Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1797

De Vereeniging der Christenen aangeraden, in een vriendelyk Antwoord op den door de Broederschap der Remonstranten rondgezonden Brief, en welmeenend voorstel, aan alle Christenen in Nederland, door eenen Leeraar onder de Gereformeerden. Te Rotterdam, by N. Cornel, 1797. In gr. 8vo, 23 bl.

De Schryver van dit Antwoord op den Brief der Remonstrantsche Broederschap, een Leeraar onder de Hervormden, wel verre van voor zich het gedaane voorstel af te keuren, of als ontydig van de hand te wyzen, verklaart rond uit: ‘Uwe poogingen, zeer Geliefde Remonstrantsche Broederen, ter vereeniging der Protestanten, moeten ten sterkste worden toegejuicht door allen, welke lust hebben in het welzyn van Jesus Kerl, en Uwe sterke verzekeringen laaten geen twyfeling over, omtrent derzelver oprechtheid.’ ‘Laat ons,’ zegt hy elders, ‘niet luisteren naar hen, welke de wenschelyke vereeniging der Christenen tegenwerken, door die, of geheel onmoogelyk te stellen, of de tegenwoordige tyden daartoe ongeschikt te noemen.’

Maar de groote Vraag is, waarin zal die bestaan? Dat wy die byzondere wys, waarop wy over sommige godsdienstige waarheden denken, anderen niet opdringen; dat wy hen, die anders, dan wy, gevoelen omtrent eenige artikelen, daarom niet minder als Leden van 't lichaam van Christus, en als onze Broeders beschouwen, en hen niet veroordeelen; dat wy niet yveren voor een naam, voor eenige party, of byzondere begrippen; dit alles, en wat meer van dien aart is, veroordeelen reeds alle weldenkenden, in de onderscheidene Kerkgenootschappen der Protestanten. Met het afleggen van de onderscheidene, tot hiertoe gebruikelyke naamen, van Remonstranten,

[p. 382]

Lutherschen, Mennoniten, Calvinisten, enz. zouden toch verschillende begrippen blyven. Alle deze opgenoemde wegen en middelen kunnen wel eene meerdere uitwendige, en nadere burgerlyke vereeniging uitwerken, en dus de Christelyke Broederschap tot een sieraad zyn, maar zy kunnen geene naauwere Godsdienstige vereeniging te wege brengen, welke de Remonstranten begeeren, en alle regtgeaarte Christenen begeeren moeten, bl. 7-12.

Zoodanige Godsdienstige vereeniging is, zynes erachtens, ook thans niet onuitvoerlyk. Elk kan zyne byzondere begrippen over de Geloofsleer behouden, zoo hy maar niet vaststelt, dat zyne begrippen alleen waar en onfeilbaar zyn. De waarheid is slechts een. Deze is vervat in 't geen Jesus en zyne Afgezanten ons geleerd hebben, en niet in onze dikwyls zoo wyd uit een loopende verklaaringen en uitbreidingen van dezelve. 'Er moet dan, en dit is het plan tot vereeniging, het welk hy vervolgens voorstelt en aanraadt; 'er moet alleenlyk een eenvouwig, duidelyk, doch tevens volleedig, voorstel van de Leere des Geloofs, en de plichten, welke wy omtrent God, onzen naasten, en ons zelven, te betrachten hebben, zoo als dezelve in de Heilige Schrift, stellig en uitdrukkelyk, opgegeeven en gebooden worden, en met de eigen woorden van die H. Schrift genoemd, vervaardigd worden. Zulk een opstel, dat aan allen voldoen zal, acht hy geenzins onmoogelyk. 'Er mooge verschil zyn over de echtheid van deze of geene plaats; maar die kan men zonder nadeel weglaaten. Men mooge hier en daar verborgenheden ontmoeten, die sommigen niet tot de Christelyke Leer willen brengen; geen zwaarigheid, 'er is verschil tusschen gelooven en bevatten, en de wyze, hoe dezelve, naar ons inzien, begrepen moeten worden, behoort niet tot dat Bybelsch voorstel; dit vordert alleen te melden, hoe die verborgenheden in de H. Schrift geboekt staan. Het moet geen Theologisch, maar Bybelsch samenstel zyn. Maar wie zal ons dat geeven? Deze eer komt, naar zyne gedachten, toe aan de Remonstranten, die eerst het voorstel tot vereeniging gedaan hebben. Men kan van hun, volgens hunne eigene betuigingen, een zuiver Bybelsch samenstel, zonder byvoeging van hunne byzondere opvattingen, wachten. Zy zullen de Bybelsche gezegden slechts afschryven. Men behoeft niet bekommerd te weezen, dat zy de hedendaagsche Hervormers zullen in de hand wer-

[p. 383]

ken, of de geloofsleer in die 2 artikelen bevatten, dat Jesus is de Christus, en dat God Hem uit de dooden opgewekt heeft. Zoo het anders bedenkelyk mogt schynen, zulk een voorstel van de Geloofsleer aan een byzonder Genootschap te verzoeken, dan stelle elk Kerkgenootschap, 't welk daar lust toe heeft, zulk een voordragt op, en zende het aan de reeds gevolmagtigden, of noch te magtigen gecommitteerden. Men kan uit elk Genootschap zulke gemachtigden benoemen, die met de gemachtigden der Remonstranten in onderhandeling treden; vervolgens moet alles door den druk bekend gemaakt, en dit opstel of die opstellen, ter beoordeeling van elk Lid der Gemeente, overgegeeven worden. Gaat men dan nu hierin getrouwelyk, zonder inmenging van byzondere begrippen over, of uitlegging van de Bybelsche leerstukken, te werk, dan zal 't blyken, dat alle Protestanten, ook de Roomschen, het in het weezen der zaak eens zyn. Elk mag dan evenwel, daarenboven, zoo hy het niet volledig vindt, 'er bydoen tot verklaaring, wat hy noodig oordeelt, doch die byvoegsels en verklaaringen behooren niet tot de Bybelleer, maar tot het systematische van ieder Kerkgenootschap. Elk derzelven kan die voor zich houden; dit zal de vereeniging niet hinderen. Hoe zou men, over het weezen van het Christendom eens zynde, openlyk over byzondere begrippen kunnen twisten? Maar die iets van de Bybelleer afsnydt, die snydt zich ook af van de vereenigde Christenen. Men moet alleen medelyden en verdraagzaamheid met hen oefenen; maar hen niet als geloofsbroeders erkennen, wyl men de waarheid aan de vereeniging nimmer mag opofferen.

Zie daar een plan tot eene nadere vereeniging der Christenen, zeker wel eene bedaarde overweeging waardig. Men neeme ter goeder trouwe (dit kunnen wy niet nalaaten 'er by te voegen, om dat ons verscheiden gezegden in dit antwoord hebben doen twyfelen, of de Schryver, met alle vertooning van vriendelykheid en inschikkelykheid jegens de Remonstrantsche Broederschap, en met de sterkste verzeekering van zyne overtuiging omtrent de uitvoerlykheid van zyn voorstel tot vereeniging, wel alles zoo gemeend heeft, als hy wil schynen,) men neeme, zeggen wy, ter goeder trouwe daarvan de proef. Onze Schryver is de eerste, die te dezer tyd zoodanig plan tot vereeniging voorslaat, en zou dus, naar ons in-

[p. 384]

zien, 'er de naaste toe weezen, om ons zoodanig opstel te leveren. Elk draage hier het zyne by, op dat wy eenmaal, zoo 't moogelyk is, een zuiver Bybelsch samenstel, of dat 'er 't naaste by komt, moogen erlangen. Te vergeefsch hebben wy tot hiertoe zoo iets van het Haagsch Genootschap, welk reeds voor ettelyke jaaren eene duidelyke en volledige opgave van de Leer van Christus en de Apostelen, afgeleid uit vergelyking van hunne eigene voorstellingen in de Schriften des N.T., gevorderd heeft, te gemoet gezien. Maar noch deze noch andere mislukte poogingen moeten ons afschrikken, om het onze ter bereiking van het wenschelykste einde toe te brengen. Of het evenwel voldoen zal, Bybelsche gezegden, zonder eenige uitlegging of verklaaring, af te schryven en byeen te versamelen, en of men daar mede veel verder zal komen, willen wy aan het oordeel van bevoegde richters, die weeten, wat 'er toe behoort, om den Bybel met verstand te leezen en te verstaan, en die ook niet onkundig zyn van 't geen men, in vroegere en laatere tyden, voor Bybelsche samenstellen heeft willen doen doorgaan, gerust overlaaten. Non oportet in re seria ludere.