Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1797

Verhandelingen uitgegeeven door de Maatschappy ter bevordering van den Landbouw, te Amsterdam. XIIde Deel. Te Amsterdam, by J.C. Sepp en Zoon, 1797. In gr. 8vo, 143 bl.

Dit Deel der Verhandelingen van de Amsterdamsche Maatschappye, ter bevordering van den Landbouw, bevat het bekroond Antwoord van den Heer j.g. eberhard, op de Vraage: ‘Welke zyn de aart en onderscheidende kentekenen (zoo wel by het leven, als na den dood, by het openen, waar te neemen) van eene ziekte, die gemeenlyk het Bloed, het Vuur, of het Darmvuur, genoemd wordt, en die inzonderheid de Schaapen, doch ook andere, voor den Landbouw nuttige, Dieren, aantast; - waar door wordt deeze ziekte veroorzaakt; - en hoe kan men dezelve voorkomen of geneezen?’

De Schryver heeft deeze Vraag volledig en uitvoerig beantwoord, en geeft zeer naauwkeurig verslag van alle de kentekenen en toevallen, welke deeze Ziekte

[p. 385]

vergezellen, welker veele eenige overeenkomst hebben met die der besmettelyke Veepest; 't welk ook niet vreemd is, dewyl dit Vuur, even als de Veepest, eene soort eener kwaadaartige Rotziekte is. Ondertusschen zyn 'er genoegzaame tekenen van onderscheid, om deeze kwaalen niet met elkanderen te verwarren, dewyl dit Vuur, zo niet de Dieren in den eersten aanval omkomen, zeer kennelyk is, uit aanmerkelyke, met bedorven wey gevulde, Gezwellen. Voorts bepaalt deeze kwaal zich niet, gelyk de Veepest, by het Koejengeslagt, maar tast insgelyks aan, de Paarden, Schaapen, Zwynen, Honden, en zelfs het Pluimgedierte. De Veepest loopt af binnen elf dagen; doch het Vuur is meestal veel eerder doodelyk. Een Dier, 't geen van de Veepest is hersteld, wordt 'er niet weder door aangetast; doch het Vuur keert wel eens weder, enz.

Slegt voedsel, eene belette uitwaasseming, gebrek aan beweeging, en eene verhitting door bedorven lucht, enz. zyn, volgens des Schryvers oordeel, de voornaame afgelegene oorzaak deezer Ziekte, die wel van een ontstooken, doch teffens van een roosachtigen, aart is, en daardoor ligt tot versterving, en niet wel, gelyk in eene waare ontsteeking zo menigmaalen gebeurt, tot verettering overgaat. Wat de besmettelykheid deezer Ziekte aangaat, de Schryver stelt dezelve veel geringer dan doorgaans geschied; doch ontkent dezelve echter niet ten vollen.

Op p. 82 gaat de Schryver over tot de Geneeswyze deezer Ziekte, en raadt, in de eerste plaats, zo het Dier jeugdig en volsappig is, zo 'er eene merkelyke verhitting is voorafgaan, en de Ziekte noch in haar begin is, eene Aderlaating van drie of vier ponden bloed, voor een groot beest. Zomtyds herhaalt hy de Aderlaating, zo de aanwyzingen, die dezelve vorderen, dringend zyn. Doch zo de omstandigheden van een tegengestelden aart zyn, vooral zo de Ziekte reeds een tyd lang heeft geduurd, en de zappen reeds tot bederf overhellen, dan keurt hy, met reden, de Aderlaating nadeelig.

Na het aderlaaten raadt de Schryver het overvloedig gebruik van een Drank uit een aftreksel van Maluwenbladen, enz. met Salpeter, Azyn en Honig; hoedanig een Drank hy ook gebruikt tot verkoelende clysteeren. Met den vierden dag der Ziekte, doch niet eerder, vindt hy een gepast afgangverwekkend middel noodig; dit bereid hy, door twee of drie oncen Vaarenwortel.

[p. 386]

met een pond beste Pruimen, met eene genoegzaame hoeveelheid water te verkooken tot 1½ pond colatuur, waar na hy daarin noch infundeert 2 oncen Senebladen, en by het afgietsel noch voegt 8 oncen Honig en 3 greinen Braakwynsteen. Dit is een middel voor een Koebeest of Paard. Een Schaap en andere kleinere Dieren moeten maar hebben de helft, of minder.

Wat de Gezwellen aangaat, door welke de stoffe der Ziekte zich naar buiten tracht te ontlasten, deeze moeten door geschikte uitwendige pappen, zo veel mogelyk, tot rypheid worden gebragt, en, zo de toestand eenigzins bedenkelyk is, worden geopend, met eene kruissneede; voorts worden verbonden met goede ettermaakende en bederfweerende middelen, en eindelyk weder tot heeling worden gebragt, na het afloopen der Ziekte, welke nu verder met bederfweerende middelen moet worden tegengegaan, als daar zyn Ammoniakzout, Campher, Koortsbast en Wolverley (Arnica). Ook bewyst de Schryver, uit een aantal zeer gelukkig geslaagde proeven, dat in deezen toestand doorgaans niets nuttiger is, dan het koud bad, en het overgieten met koud water.

Slegt voedsel, en gebrek aan levenskragten, doet een ander soort van Vuur ontstaan, van een Gastrischen aart, en dus met tekens van groot bederf in de stoffen der eerste wegen. Het aderlaaten is hier nadeelig, en men moet zich tot gepaste bederfweerende en ontlastende middelen bepaalen, ten zy een bykomende ontstooken toestand eene gemengde behandeling vorderde.

In een kwaadaartig Vuur, van een rotachtigen aart, pryst de Schryver, behalven andere bederfweerende en opwekkende middelen, niet weinig den geest van Hartshoorn. Voorts geeft hy eenige zeer nuttige regelen op tot voorbehoeding, en eindigt zyn Werk met een Aanhangsel, betreffende eenige plaatsen der Ouden, die betrekking hebben op deeze Ziekte.

Het geheele Stuk is geschreeven met zeer veel kunde en oordeel, en kan in zyn vak tot groot nut verstrekken.