Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1797

[p. 407]

De Geschiedenis van Godfried Walther den Schrynwerker, en van het Steedje Erlenburg. Een Boek voor Handwerkers en Burgerlieden. Naar het Hoogduitsch van J.M. Miller. II Deelen. Te Utrecht, by G.T. van Paddenburg en Zoon, 1796. In 8vo. te samen 396 bl.

Het oogmerk van den Schryver, in dit Werksken, is, volgends het Voorbericht, om aan te toonen, dat nationaale ondeugd, en vooral ook heerschende verkwisting onder den mingegoedden Burgerstand in het einde tot een zeker verderf brengen. - Dit oogmerk heeft de Schryver ten vollen bereikt. - Hy schetst ons, om van de beide op den titel gemelde voorwerpen iets te zeggen, het Steedje Erlenburg, eene weinig bekende en kleine Stad in Duitschland; alwaar, in 't begin deezer eeuwe, goede trouw, braafheid en naarstigheid, gepaard met eene eenvouwige en onkostbaare levenswys onder de Burgerye in 't algemeen, heerschten. - Doch ongelukkig trokken 'er, by gelegenheid van eenen toenmaaligen Oorlog, eerst Recruten door, en naderhand kwam 'er Inkwartiering; deezen maakten de Inwooners bekend met de Coffy en Anys: naderhand kwam 'er een zeker soort van Hofhouding; deeze bragt Mode, ledigheid en pracht, mede, die, door de Inwooners gevolgd, onder hen de onmaatigheid deeden aangroeijen, en de weelde overal verspreidden: dit ging zo verre, dat 'er eindelyk zelfs de Comedie speelen moest; doch ongelukkig bragt de brand, die in 't gespeeld wordend stuk moest vertoond worden, den brand werkelyk in het Steedje, en verkeerde hetzelve werkelyk in een puinhoop, terwyl de Burgers, door de weelde verärmd, niet in staat waren zelfs eene hut aan te bouwen, en als bedelaars overal moesten rondzwerven. - Godfried Walther, in dit Steedje gebooren, omtrend 1720, was de Zoon van braave godvrugtige Ouders, en werd van hen in alle deugd opgebragt, en opgeleid by het ambagt van zyn Vader, die een Timmermans-baas was: in dit werk oefende hy zich zo vlytig, dat hy binnen kort knegt werd; doch eerlang moest hy, uit vreeze van geprest te worden, zyns Vaders huis verlaaten, en ging (volgends de gewoonte in Duitschland) als knegt op zyn ambagt reizen. Op deeze togten bleef hy wel meest getrouw aan de in hem gelegde goede beginzelen; maar bezweek ook wel eens voor de kragt der verleiding, die hem eindelyk in merkelyke ongelegenheid, met gevaar zelfs van een schandelyken dood te moeten ondergaan, bragt; doch, hier uit gered, was hy eindelyk arm en betooid, en keerde in dien staat na zyne Geboorteplaats terug. - Hier vond hy alles veranderd; zyn Vader, naa den dood zyner eerste braave Egtgenoote, hertrouwd aan eene ryke, doch weelderige en heerschzugtige,

[p. 408]

vrouw. Doch hy vond zyne Roosje, aan welke hy vóór zyne afreize verloofd was, weder; maar in allerdroevigste omstandigbeden, alzo zyn Vader, op 't aanstaan van Godfried's Stiefmoeder, haar uit zyn huis, waar in hy haar, arm doch deugdzaam zynde, had opgenomen, had moeten verstooten, en hulpeloos aan haar lot overlaaten. Niet zonder tegenstand van zyne Stiefmoeder, die hem eene ryke Wederhelst had toegedagt, trouwde hy met deeze, en leefde, zo lang hy haar ter Vrouwe had, gelukkig met haar, om dat zy spaarzaam en deugdzaam leefden; doch, ongelukkig voor hem, stierf zy in 't tweede kraambedde, en liet hem éénen Zoon (want het laatste was dood ter wereld gekomen) na. Hoewel in 't eerst ontroostbaar over dit verlies, werd hy, de droefheid door den tyd bedaard zynde, overgehaald om een tweede huwelyk aan te gaan, met eene vrouwe, die wel ryk, doch geheel door de weelde bedorven was, en haaren Man medesleepte, en zyn geld in weelde deed verspillen. Eindelyk moest hy, op haar aanraaden, na een Regentsplaats staan; werd Scheepen, en daarna Kerkmeester: naa eerst zyn eigen vermogen verkwist te hebben, tastte hy ook de hem toevertrouwde kerkelyke penningen aan, en toen hy daar van rekening doen moest, was hy, geldeloos, daar toe buiten staat; zo dat hy, op aanraaden van zyn ondeugend Wyf, zich schuldig maakte aan huisbraak, waar op hy gevat en ter dood veroordeeld werd. De goede grondbeginzelen, in zyne jeugd in hem gelegd, deeden wel, geduurende zyne gevangenis, een waar berouw in hem gebooren worden; doch zyn vonnis was geveld; hy werd ter strafplaats geleid, en verwagtte den doodlyken slag; maar in dat oogenblik verkreeg hy pardon. - De kinderen, die hem uit zyn laatste huwelyk gebooren waren, en in alle dartelheid opgevoed, vervielen tot alle losbandigheid, en daar door in 't verderf, - maar Jacob, de vrugt van zynen eersten echt, bleef der deugd en braafheid getrouw, en werd van elk bemind. - In een der gesprekken, die Godfried, toen hy den dood te gemoet zag, met deezen hield, zeide hy: ‘Spiegel je toch aan myn ongelukkig voorbeeld. Ik was eens een eerlyk man en goed christen. Maar van myn tweede vrouw liet ik my tot ydel heid verleiden. Ik wou boven myn stand zyn, en toen begon myn ongeluk. Het weelderig leeven sleepte my voort. Ik dacht weinig aan god, verliet hem geheel, en werd daarom voor een tyd ook van hem verlaaten. Door strafoeffeningen heeft hy my nu weêr tot hem terug gebragt.’

De Uitgeever heeft dit Werksken opgedraagen aan de Maatschappy Tot Nut van 't Algemeen; en daar behoort het ook waarlyk te huis, en verdient met het volste regt haare en onze aanpryzing.