Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1797

Antwoord op den Brief der Remonstrantsche Broederschap aan de Protestanten, door M. Eppens, Leeraar in de Hervormde Kerk te Leeuwarden. Te Leeuwarden, by C. van Sligh, 1797. In gr. 8vo. 37 bl.

De Eerw. eppens, tot hiertoe als Schryver onbekend, en mogelyk ook minder geschikt, dan anderen, om in eene openbaare correspondentie met het Remonstrantsch Genootschap te treeden, heeft echter niet van zich kunnen verkrygen, om de beantwoording des meergemelden Briefs aan anderen, die men wel kon verwachten, dat zouden opkomen, geheel over te laaten. Gevoelig over de verkorting der uitwendige voorrechten van 't Hervormd Genootschap, en vast verkleefd aan alle leerstellingen dier Kerke, die hy voor de eenige waare leer van het Christendom houdt, deelt hy, in dit Antwoord, zyne gedachten over de uitnodiging der Remonstranten mede, op eene wyze, die men van zoodanige vooringenomenheid met aangenomen leerbegrippen en verachtelyke beoordeeling van allen, die de eenvoudige Leer van Jesus eenigzins anders begrypen, verwachten moest. Hy doet zulks, zoo hy zelf zegt, (bl. 2), vrymoedig en bescheiden, fortiter in re, suaviter in modo, anderen zullen de geheele voordracht plat en plomp, en met stoute niets ter waereld afdoende machtspreuken opgevuld vinden, en zich bedroeven, dat een openbaar Leeraar het nog in dezen tyd waagt, in dien trant, ter

[p. 202]

verdediging van het verachte Zion, 't geen men vertrouwt, dat de Heere niet tot een puinhoop zal overgeeven, (bl. 29) te schryven.

Na den waaren zin van het gedaane voorstel, en het eenig doelwit, in den Brief der Remonstranten beoogd, opgespoord te hebben, 't geen de Schryver meent daarop neer te komen, om een algemeen Christendom, uit Lutheraanen, Mennoniten en Gereformeerden, onderling verbroederd, in te voeren, voortaan onder één dak te prediken, over en weer Leeraars te beroepen, enz., maakt hy daarop hoofdzaaklyk de volgende aanmerkingen. 1) Het voorstel is te onbepaald. 2) Het bewyst, dat men zeer laag over de Hervormden denkt, en moet daarom voor hun eenigzins aanstootelyk zyn. 3) Eene onderlinge verbroedering zou voor de Remonstranten zoo wel, als voor de Gereformeerden, gevaarlyk zyn. 4) De tyd is daartoe zeer ongunstig. 5) Men mag zoodanige vereeniging, waarvoor het menschdom nu nog niet ryp is, wel wenschen en hoopen, maar niet, dan nadat 'er eenige dingen voorafgegaan, en het menschdom nader verlicht zal zyn; wanneer namelyk, 't geen de Leeraar verwacht, dat eens zal gebeuren, alle Christenen het Hervormd Leerstelzel zullen omhelzen. (bl. 28, 29.)

De Eerw. eppens wil evenwel nog wel, op zekere voorwaarden, de hand van broederschap toereiken. De Remonstranten moeten vooraf hunne leerbegrippen nader kenbaar maaken. Men kan intusschen op middelen bedacht zyn, om nader by elkanderen te komen. Men zou op 'eene nieuwe manier te samen tegen het ongeloof kunnen opkomen, en zich gemeenschappelyk door gepaste middelen tegen het algemeen zedebederf kunnen verzetten. Maar, zoo lang de Remonstranten hunne overeenstemming met de Leerbegrippen der Hervormden niet aan den dag leggen, kan 'er, naar 's Mans oordeel, van eene nadere verbroedering met hun niets komen. Treurig uitzicht, wanneer, zoo niet alle, ten minsten zeer veele Hervormden even styf op hun stuk staan, zonder ook van hunnen kant iets in 't minste te willen toegeeven, en alles, wat in hun Genootschap geleerd wordt, even ontwyfelbaar en even noodig te weeten tot zaligheid oordeelen! Dan mag men, helaas! uit het voorstel der Remonstrantsche Broederschap, veeleer eene grootere verwydering, dan naauwere vereeniging, tusschen een groot deel van 't Hervormd Kerkgenootschap, en alle de

[p. 203]

genen, die over eenige, door kerkelyk gezag vastgestelde, leeringen niet eenstemmig met hun denken, en 't weezen van het Christendom niet zoo bekrompen durven bepaalen, te gemoet zien. Men moge dan met eppens verlangen, dat alle ingezeetenen van ons lieve Vaderland, met aflegging van twisten, zoo in den burgerlyken als kerkelyken stand, één lichaam mogen worden; maar wat beteekenen alle zulke wenschen, wanneer men ter gelyker tyd van allen, die ter goeder trouwe eene andere leiding van gedachten volgen, onverzetlyk wil afgescheurd blyven. Men laate dezelven liever verzeld gaan van eene naauwkeurige en onpartydige naspooring der waare Bybelleer, en waage het, om het resultaat van rype onderzoekingen, die zoo veele kundige en godsdienstlievende mannen, met ter zyde stelling van menschelyke bepaalingen, daaromtrent van tyd tot tyd beproefd hebben, onbevooroordeeld in bedaarde overweeging te neemen, en met gemoedelyken ernst in verstandige beoeffening te brengen. Wierd dit door de strydende partyen van weerskanten meer in acht genomen, men zou voorzeker, zoo wy ons niet geheel bedriegen, meer tot gemaatigdheid in 't oordeelen overhellen, elkanderen allengskens nader komen, en op de onderlinge uitoeffening van Christelyke liefde, die altyd de naauwste band van vereeniging zal blyven, hooger prys stellen.