Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1797

Vrymoedige Gedachten over den Brief der Remonstrantsche Broederschap aan de Protestanten in Nederland. Voorgesteld aan een Leesgezelschap in Friesland, door een Gereformeerd Leeraar. Te Franeker, by D. Romar, 1797. In gr. 8vo. Eerste Stuk, 25 bl. Tweede Stuk, 43 bl.

Zeer verschillend van alle tot hiertoe uit de school der Hervormde Kerk openlyk aan den dag gelegde gevoelens, over het voorstel der Remonstrantsche Broeders, zyn de vrymoedige gedachten, die een Gereformeerd Leeraar in Friesland, in deze Stukjens, aan 't licht brengt.

De voorgeslagen vereeniging is, in zyn oog, van den kant der Hervormden, allerwenschelykst, en het tydstip allergunstigst, om dezelve tot stand te brengen. Men begeert geene opoffering van byzondere gevoelens, of gemeenmaaking van fondsen. 'Er zullen altyd verschillende begrippen blyven, en het kan zyne nuttigheid hebben, eene verscheidenheid van openbaare voorstellen, zoo het maar met bescheidenheid geschiedt, toe te laaten. Ieder Genootchap kan zyne eigene Godshuizen, eigene Leeraars, huishoudelyke schikkingen en wetten, voor zoo verre die de verbroedering niet beletten, houden. Men moet zich slechts vereenigen door zachtmoedigheid, vryheid en liefde. Remonstrantsche, Luthersche, Mennonitische en Gereformeerde Leeraars mogen wel eens over en weer prediken. Men behoort niet langer te vraagen, of een gevoelen Gereformeerd of Remonstrantsch zy. Elk heeft de vryheid, om, zonder aan Theologische Samenstellen of Kerkelyke Formulieren van Eenigheid meer gebonden te zyn, zyn gevoelen openlyk te zeggen en met redenen te bekleeden. Allen, die de algemeene grond-

[p. 376]

regels, waarop de Reformatie rust, aannemen, moeten niet ongenegen zyn, om, in weerwil van eenige verschillende gevoelens, gezamentlyk het Avondmaal te houden. Het staat vry den Waterdoop, of aan volwassenen, of aan kleine kinderen, naar goedvinden te laaten toedienen. Als dus de verdeeldheid der gemoederen is weggenomen, zal men ook, zonder onderscheid, met elkanderen kunnen vergaderen onder één dak. Door zoodanige verbroedering zal de nu bykans uitgedoofde yver tot onderzoek aangewakkerd, en alzoo 't ryk der waarheid, deugd en kennis, onbelemmerd uitgebreid worden. Staatkundig belang, welk medebragt, om de verdeeldheden, tusschen de Remonstranten en Contraremonstranten, gaande te houden, stond deze zoo zeer wenschelyke verbroedering tot hiertoe in den weg. Zy wierd belet door de geëischte onderteekening der Dordsche Canons, de Formulieren, en den Heidelbergschen Catechismus, door politieke macht ondersteund en bekrachtigd. Deze zwaarigheden zyn, door de gezegende omwending in ons Vaderland, of alrede weggenomen, of kunnen verder uit den weg geruimd worden. De Rechten van den Mensch zyn geproclameerd, de Kerk afgescheiden van den Staat, waardoor alle politieke macht in 't Kerkelyke reeds is opgehouden, vooral in Friesland, daar alle in vorige tyden gearresteerde politieke resolutien, over kerkelyke zaken, buiten effect gesteld zyn. Maar men moet een stap verder komen. De onderteekening der Formulieren moet werkelyk ophouden, gelyk ze reeds van zelfs, door de ophouding van politiek gezag, derzelver verbindende kracht verlooren hebben. Dit vorderen, naar het oordeel des Schryvers, de voornaame grondregels, waarin het alle Protestanten eens zyn, naamelyk de erkentenis van het onfaalbaar gezag der H. Schrift, als den eenigen regel van ons geloof en wandel, die voor elk klaar en duidelyk genoeg is, in die stukken, welke volstrekt ter zaligheid te weeten, te gelooven en te betrachten, noodig zyn, en van het onbetwistbaar recht, welk ieder heeft, om voor zich zelven over den zin en de meening der H.S. te oordeelen, zonder dat iemand 't recht heeft, om aan zyne medemenschen een regel van geloof voor te schryven, of hen met gezag daaraan te verbinden.

Na eenige gevolgen, hieruit afgeleid, en de voornaamste bedenkingen, door den Eerw. eppens, ter verdedi-

[p. 377]

ging en in standhouding der Formulieren, te berde gebragt, meestal met de woorden van den, zoo 't schynt, aan onzen Schryver wel bekenden Aucteur der Vrymoedige Gedachten over de zoogenoemde Formulieren van Eenigheid, voor korten tyd, zonder naam en jaartal uitgegeeven, beantwoord te hebben, deelt hy ons een concept plan, tot onderlinge verbroedering der Protestanten in Nederland, mede. Het bestaat uit 8 artikelen, allen gegrond op de genoemde grondregels der Hervorming, en bevat hoofdzakelyk het zelfde, welk wy reeds, als het kort resultaat van des Schryvers denkwyze, ter nedergesteld hebben.

Of nu het Gereformeerd Kerkgenootschap tot zoodanig plan gemakkelyk zal toetreeden, vermeeten wy ons niet, zelfs by gissing, te beoordeelen; maar kunnen niet nalaaten den Schryver, zoo hy voorheeft hierop nog meer te laaten volgen, en zyne medebroeders verder voor te lichten, nog wel eene meerdere mate van bedaardheid van geest, en bescheidenheid omtrent verschillend denkenden, toe te wenschen.