Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1797

[p. 562]

Leerredenen en Verhandelingen, ter verdediging van den Christelyken Euangelischen Godsdienst tegen deszelfs hedendaagsche bestryders, uitgegeven door den Predikant J. Scharp, te Rotterdam. Eerste Deels eerste Stukjen, behelzende eene Leerreden over de grootheid van Jesus, uit Luc. I:32^a. Te Rotterdam, by J. Hofhout en Zoon, 1797. In gr. 8vo. 116 bl., behalven de Voorrede van 18 bl.

De Eerw. scharp had in 1793, by de uitgave van eene Godgeleerde Historische Verhandeling, verslag gegeeven van de inrichtingen en 't oogmerk van die Godsdienstige Genootschappelyke verbintenis eeniger Leden der Hervormde Gemeente te Rotterdam, om, in zes jaarlyksche Kerkredenen, de Leerstellingen van het Protestantsch samenstelzel te laaten verdeedigen tegen deszelfs hedendaagsche Bestryderen. Het was tot hiertoe by deze voorbereidende Leerrede gebleven. Thans meer tyd kunnende vinden, om gedaane Leerredenen, ter verdediging van het Protestantsch samenstel, uit te geeven, dan te voren, toen hy zyn dienstwerk by de Rotterdamsche Gemeente ongestoord kon vervullen, vond hy zich verplicht, het herhaald aanzoek daartoe, in te willigen. Het Werk zal bestaan uit Leerredenen, nu en dan afgewisseld met Verhandelingen, of door hem zelven opgesteld, of uit andere Taalen overgezet.

Dit eerste Stuk behelst maar eene enkelde Leerrede, op nieuw uit de bewaarde schets uitgewerkt, en, gelyk de Leeraar erkent, eens zoo uitvoerig, dan hy dezelve in één gewoon predikuur behandelen konde.

In de Voorreden wordt in het voorbygaan een hartlyk woord gevoerd tegen den Remonstrantschen Leeraar Gerbrand Bruining, over wiens onbescheidene aanranding de Schryver zich zeer gevoelig toont. Het is in de daad zeer te bejammeren, dat 'er, over het al of niet voorstaan van verdraagzaamheid omtrent Godsdienstige begrippen, en de voorgeslagene onderlinge verbroedering der Christenen, zoo haatelyk getwist wordt.

Het onderwerp der Leerrede betreft de grootheid van Jesus, naar aanleiding van de woorden des Engels by Lucas, deze zal groot zyn. Men treft hier eerst eene naar 's Mans systematische begrippen ingerichte beschry-

[p. 563]

ving van de grootheid van Jesus, beschouwd als Profeet, als Hoogepriester en Koning, en voorts als den Zoon des Allerhoogsten, met aanwyzing van eenige doorslaande proeven van onvergelykelyke grootheid, die zyne leevensgeschiedenis kenschetsen. Daarna doet de Leeraar verslag van de groote tegenkanting, die deze hooge personeele waarde van den eeuwiggezegenden Verlosser van tyd tot tyd ondergaan heeft, waarvan hy de voornaame schuld den Duivel aanrekent, die zoo zeer op Jesus, en meest van alles op de eeuwige Godheid, betaalenden zoendood, hartvermeesterende kracht, en heerlyke Majesteit van zynen Overwinnaar gebeeten is, en door wiens toedoen deze Leerstukken van het zuiver Christendom, door alle eeuwen, den hevigsten aanval geleden hebben, en, naar mate de tyden meer bedorven zyn, des te heviger aanval lyden. Onder de bestryders van Jesus grootheid wordt arrius (arius), als of 'er voor hem niemand soortgelyke, en nog verder van den gewoonen leertrant afwykende gevoelens gekoesterd had, eerst genoemd, en, als een door Satans arglistigheid bedrogene, zeer ongunstig beoordeeld. By die gelegenheid krygen ook laatere Arianen en Subordinatianen, en met naame baxter, whiston, t. burnet, watts en doddridge, maty, alsmede de Schryver van den Brief aan zyne Landgenooten, die tot andere Christelyke Genootschappen behooren, onlangs by J. van Thoir uitgegeeven, ieder hun deel. Daarop komt de Socinianery met derzelver nieuwste voorstanders te berde, waaronder scharp goedvindt, behalven lindsey, christie en priestley, ook semler, eberhard, purgold, teller en hesselink te tellen. 'Er zyn evenwel nooit erger vyanden van Jesus grootheid geweest, dan de Naturalistische Neologen van onzen tyd, op welke lyst men steinbart, edelman, lessing, bahrdt, en de schaamtelooze Schryvers der beruchte Wolfenbuttelsche Fragmenten naast elkanderen, en laatstelyk ook doedeblein, eckerman en loeffler, in een ongunstig licht geplaatst vindt. Desniettemin zyn 'er, naar 't oordeel des Leeraars, voor ons vaste en onbedriegelyke gronden, om de grootheid van Jesus, aangemerkt als waarachtig Gods Zoon, als schuldverzoenend Borg, als verheerlykte Heer en Christus, te eerbiedigen, waarvoor eenige van de gewoone bewyzen beknoptelyk bygebragt worden; en men mag uit dien hoofde blymoedig verwachten, dat Hy, door alle eeuwen, voor het

[p. 564]

vloekschuldig, beangst, zondrouwig, doodig, onmagtig, en aan de zinnelykheid en eigenheid verslaasde hart groot zal blyven, dat Hy groot zal blyven, in de algemeene uitbreiding van zyn Koningryk, en van zynen Godsdienst, over de geheele wereld, en eindelyk ook als zoodanig zich zal vertoonen, wanneer Hy wederkomt om te oordeelen de levenden en de dooden.

Men behoort het loflyk oogmerk des Rotterdamschen Kerkleeraars, om in zyn oog allergewigtigste Leerstukken van het Christendom manmoedig te verdeedigen, geenzins in twyfel te trekken. Het ontbreekt hem ook geenzins aan bekwaamheid, om zyne denkbeelden in een bevallig kleed voor te draagen. Wy kunnen evenwel niet nalaaten, hem, by de voortzetting van dezen arbeid, een omzichtiger gebruik van zyne veelweetenschap en welgeslepen vernuft, meer naauwkeurigheid in de opgave van onderscheidene vroegere en laatere leerbegrippen, en vooral ook wat meer heuschheid in de beoordeeling van hun, die, naar hun beste weeten en ter goeder trouwe, sommige gezegden van Jesus en de Apostelen anders, dan hy, uitleggen, toe te wenschen.