Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1797

[p. 267]

De Friessche Verklaaring of Staatkundige Geloofs-Belydenis op eene bescheidene wyze beoordeeld door een Beminnaar van zyn Vaderland, Waarheid en Gerechtigheid. Alomme te bekoomen. In gr. 8vo. 30 bl.

Het Voorberigt deezer Brochure onderrigt ons, dat, om de graagte, waarmede dezelve in Friesland wierdt gezogt, hier mede thans een tweede Druk wordt afgegeeven. De Schryver heeft zich tot eene taak gesteld, de beoordeeling van eene Verklaaring, welke, in de Provincie Friesland, volgens het Concept-Plan van Provinciaal Bestuur van 5 Mey 1796, van alle Geregtsleden der Steden en Districten, alle Amptenaaren en Bedienden, geene uitgezonderd, behalven Professoren, Predikanten, en Rektoren, - immers van deeze wordt geen gewag gemaakt, - voorts van de Burgers, die, in de Grondvergaderingen, van hun Stemregt verkiezen gebruik te maaken, wordt afgevorderd. Die Verklaaring, misschien aan veelen onzer Leezeren, in Holland en elders, niet bekend, is van deezen inhoud: ‘Ik verklaar vrywillig, en op myn woord van eer, een Voorstander van de Rechten van den Mensch en Burger; een Vyand van het Stadhouderlyk, Aristocratisch en Eenhoofdig Bestier te zyn; goed en bloed veil te hebben, om, op gronden van Vryheid en Gelykheid, het Volks-geluk te helpen bevestigen; en nimmer in een verkiezing van Kiezers, Vertegenwoordigers of Amptenaars, myn stem te zullen geeven aan Perzoonen, die ik oordeel nog Begunstigers of Aankleevers van de zoogenaamde Oude Constitutie te weezen; maar alleen zoodanige zal verkiezen, welken ik, in gemoede, vertrouw Voorstanders van de Rechten van den Mensch en van het waar geluk des Volks, en tevens de eerlykste en kundigste te zyn, zonder my om lief of leed, door gunsten of gaaven, daar in te laaten geleiden.’ In de beoordeeling van deeze Verklaaring, tragt de Schryver, in de eerste plaats, verscheiden onbestaanbaarheden in dezelve aan te wyzen: van hoedanig eenen aart, onder andere, zyn, dat iemand, welke deeze Verklaaring weigert, gestraft wordt, door het ontzetten van zynen post of ampt, om het niet verrigten van eene daad, welke aan zyne vrye keuze wordt overgelaaten;

[p. 268]

dat dezelve meer en dieper kunde vordert, dan by veelen in waarheid kan ondersteld worden, enz. Vervolgens wordt onderzogt, of de Geconstitueerde Magt het vereischte gezag hebbe, zulk eene Verklaaring van de Burgers af te vorderen, en, om het weigeren van dezelve, van hun Ampt, Post en Stemregt, te ontzetten. Die magt wordt door den Schryver ontkend, onder andere, om dat de gevorderde Verklaaring de heerschappy, over de gevoelens van het hart en over het Geweeten, insluit; terwyl, intusschen, geene Regenten, geene Volks-Vertegenwoordigers, het gezag hebben, om eene over het Geweeten heerschappy voerende Verklaaring af te vorderen, en de Waereldlyke Magt zich alleen tot de daaden van het Volk uitstrekt. Op deezen grondslag wordt, in de derde Afdeeling, de Vraag, of een waar Patriot deeze Verklaaring doen kan, ontkennende beantwoord. De uitwerking en gevolgen der gevorderde Verklaaringe, ten aanzien derzulken, die dezelve weigeren, zyn het onderwerp der laatste Afdeelinge. - Verscheiden bedenkingen, in dit Geschrift aangevoerd, zullen, twyfelen wy niet, ginds en elders gereeden byval ontmoeten, vooral in de zaak der afvorderinge van Politieke Geloofsbelydenisse, hoedanige, in deeze dagen, in welke het woord Vryheid aan de orde van den dag is, zo min als eenigerhande verbindende Godsdienstige Geloofsbelydenis, niet behoorde genoemd te worden. In gevolge van de ingevoerde bepaalinge, levert Friesland een akelig tooneel op van misnoegen en verdeeldheid. Eene wenschelyke zaak ware het, naar ons inzien, indien verscheiden bedenkingen, door onzen Schryver aangevoerd, ernstig overwogen, en, in derzelver eigenaartige strekking, in praktyk gebragt wierden, door de Hoogst Geconstitueerde Magten, van dat, in veele opzigten, gezegend Gewest, welks bloei en welvaart aanmerkelyk zou bevorderd worden, door de onmiddelyke medewerking van eerlyke en kundige burgers, welke, door de tegenwoordige orde van zaaken, van deelneeminge in het bewind, nu, dikmaals huns ondanks, zyn uitgesloten.