig worden. Deze hemelsche leer verdroeg zich met de kinderachtige grondstellingen der Joodsche Rabbynen, en de ingebeelde wysheid der Grieken, even zoo weinig, als het licht met de duisternis. De Jooden ergerden 'er zich aan, om dat zy met hunne dwaalende begrippen over een wereldlyk ryk van den Messias niet konden overeenbrengen, dat de Christus alle deze dingen moest lyden. Aan de ongeloovige Heidenen scheen zy enkele dwaasheid te wezen. Deze verkeerde oordeelvellingen wierden veroorzaakt door eigen wysheid en boosheid. Het woord des kruises was, in de daad, en wierd by alle welgeplaatste harten daar voor erkend, eene kracht van God, om menschen tot verbetering, tot rust en tot zaligheid, te brengen. Hieruit wordt dan in de tweede plaats de verplichting van Christenleeraaren afgeleid, om die leer volstandig te prediken.

In de breedvoerige Opdracht, wordt eerst vry wat gezegd over het Hoogduitsch stukjen van Stolz, genaamd Secten-geest, en tevens van de toepassing, die Stolker goedgevonden heeft 'er van te maaken. Daarop volgt eene heftige beantwoording en scherpe beoordeeling van den Brief, waarmede Stolker dat Werkjen aan den Schryver had opgedraagen. En eindelyk nog het een en ander, betrekkelyk de vertaalde Synodaale Redevoering,

[p. 566]

door scharp ten tegengeschenke aan Stolker aangeboden.

De schryfwyze, over alle deze byzonderheden, laat niet toe daarvan een breedvoerig verslag te geeven. Men moet 'er den schranderen man, die zyne zaak kunstig weet te verdedigen, en alle zyne gezegden, hoe aanstootelyk zy anders aan allerlei soort van Leezers zyn toegescheenen, wonderbaarlyk weet goed te maaken, in bewonderen. Hy wil schynen het, in 't afgetrokkene, eens te zyn met den Schryver over den Secten-geest, dien hy verklaart te verfoeien. Hy is wel voor verdraagzaamheid van verschillende gevoelens, doch niet zonder bepaaling; wenscht ook eene algemeene verbroedering der Christenen, maar kan in 't plan der Remonstranten niet komen. Hy heeft door de Rabsakees en Gesems, verbroddelaars van het Euangelie, en vyanden van het kruis van Christus, die een half Joodsch en half Asdodisch plan, een half Christendom en een half Deismus aanpryzen, waarheid en leugen ondereenmengen, waarvan hy, by gelegenheid der afraading van het voorgeslagen plan der Remonstranten, had gesproken, niet zoo zeer de Remonstranten, maar zulken onder alle Genootschappen verstaan, die het met de Hoogduitsche Neologen, met Damm, Barhdt, en dergelyken, eens zyn. Wy laaten het oordeel over 's Mans verdediging den onpartydigen Leezer over. Jammer is 't, dat de Schryver zich hier en daar, gelyk hy zelf bekent gedaan te hebben, ironisch uitdrukt, en ons hierdoor meermaalen in de onzekerheid laat, of hy wel meent het geen hy schynt te te willen. Voor het overige is deze Opdracht te veel met personeele haatelykheden doormengd, om 'er een goede uitwerking van te verwachten.

Na zoo verre te rug gekomen te zyn, als scharp, onzes inziens, met alle vertooning van zich gelyk te willen blyven, waarlyk doet in dit Verdedigschrift, zal het voornaame punt van verschil, tusschen hem en zyn Tegenschryver, neerkomen op de bepaaling, wat men voor ontegenzeggelyke waarheden van 't Christendom, en wat daarentegen voor byzondere meeningen, en niet zoo onbetwistbaare Systematische begrippen, te houden hebbe. Zou men hieromtrent niet over en weder, met meer zachtzinnigheid, bescheidenheid, en erkentenis van menschelyke feilbaarheid, zyne gedachten kunnen zeggen, zonder die aan anderen te willen opdringen? En hoe

[p. 567]

veel nader zou men, door een weinig meer wederzydsche en allerbillykste toegeevendheid, tot elkanderen kunnen komen.