Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1797

Vier Brieven aan enen Vriend, over den Brief der Remonstrantsche Broederschap, aan de Leeraaren en Opzieneren der Protestantsche Gemeenten in Nederland. Door Dirk Cornelis van Voorst, Predikant in de Hervormde Gemeente te Amsteldam. Te Amsteldam, by M. de Bruyn, 1797. In gr. 8vo. 38 bl.

In zynen eersten Brief maakt de Eerw. van voorst eenige aanmerkingen op het Adres en het Onderschrift van den Brief der Remonstrantsche Broederschap. Hy meent, dat men het schryven niet slegts aan de Leeraars en Opzieners, maar aan de Protestantsche Gemeenten zelve, hadt moeten inrigten, als welke, over de voorgeslagene Vereeniging, hadden moeten gehoord worden. Maar is dit niet eene gezogte zwaarigheid? Immers mag niet van de Remonstrantsche Broederschap ondersteld worden, met haare eigen begrippen zo verre overhoop te leggen, dat zy in de Bestuurders van Kerkelyke Genootschappen een gezag zou erkennen, waar tegen zy zich, ten aanzien van het burgerlyk bewind, volgens de eigen bekentenis van van voorst, zo ernstig aankant. Eene andere bedenking van van voorst is, dat de Remonstrantsche Gemeenten zelve vooraf hadden moeten gekend geweest zyn, en het alzo blyken, of de Leden, over 't geheel, in de aangebodene Vereeniging bewilligden. Op het tydlyk belang van Leeraaren van Gezinten, die zich met de Remonstranten zouden willen verbroederen, wordt deeze bedenking gebouwd. Van voorst, eene Contrarevolutie als mogelyk onderstellende, meent, dat zulke Leeraars, die door hunne Gemeenten tot de Vereeniging niet gelast waren, onder verbintenis van hen te zullen onderhouden, wat 'er ook 't eenigen dage voorviel, ligt de slagtoffers van hunnen onberaaden stap zouden kunnen worden, indien zy geene verzekering hadden, by de Remonstrantsche Broederschap de noodige vergoeding te zullen vinden. Deeze kennisgeeving is geschied: want de Brief, eer hy verzonden wierdt, is in de Remonstrantsche

[p. 153]

Kerken voorgeleezen. Ten aanzien der jongstberoepene Hervormde Predikanten te Amsterdam hebben wy, meer dan eens, na genoeg dezelfde bedenking hooren opperen, raakende het gevaar, hun tydlyk bestaan van eene mogelyke Tegenomwenteling dreigende. Gelyk wy van heeler harte wenschen, dat Do. van voorst voor dat mogelyke gevaar moge behoed worden, vertrouwen wy tevens, dat de voorgeslagene Vereeniging, indien zy ooit tot stand koome, niet op zo lossen voet zal worden aangegaan, dat eenig Leeraar daar door van zyn tydlyk bestaan zou kunnen ontzet worden. - Op het Adres des Remonstrantschen Briefs, maakt van voorst in zynen volgenden nog verdere aanmerkingen. Volgens dezelve behoorde de Brief niet aan de Gemeenten geaddresseerd geweest te zyn, maar, volgens den aart der Kerkelyke inrigtingen by de Hervormden, het bewuste Voorstel, in de eerste plaats, by de Synoden, en van daar, wanneer het aanneemelyk wierdt geoordeeld, tot de Classen, en vervolgens tot de Kerkeraaden en Gemeenten, gebragt te worden: invoege, dat, indien, buiten zulk eene wyze van doen, eenig Hervormd Leeraar zich tot Vereeniging inliet, dezelve niet alleen trouweloos aan zyne verbintenis zou worden, maar ook, in de plaats van Vereeniginge, eene Scheuring zou bewerken. Wyders staat van voorst stil op het ontydige van dit Voorstel. Zou men, vraagt hy, wel ongelukkiger tydstip kunnen uitdenken, dan het tegenwoordige, om zodanige Vereeniging te willen bewerkstelligen? Te meer nog, daar de Schriften van den Remonstrantschen Leeraar c. rogge, in welke, schryft van voorst, ons Kerkgenootschap in 't geheel niet in een gunstig daglicht wordt geplaatst, zeer veele gemoederen vry ongunstig doen denken over de bedoelingen dier Broederschap. - Het doet ons leed, dat een Leeraar des liefderyken Euangeliums van christus, in een oogenblik, vertrouwen wy liefderyk, van onoplettendheid, zich deeze uitdrukking heeft laaten ontvallen. Hoe! de Remonstrantsche Broederschap zou eene algemeene Vereeniging voorslaan - en zy zou, op dien zelfden tyd, bedoelingen hebben, die tot ongunstige denkbeelden, wegens haar, aanleiding geeven! Door welk eenen Bril moeten die argdenkenden rogge's Schriften geleezen hebben? - In den derden Brief antwoordt van voorst op de Vraage, wat het gevolg zou geweest zyn, indien de Remonstrantsche Broederschap zich rechtstreeks, aan de Gemeenten

[p. 154]

hadt vervoegd. In 't algemeen is hy van oordeel, dat de Broederschap, dus de Gemeenten buiten de Leeraars ondersteld wordende te kennen, niet in staat is, tegen de eerste regels van Volksvertegenwoordiginge zo regelrecht aan te handelen. Doch zulk een stap, zegt van voorst, is onnoodig, dewyl het elk eenen vrystaat, zich by de Remonstranten aan te geeven: waarby hy, evenwel, den raad voegt, dat alwie aan zulk een aanzoek het oor leent, vooraf, zyne Leeraars behoort te raadpleegen. Voorts betuigt van voorst zyne verwondering, hoe men thans, in deeze dagen van Vryheid, met zo veel yver op eene Vereeniging kan aandringen: te meer, daar de ondervinding leert, hoe, ten allen tyde, elke pooging ter Godsdienstige Vereeniging oly in het vuur was. Ook dit, zegt hy, zou nu het geval zyn, indien de Broederschap meer poogingen tot eene Godsdienstige Vereeniging aanwendde. - 't Geen, eindelyk, de Eerw. van voorst in zynen laatsten Brief aanmerkt, over de Vereeniging der gemoederen, door de Broederschap insgelyks bedoeld, ademt den Geest van den Euangelisch-Vredelievenden Christen. En wy zyn van oordeel, dat, indien alle de Leeraars en leden der onderscheiden Gezinten eveneens dagten, aan eene nadere Vereeniging naauwlyks zou behoeven gedagt te worden. Ook zyn wy het eens met den Leeraar, dat de Remonstrantsche Broederschap, eenen nog nadere Vereeniging schynende te bedoelen, het niet moest gelaaten hebben by de bloote uitnoodiging tot eene Onderhandeling. Daar eene nadere dan broederlyke Vereeniging, wat de wyze, ja zelf de mogelykheid, aangaat, aan veelen bedenkelyk voorkomt, immers in den tegenwoordigen tyd, zou men, omtrent het een en ander, eenige nadere inlichting met reden mogen verwagt hebben.