Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1797

[p. 132]

Geschiedenis van de Sorbonne, behelzende den Invloed van de Godgeleerdheid op de Maatschaplyke Orde. Door den Abt Duvernet. Uit het Fransch vertaald. Iste Deel. Te Dordrecht, by de Leeuw en Krap, en te Bergen op den Zoom, by van Riemsdyk en van Bronkhorst, 1794. In gr. 8vo. 310 bl.

Men kan van deezen Tytel niet zeggen dat dezelve uitlokkend is, schoon het gevoegde by den naam van de Sorbonne iets van dien aart hebbe. - Wanneer men de Voorreden inziet, zal men meer genoopt worden om 't Werk te leezen. Immers wordt daarin vermeld, dat het reeds vóór vyftien jaaren voltooid was; maar dat de tydsomstandigheden de uitgave toen ontraaden hebben - dat eene bedoelde uitgave in Holland mislukte - dat het, uit Holland met moeite te rug gekreegen, in handen van de Politie geraakte, en de Schryver na de Bastille - dat het drie jaaren in de Griffie van den Commissaris chenon begraaven bleef, en uit die Griffie in de handen der Politie overging, daar het den tyd van vyf jaaren opgeslooten bleef. By de verovering van dit afschuwelyk Kasteel kreeg men dit Werk weder.

Een Werk, 't geen, om de woorden des Voorredenaars te gebruiken, ‘aan onze Jaarboeken ontbrak. Deeze Geschiedenis der Sorbonne vervat, van de Regeering van lodewyk den VII af gerekend, de Geschiedenis der Godgeleerdheid en der Godgeleerden in Frankryk. Zy is een schets van den invloed, welken de gevoelens dier School op de Maatschaplyke Orde hadden.’ - Men heeft aan dit Werk dien Tytel gegeeven, ‘om dat deeze School algemeen in Europa bekend is; dewyl zy 'er eenigen roem in genooten heeft, toen dat gedeelte van onzen Aardbol nog met het sloers der onkunde en ongerymdheid overdekt was; om dat het uit deeze School was dat de meeste onweders gesprooten zyn, die in onderscheidene tydvakken Frankryk het onderst boven geworpen hebben; dat daar uit alle die stormen gebarsten zyn, die de zaaden der waarheid verdroogden, naar maate zy begonnen te kiemen.’

Dit alles zal vry algemeene toestemming vinden; ook zal men goeddeels kunnen onderschryven de hier gemaakte onderscheiding tusschen Godsdienst en Godgeleerdheid. Men wordt tot het leezen uitgelokt. Dan, den Inhoud der XXXVII Hoofdstukken van dit Eerste Deel nagaande, zal de opgevatte verwagting reeds eenigzins afneemen.

Het Werk zelve ter hand slaande, is men slegts op bl. 2. gevorderd, of men leest, naa dat de Schryver iets van euclides van Megare vermeld hadt: ‘Byna omtrent dien zelfden tyd ver-

[p. 133]

kondigden eenige arme Hebreeuwen, aan onderscheidene Volken der aarde, de Geschiedenis van Jesus van Nazareth, met welken de meesten hunner in verschillende vlekken van Judea gebedeld hadden: de Heilige Geest, die hen steeds de waarheid ingaf, bemoeide zich niet met de wyze op welke zy die moesten verkondigen; hy schonk hun de gave der overtuiging, die verre boven de menschelyke welspreekenheid verheeven is; maar hy leerde hun noch redentwisten noch wel schryven: van daar komt het, dat het Evangelie en eenige Zendbrieven, in de oogen der taalkundigen, in zulk een gemeenen styl geschreeven zyn; zy verdienen niet te minder onzen eerbied. Hier ziet men de taal van eenen Onder-Commis aan de Poorten van Capernaum; en daar vindt men de taal eens Nettenbreiders, die, om zyn bestaan te vinden, in het Meir van Nazareth paling vischte.’ - Zo laag, zo veragtlyk laag, als deeze Schryvers hier nedergezet worden, zo zeer wordt paulus, om hem voorts te vernederen, als uitgeleerd in spitsvindigheden voorgedraagen. Alles met het baarblyklyk doel, om de Schriften des N.V. en den Grondlegger des Christendoms in een even veragtlyk licht voor te stellen.

En of de in 't Werk verspreide schampere en spottende aanmerkingen tegen het Christendom niet genoeg waren, worden ze, in eene en andere Aantekening, agteraan gevoegd, nog eenigzins verzwaard, door eene hand, die deerlyke onkunde, zo geen slegt hart, verraadt.

Wat voorts de Geschiedenis der Sorbonne zelve betreft. Dat de Geestlykheid, die hier ten tooneele treedt, veele der hekelende aanmerkingen dubbel verdiend hebbe, staan wy ten vollen toe; doch het Werk is met eene verveelende langdraadigheid veelal geschreeven. Drie Hoofdstukken, onder welke men geeuwt, worden aan jeanne d'arc, de bekende Maagd van Orleans, besteed.

Geen Tweede Deel deezes Werks is ons ter hand gesteld; en, dit reeds in 1794 uitgegeeven zynde, beginnen wy te vermoeden, dat de Vertaaling, althans het drukken, is blyven steeken: zo geen genoegzaam Vertier de verdere uitgave gestremd hebbe, verheugen wy ons deswegen. Het strekt onzen Landgenooten ter eere.