Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1797

Uitgezochte Genees- en Heelkundige Mengelschriften, of Verhandelingen over gewigtige Onderwerpen dier Weetenschap en Handkunst; meerendeels door merkwaardige Voorbeelden opgehelderd en bevestigd, door Jacob van der Haar. Eerste Deel. Te Amsterdam, by J.B. Elwe, 1797. In gr. 8vo. 292 bl.

Het gewigt en de algemeene nuttigheid der verschillende Genees- en Heelkundige Stukken, door den kundigen j. van der haar, by verschillende gelegenheden, uitgegeeven, hebben dien voortreffelyken Grysaard thans bewoogen, dezelve in twee Boekdeelen, byeen versameld, uit te geeven, waar van thans het Eerste Deel het licht ziet. Hetzelve bevat twaalf Afdeelingen, in ieder van welke eene belangryke stoffe wordt behandeld.

De eerste Afdeeling bevat een Vertoog over de ontsteeking, verzweering, verharding en versterving, van de groote Beenpypen, in het welk vier merkwaardige Gevallen voorkomen; het eerste van eene aanmerkelyke ontsteeking en zwelling van het Dyebeen, door verdwyning geneezen. Het tweede van eene merkwaardige ontsteeking en weekwording van het Scheen- en Kuitbeen, en daarop volgende verzweering van dit been. Het derde van een gelyk-

[p. 341]

soortig toeval aan het Dyebeen: en het vierde van eene aanmerkelyke versterving (Necrosis) van het Scheenbeen; 't geen ten gevolge had de afscheiding van byna het geheele scheenbeen, zodanig echter, dat, gelyk in zulke gevallen meermaalen gebeurt, door de gunstige werking der Natuur, weder een nieuw scheenbeen, van dezelfde kragt als het voorige, wierd voortgebragt, zodat de Lyderesse, in den daarop volgenden winter, even vaardig, als voorheen, op schaatsen kon ryden.

De tweede Afdeeling handelt over eenige langduurige gezwellen en verstyvingen der Gewrigten, en geeft voornaamelyk op, de geneezing van eene geweldige opzetting en verharding van het kniegewrigt, alleen volbragt door het einde van een zestiendikke linnen lap, van veertien of zestien duimen lengte, doornat te maaken in kalkwater, waar in wat Sal Ammoniac was ontbonden, en daarmede het lid by aanhoudenheid te slaan.

In de derde Afdeeling wordt, tegen het gevoelen der meesten, betoogd, dat heete geesten en uitdroogende poeders voor de ontbloote Beenderen zeer nadeelig, en daarentegen vette ettermaakende middelen zeer voordeelig zyn; 't welk alles met een aantal van keurige Waarneemingen wordt bevestigd.

De vierde Afdeeling handelt over de nuttigheid van het Trepaneeren van het Scheenbeen, en bevat twee aanmerkenswaardige gevallen, in welker eene, na langduurig zukkelen, op het opgezwollen en ontaard scheenbeen vier Trepaanen wierden geplaatst, en door de ineengewerkte gaten, behalven veel bedorven merg, twee groote stukken bedorven been wierden uitgehaald, 't geen eene byna volkomene geneezing te wege bragt; terwyl dit oogmerk, in een tweede minder zamengesteld geval, door middel van twee trepaneeringen, ten vollen wierd bereikt.

In de vyfde Afdeeling spreekt de Schryver over den tyd, plaats en wyze, om verstorven deelen af te zetten: in dezelve komen verscheidene leerzaame voorbeelden voor, ten betooge, dat men zich in deezen niet moet verhaasten; maar dat men, door een wel beredeneerd uitstel der konstbewerking, de Lyders dikwyls voor zeer veel smerten en gevaar kan bewaaren.

De zesde Afdeeling handelt, in het breede, over de ontwrigting van het Dyebeen, gelyk ook over eenige ontaardingen, die in het heupgewrigt plaats kunnen grypen, en toe-

[p. 342]

vallen veroorzaaken, die eene ontwrigting, welke echter geen plaats heeft, doen vermoeden.

De zevende Afdeeling is meer Genees- dan Heelkundig, en handelt over de zo gevaarlyke uitstorting van zog, of melk, in de inwendige deelen, by Kraamvrouwen, die, zo zy geene uitwendige verzweering kunnen te wege brengen, meestal doodelyke, of ten minsten allerbeklaaglykste, gevolgen naar zich sleepen. De geëerde Schryver merkt, onder anderen, by die gelegenheid, aan, dat deeze toevallen meest voorkomen in zwakke, bleeke en blonde, Vrouwen: dat, wanneer de uitstorting van melk in de holligheid des buiks geschiedt, 'er doorgaans eene hevige buikpyn, en eene zoort van bort, met braaken en afgaan van gal, voorafgaat, of op volgt: dat eene overvloedige ontlasting van groene gal, by Kraamvrouwen, een allergevaarlykst toeval is: dat men hierom, met het toedienen van purgeermiddelen aan Kraamvrouwen, eer zich de afscheiding en loop van het zog ten vollen heeft bepaald, zeer omzigtig moet zyn.

In de achtste Afdeeling beschryft de Heer van der haar zyne eenvoudige en met zeer veel vrucht aangewende geneeswyze der Horlvoeten. Dewyl deeze voortreffelyke uitvinding van den Schryver thans alomme genoegzaam bekend is, behoeven wy 'er verder niets over te zeggen.

De negende Afdeeling handelt over het breeken der Peezen; in welke onder anderen door aanmerkelyke Proeven wordt beweezen, dat, schoon de breuken der peezen het best en spoedigst door een gepast verband worden geneezen, echter ook gevallen voorkomen, in welke, zelfs vry verouderde breuken van dien aart, van zelven genoegzaam zyn hersteld, hoewel na een lang verloop van tyd en met zeer onaangenaame omstandigheden.

De tiende Afdeeling bevat verscheidene leerzaame aanmerkingen over de wonden der Peezen, en over de beste en eenvoudigste middelen, om dezelve te geneezen. Inzonderheid is dat geene aanmerkenswaardig, het geen de geneezing der gekwetste uitrekkende peezen der vingeren betreft, 't geen noch meerder wordt opgehelderd door de afbeelding en beschryving van een Werktuig, het welk van groot nut kan zyn, tot bevordering van dat oogmerk.

[p. 343]

De elfde Afdeeling is eene zeer leerzaame Verhandeling over het zwellen, vergrooten en uitzakken, van de Tong. De Schryver beschryft, in dit stuk, verscheidene gevallen van ontzettende opzwellingen en verlengingen der tong, meestal veroorzaakt door hevige en verwaarloosde kwylingen, met eene zeer eenvoudige en spoedige geneezing dier schrikbaarende, en in den eersten opslag wanhoopige, toevallen: bestaande zyne zeer eenvoudige behandeling alleen hier in, om het gedeelte der tong, 't geen niet meer in den mond kan worden geborgen, te omzwagtelen en door een steunend verband op te heffen, en voorts den Lyder op den rug te doen leggen, en hem zyn speeksel te doen doorzwelgen: wanneer de onmaatig uitgezette tong doorgaans ras inkrimpt, en in zyne natuurlyke plaats wederkeert.

De twaalfde Afdeeling is een Aanhangsel der voorige, en bevat het verhaal eener Tong, die niet alleen reeds lange uit den mond had gehangen, maar ook aan de rechterzyde was ontveld en vastgegroeid. Zodat alhier, eer de bovengemelde geneeswyze kon worden aangewend, het vastgegroeide moest worden losgemaakt; na welke bloedige konstbewerking de verdere herstelling, ongeveer op de zo even beschreeven manier, werdt volbragt.

Met verlangen zien wy de uitgave van het Tweede Deel deezes nuttigen Werks te gemoet.