Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1797

[p. 520]

Rapport wegens den staat der Veeziekte, waargenomen in de Maand December 1796, in de Landen tusschen Maas en Waal, en den Lande van Cuyk. Door S.J. Brugmans, Professor in de Genees- en Kruidkunde, aan 's Lands Hooge School te Leyden. Uitgegeeven op last der Nationaale Vergadering. Te Leyden, by A. en J. Honkoop, 1797. In gr. 8vo. 49 bl.

De geduchte Veepest, die, geduurende het afgeloopen jaar, de nabuurige Duitsche Staaten zo deerlyk teisterde, wierd naauwlyks in eenige Districten des Bataafschen Gemeenebests bespeurd, of de Nationale Vergadering was 'er op bedacht, om middelen uit te denken, om de woede deezer kwaale, zo veel zulks den menschen mogelyk is, te beteugelen. Ten dien einde wierd ook de beroemde Hoogleeraar s.j. brugmans verzocht, zich naar die plaatzen te begeeven, alwaar de Ziekte heerschte, om den aart deezer Ziekte te onderzoeken, het geen door denzelven wierd volbracht, en het thans voor ons leggend Rapport ten gevolge had, uit het welk wy eenige der voornaamste Waarneemingen van den Hoogleeraar zullen overneemen.

Na alle toevallen der Ziekte, gelyk ook de verschynselen, die by de ontleding der gestorven Dieren zyn waargenoomen, wel te hebben overwogen, besluit de Hoogleeraar, dat deeze Ziekte wel over het algemeen van een gelyksoortigen aart is, als de Veepest, die voorheen heerschte, en die door de Heeren camper, vinck en anderen, zo naauwkeurig beschreeven is. Hy beschouwt dezelve beide als zogenaamde Catarrhale Koortsen; doch met dit onderscheid, dat de Ziekte voorheen veel meerder, dan tegenwoordig, gepaard ging met die algemeene onderdrukking van het levensbeginsel, waar uit wy de zogenaamde Rotziekten kennen, en waar door eene enkelvoudige Catarrhale Koorts in eene kwaadaartige rottige verandert. Waar uit de Hoogleeraar besluit, dat deeze Ziekte minder kwaadaartig, min gevaarlyk, en ook zo besmettende niet zy, als die geene, welke voorheen heeft gewoed.

Het is ons niet onbekend, dat alle berichten aangaande den aart der tegenwoordige Veeziekte niet overeenkomen, en dat anderen de tegenwoordige Ziekte niet minder be-

[p. 521]

denkelyk, dan de voorige, beschouwen. Dan uit de waarneemingen, op verschillende plaatzen gedaan, heeft zeer wel een merkelyk verschillend besluit kunnen worden opgemaakt, zonder daarom de naauwkeurigheid van een der Waarneemeren te verdenken; dewyl deeze Ziekte, gelyk alle Epidemien en Epizoötien, door den zamenloop van doorgaans voor het oog verborgen omstandigheden, op verschillende plaatzen, hoewel gelyktydig, zeer veel in hevigheid, en dus, in den aart der tekenen en toevallen, merkelyk kan verschillen. Daar men intusschen thans in 't geheel niet meerder van den voortgang deezer Ziekte hoort, schynt men te moeten denken, dat de Leydsche Hoogleeraar, over het algemeen, nader aan de waarheid is gekomen, dan wel anderen, die de tegenwoordige Veepest, als volkomen overeenkomstig met de voorige, hebben beschouwd: dewyl dezelve alsdan, naar alle waarschynlykheid, reeds alomme, in dit Gemeenebest, zoude zyn uitgebrooken; daar men integendeel thans van dezelve niet meerder hoort spreeken.

Onder andere aanmerkelyke zaaken, welke in dit Bericht voorkomen, verdient onze byzondere aanmerking dat geen, het welk door den Schryver, aangaande den aart der besmetting deezer Ziekte, wordt voorgesteld; zynde Z.H. Gel. van gevoelen, dat de besmetting van kwaadaartige Zinkingskoortsen, Rotziekten, enz. alleen maar door levende, en niet door doode, lichaamen kan worden medegedeeld. Tot staaving van dit gevoelen beroept zich de Schryver, in de eerste plaats, op de menigvuldige ontledingen van menschelyke lyken, die door diergelyke kwaadaartige en besmettelyke ziekten waren weggesleept, door hem en door zyne leerlingen volbracht, zonder dat hen daar door ooit iets kwaads is overgekomen. Dan in 't byzonder ten opzicht der Veepest deelt hy mede de bevindingen van een aantal lieden, die, schoon zy in de nabyheid hunner wooningen de vellen en afval van verstorven Hoornvee verzamelden, echter hun levend Hoornvee gezond bewaarden. Onder anderen verhaalde een Schoenmaaker, onder Wychem, dat hy in de voorige Epidemie veel huiden van verstorven Vee in de nabyheid zyner levende Koeijen had gewoogen, en ook dagelyks met dezelfde morssige en bebloede Kruiwagen, met welke de vellen wierden weggebragt, het groen voeder voor zyne beesten had aangevoerd, zonder dat 'er iets nadeeligs uit was gevolgd. Nog verhaalt de Hoogleeraar het geval

[p. 522]

van een nydigen nabuur, die zyne gestorven beesten, zo na als mogelyk, en zonder 'er byna aarde op te doen, begroef in de nabuurschap der stalling van zyn nabuur, welke met gezond Vee was vervuld, en op welke men het, door den onverdraaglyken stank dier krengen, byna niet kon houden, zonder dat echter de Ziekte aan die stalling wierd medegedeeld. Hoe waarschynlyk intusschen deeze waarneemingen het gevoelen van den Hoogleeraar maaken, schynen 'er nog al meerdere proeven noodig te zyn, om den tegenstryderen den mond te stoppen. Van harten wenschen wy, dat deeze leere ten vollen gegrond moge worden gevonden, dewyl men dan veele voorzorgen, tot groot gemak en voordeel van een aantal persoonen, zou kunnen nalaaten.

In het slot des Rapports geeft de Hoogleeraar ons hoop, dat hy, zo de Ziekte aanhoudt, alles verder zal trachten na te spooren, het geen hy tot derzelver nader verstand zal kunnen verzamelen. Ten hoogsten moedigen wy hiertoe Z.H. Gel. aan, en vertrouwen, dat hy daar door aan zyne Landgenooten geen geringen dienst zal doen.