Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1797

Proeve van Betoog, dat het den Gereformeerden mogelyk en raadzaam zy, om hunne Leeraars zelf te salarieeren, en in de verdere kosten hunner openbaare Godsdienst-oefeningen te voorzien. Door E.V.V.G. Te Leyden, by D. du Mortier en Zoon, 1796. In gr. 8vo. 48 bl.

De oordeelkundige Schryver deezer Proeve is een yverig Voorstander der van een scheidinge van Kerk en Staat. Hy bouwt op de zelfde gronden, als de Eerw. rogge, in zyne bekende Verhandeling, welke hy ten sterkste ter leezinge aanpryst. By wylen ontvalt hem wel eene sterke uitdrukking, die op rekening van den yver voor de zaak, welke hy bepleit, moet gesteld worden. ‘De (dus genoemde) Kerkelyke Goederen, schryft hy, zyn het eenig, wettig eigendom des gantschen Volks, en niet van een of ander gedeelte derzelven, veel min van deze en geene particuliere Burgers. - De Roomsche Gemeente heeft daarop, by uitsluiting van alle andere Godsdienstige Genootschappen, even min aanspraak, als de Gereformeerden. De laatsten hebben die goederen, sedert twee eeuwen, alleen bezeten door usurpatie; en de eersten zyn, zoo als die tegenwoordig in Nederland een Godsdienstig Genootschap uitmaaken, daarvan nimmer de eenigste Bezitters geweest.’ Hierom wil hy, dat het Volk, door zyne Vertegenwoordigers, deeze Goederen voor nationaal zal verklaaren, om het provenu te doen dienen tot het betaalen der Renten van de Nationaale Schuld, en, ware het mogelyk, die Schuld te vereffenen; als zynde het beste gebruik, welk van die goederen kan, of zelf mag, gemaakt worden. Zo onbestaanbaar dunkt onzen Schryver het uitsluitend genot der Kerkelyke Goederen door de Gereformeerden, dat men, zyns oordeels, zou hebben mogen verwagten, ‘dat die van het Gereformeerde Kerkgenootschap, al spoedig na de Revolutie, eene

[p. 112]

Nationale Synode zouden gehouden hebben, ten einde eenige afgevaardigden te zenden aan de Staaten Generaal, om de Bataafsche Natie plechtig te bedanken voor het privatif genot en de revenuen der Kerkelyke Goederen, en voor de onmeetelyke subsidien, welken zy voor hunne Kerken en Armen getrokken hebben, en te verklaaren, dat zy zich niet langer wilden bedienen van de zoo ongelyke als onbillyke inrigtingen, welken, ten dien aanzien, tot nog toe hadden plaats gehad: en dat zy, om die reden, met elkander vergaderd waren tot het beraamen der middelen, om in de behoeften van hunnen Kerk- en Armen-staat te voorzien.’ Sterk verzet zich E.V.V.G. tegen het plan om voortaan alle Godsdienstige Genootschappen op denzelfden voet te behandelen, als tot nog toe de Gereformeerden zyn behandeld. Dit, meent hy, zou onbillyk zyn, en nadeelig tevens, om meer dan ééne reden. Om nu de mogelykheid voor het Gereformeerde Kerkgenootschap te betoogen, om in alle de benoodigdheden van hetzelve te voorzien, laat de Schryver volgen, eene berekening der somme, welke de Leden, door elkander genomen, moeten bydraagen, zynde jaarlyks ruim f 50-: meer, inderdaad, dan zy ooit gecontribueerd hebben; niet meer, egter, meent hy, dan de liefde voor hunne noodlydende Broeders en Zusters de Dissenters genoopt heeft, van het hunne wel te willen afstaan; terwyl minvermogende Gemeenten by de ryker, gelyk onder de Doopsgezinden en anderen, hulp zouden vinden. Merkelyk, intusschen, zou deeze bydrage verminderen, indien de behoeftige Leden der onderscheidene Genootschappen tot Kinderen van den Staat wierden aangenomen; welk denkbeeld de Schryver vervolgens ontwikkelt en tragt te verdeedigen, met vermelding van de wyze en middelen. Onder de middelen ter bezuiniginge van uitgaven wordt hier opgegeeven, het verminderen van Kerken en Leeraaren, en eene bedenking geopperd, of de Walsche of Fransche Predikanten niet zouden kunnen ontbeerd worden. Doch ons bestek gedoogt geene meerdere uitvoerigheid. Om den belangryken inhoud, en de klaare en bescheidene wyze der behandelinge, durven wy de leezing deezer Proeve gerustelyk aanpryzen. Om de wyd uit een loopende begrippen over het voorgedraagen Onderwerp, zal het laudatur ab his, culpatur ab illis, het lot van dit Boeksken weezen.