Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1797

Histoire Chronologique des Operations de l'Armée du Nord et de celle de Sambre & Meuse, depuis les mois de Germinal de l'an II (fins de Mars 1794.) jusqu'au même mois de l'an III (1795.) tirée des Livres d'ordres de ces deux Armées. Par le Citoyen David, temoin de la plupart de leurs exploits.

Numquam stygias fertur ad umbras
Inclyta Virtus. Vivite fortes;
Nec Lethaeos saeva per amnes
Vos sata trahent.

senec. Trag.

A Paris, de l' Imprimerie de Guebart, &c.

Terwyl wy, met een oog vol verbaasdheid, op het tooneel van Europa, door de Franschen de verbaazendste rollen zien speelen in den voortgezetten kryg, nu, zo wy hoopen, welhaast voor eenen Vrede op 't Vasteland verwisseld, is de pen der Geschiedkunde bezig om die Krygsbedryven te boeken. Wy zouden veel werks vinden, indien wy alles, hier toe betrekkelyk, in het Fransche Gemeenebest uitgegeeven, wilden aankundigen. Veel is 'er onder, 't geen ons Vaderland of geheel niet, of slegts van zeer verre, raakt; veel, 't welk de kenmerken van verhaasting; veel, 't geen de lidtekens van Partydigheid draagt. Nu en dan komt ons een Werk voor, dat meer betrekkings heeft tot ons Land; van dien aart is het Werk van den Burger david, in 't hoofd deezer Afdeelinge aangeduid. Eene tydordelyke Geschiedenis van de Krygsverrigtingen der Noord Armée, en van die aan de Sambre en Maas, van het einde van Maart 1794 tot aan het einde van die zelfde Maand 1795, ontleend uit

[p. 394]

de Bevelen aan die beide Legers gegeeven. Door den Burger david, ooggetuigen van de meeste dier Krygsverrigtingen.

Zyns ondanks verliet die Burger zyn Vaderland op dien tyd toen de veiligheid daar verre te zoeken was; hy zogt en vondt die in het Leger, om 't welk te volgen zyne geneigdheid zich geenzins uitstrekte. Van den aanvang des op den tytel aangeduiden Veldtochts ving hy aan alle de werkzaamheden der beide Legers op te tekenen. Hy vervoegde zich na de Slagvelden, ging de standen van de Fransche Legermagten en die des Vyands naa, maakte van dag tot dag aantekeningen. Wanneer hy, ten kryge niet opgebragt, des geen volledig begrip kon vormen, vondt hy pichegru, reunier en anderen, gereed om zyne nieuwsgierigheid te voldoen. Hier door was hy in staat om de Geschiedenis van deezen Veldtocht op te maaken. Hy vondt 'er zich by tegenwoordig, en verkeerde dagelyks met hun die de hoofdrollen speelden, en hem verpligtten met de onderrigtingen op zyne vraagen.

Wil men des Schryvers denkwyze in het Staatkundige weeten, hy geest die in 't slot der Voorreden, 't welk op deezen zin loopt. ‘De Partyzugtigen, die dit Werk zullen leezen, zullen niet afzyn van den Schryver alle thans gebruiklyke bynaamen te geeven. Dewyl het 'er zeer verre af is dat hy hun Medestander zy, zullen zy hem schelden voor een Aristocraat, een Royalist, een Chouan, enz. Dan hy wil het Publiek voorkomen met aan te merken, dat geen deezer tytels op hem passen; hy is een Patriot, en staat 'er voor bekend by allen, die hem kennen. Maar indien men, om dien Naam te behouden, de stoutheid van een Roover, van een Moordenaar, moet bezitten, zal hy het zich altoos een pligt rekenen, dien tytel te versmaaden. Hy verfoeit even zeer de zodanigen die de Aristocraaten vermoorden als die de Exclusifs van kant helpen. De woede van St. dominicus tegen de Albigensen is even min van zyn smaak als die van marat, robespierre en hunne Medestanders tegen de Franschen.’

In zeer gepaste Afdeelingen is deeze Geschiedenis uit een gezet. Een daar van gegeeven Inhoud brengt ons zulks onder 't ooge. Zy is doorvlogten met aanmerkingen over Plaatzen en Persoonen. Deeze laatste, die buiten het Geschiedkundige omloopen, zyn deels zeer gegrond

[p. 395]

en juist, deels draagen zy de kenmerken van die oordeelvellingen, welke op een kortstondig verblyf en zeer bepaalden kring van ommegang rusten. Voorts vindt men 'er Staatslessen in uitgedeeld, die de Nederlanders afmaanen van het Revolutionair Stelzel, 't geen Frankryk zo veel ramps gekost heeft, en dit Land ten volslaagen ondergang zou brengen.

Onmisbaar oordeelen wy dit Werk voor allen, die vervolgens zullen onderneemen dit Tydvak te beschryven. Wy kunnen ons niet inlaaten tot Geschiedkundige opgaven van deezen ooggetuigen; maar ons niet wederhouden eene gedeeltlyke opgave te doen van de Bedenkingen des Schryvers over de ongelooflyke Voordeelen, door de Franschen in deezen Oorlog behaald.

‘De Naakomelingschap zal nimmer kunnen gelooven de verbaazende Krygsverrigtingen der Franschen in deezen Veldtocht; en de Geschiedenis, welke dezelve binnen de perken der stiptste waarheid beschryft, zal het voorkomen eener verbaazende vergrooting hebben. In den loop der eeuwen niets vindende 't welk met onze overwinningen kan vergeleeken worden, zal men aan derzelver daadlyk bestaan twyfelen. In de daad, voorspelde alles niet de verwoesting en ontslooping van Frankryk? Het hadt van alle kanten de geduchtste vyanden. De beide Sicilien, Toscane, Portugal, Spanje, Sardinie ten Zuiden; Oostenryk en de magtige menigte van Ryksverbondelingen ten Oosten; Engeland, Holland, Pruissen, en Rusland ten Noorden: en die schriklyke slachtplaats der Menschen, de Vendée geheeten, ten Westen.

Alle de Magten van Europa hadden zich verbonden tegen één enkel Volk; tegen een Volk van buitenlandschen onderstand verstooken, van binnen van een gereeten, door alles ontredderende Partyschappen, en den Burgerkryg; tegen een Staat, geheel ontbonden, zonder hoofden, zonder geld, zonder onderstandmiddelen, overgeleverd aan de volstrektste regeeringloosheid, ten prooye aan alles wat vernieling mag heeten, en besmet met bloed der moorderyen. Wie zou kunnen gelooven, dat een Staat, zo zeer op den uitersten oever des ondergangs gebragt, wederstand zou kunnen bieden aan zo heftige schokken, een last zo zwaar draagen, en slagen, op denzelven, met zo veel afgerigtheids, gemunt, afweeren? - Wie zou kunnen gelooven, dat

[p. 396]

Frankryk, van alle kanten aangevallen, zyn grondgebied onverminderd kon bewaaren? Ondertusschen is dit alles gebeurd. Niet te vrede met onze oude grenzen te verdeedigen, hebben wy dezelve zeer verre uitgebreid, en Frankryk is overwinnaar geworden op het oogenblik, wanneer alles geschapen scheen dat het overwonnen en gesloopt zou worden.

Ten tyde van scipio hadden de Krygsverrigtingen van hannibal het Romeinsche Gemeenebest op den oever des ondergangs gebragt. 't Gevaar, 't welk de Stad Rome liep, gaf een bezielenden schok aan de Inwoonders, en deedt hunnen moed herleeven. Zy overwonnen hannibal, en niet te vrede met de grootste gevaaren entkomen te weezen, zetten zy den oorlog en den verwoestenden kryg voort by de Carthaginensers.

Deeze Geschiedenis is de éénige die eene soort van gelykvormigheid heeft met de onbegryplyk groote gebeurtenissen van onzen Veldtocht. Maar welk een verschil doet 'er zich tusschen die beiden op! De Romeinen hadden slegts ééne Mogenheid te bestryden, wy ten minsten dertig. Zy moesten maar op één punt aantrekken, wy onze kragten verdeelen in den geheelen ommekreits onzes Lands. De Romeinen stemden onderling overéén, wy leefden in tweedragt. Zy hadden een wys en welgeregeld Bestuur, wy leefden te midden van wanorde en regeeringloosheid; Beulen hadden zich meester gemaakt van de teugels des Bewinds. De Geschiedenis heeft met den wydklinkendsten roem gesprooken van de Helden, die onder scipio streeden; onze Verdeedigers verdienen nog meer lofs!

In deezen verbaazenden Oorlog van een wolk ontzaglyke Mogenheden tegen één enkel Volk, verbeeldden zich de zamenverbondene Vorsten, dat 'er niets gemaklyker zou vallen dan Frankryk te vermeesteren. Zy hadden geene zwaarigheden dan hoe het gesloopte Frankryk te verdeelen. Zy maakten reeds een aanvang met de huid des nog ongevangen beers onderling alkander te betwisten: en men mag vrylyk verzekeren, dat hunne schandlyke hebzugt, en hunne zotte geschillen, ons krygsgeluk voorbereid, en onze overwinningen zo snel opeenvolgend gemaakt hebben. De noodzaaklykheid, om onze eigene haardsteden te beschermen, heeft onze kragten doen inspannen. Wy hadden

[p. 397]

geen Soldaaten, maar een brandend Patriotisme deedt, als van onder den grond, eene ontelbaare menigte voortkomen. De schrik deedt hun voorttrekken; de geestdrift der Vryheid maakte hun onverschrokken; de zegepraal vormde Helden. Geen Volk heeft ooit zo veele gevaaren geloopen, geen Volk heeft dezelve met zo veel onverschrokkenheids het hoofd geboden, geen Volk 'er zich met zo veel eers uit gered.’

Dit is de aanvang eens Hoofdstuks, waar in dit alles meer stukswyze ontwikkeld wordt. Het vertaalde kan ons eenigermaate den styl en trant van den Burger david doen kennen. - Schreef hy dus het gebeurde, het tydvak zyner geschiedenisse op 't oog hebbende; hoe veel heeft dit zelfde Volk zints dien tyd gedaan, zodanig, dat dit slegts de beginzels van nog veel grooter daaden mogen heeten!

Het laatste Hoofdstuk, met byzondere Anecdotes, laat zich met groot vermaak leezen, en spyt opvatten, dat de Schryver, door het ontsteelen zyner papieren, 'er ons niet meer van geeft. ‘Het smert hem bovenal,’ schryft hy, ‘dat hy allen niet kan opnoemen, die daaden van braaf heid volvoerd hebben; want, schoon ik Dapperheid bemin, geef ik den voorrang aan Regtvaardigheid. Homerus schildert alle zyne Helden als kloek, sterk, en onverzaagd; dan hy maakte 'er zyn werk niet van om ze als regtvaardig af te beelden. Men bewondert deeze Helden; maar de eerlyke Man bemint ze niet. Wy mogen van Helden spreeken die Regtvaardigheid met grooten Moed zamenpaarden. Deezen zyn myne Helden!’

Het Werk op de Drukpersse zeer verre gevorderd zynde, deedt men den Schryver opmerken, dat hy 'er wel eenige Aantekeningen mogt bygevoegd hebben. Deeze vinden wy agter aan gevoegd. Zy bestaan uit korte berigten, de volgende Persoonen, die hier en daar in het Werk zelve voorkomen, betreffende, als valetau; pichegru; souham; moreau; macdonal; de winter; jourdan; reunier; jardon; daendels; bonneau; salm en duverger. Alle deeze berigten zyn kort; doch dienen om ons gemelde Persoonen eenigermaate in afkomst, aart en krygsbestaan, te doen kennen.