Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1797

[p. 89]

Socrates als Burger beschouwd, door Mr. Johan Luzac. In ene plechtige Redenvoering, uitgesproken op den 21 February 1795, by het nederleggen van 'it Rectoraat der Hollandsche Universiteit. Door denzelven uit het Latyn vertaald, met byvoeging van enige Aanmerkingen en Ophelderingen, byzonder ener korte Schets van 't Atheensch Staatsbestuur, en ener Verhandeling over de betekenis en 't gebruik van 't woord Aristocratie tot op onzen tyd. Te Leyden, by A. en J. Honkoop, 1796. In gr. 8vo.

Deze Redenvoering verzekert den letterkundigen luzac de goedkeuring en den lof van allen, die bekwaam, en tevens onpartydig genoeg, zyn om 's mans verdiensten te erkennen. Dezelve stelt de burgerdeugd van den verdienstlyken Socrates in het verhevenst en bekorendst licht, en is gewichtig voor een ieder, die de ware Volksbelangen behartigt, en over zyn eigen burgerpligt ernstig nadenkt. De destige styl dezer Redenvoering is juist geschikt voor het onderwerp, en draagt geheel de kenmerken ener manlyke welsprekendheid. Dezelve is overal zaakryk en krachtig, en vertoout ons duidlyk den man van waren smaak en zuiver gevoel. Wy kunnen derhalve dit schone stuk niet genoeg ter lezing aanpryzen, byzonder nog om de aanmerkingen en ophelderingen, welke, als een toevoegzel van uitstekende waardy, achter de Redenvoering zelve zyn geplaatst. Deze aanmerkingen getuigen niet slechts in het algemeen van de belezenheid, oordeelkunde en staatkundige inzichten des Schryvers, maar zyn vooral daarom van gewicht, omdat zy de toepassing van de voorbeelden der vroegere geschiedenis op den hedendaagschen tyd zo duidlyk maken. Het is wel te verwachten, dat het oordeel over dezelve van verschillende lezers verschillend zal wezen, en wel naardat zy gewoon zyn over de gebeurenissen van den tyd, en in het algemeen over staatkundige onderwerpen, te denken. Evenwel zal elk, die maar door gene driftige partyschap is vooringenomen, zelfs schoon het hem moge toeschynen, dat luzac zich somwyle wat sterk hebbe uitgedrukt, het door hem aangevoerde de ernstigste overweging waardig vinden. Lezenswaardig vooral is de korte, maar uitmuntende, en in meer dan één opzicht leerzame, schets van het Atheensch Staatsbestuur. Hartlyk wenschen wy, dat dezelve onze Vertegenwoordigers by hunne gewichtige raadplegingen over een plan van Constitutie voor het Nederlandsche Volk moge voortlichten en behoedzaam maken. Hartlyk wenschen wy, dat dezelve den burger, die eerlang zyne stem over zodanig plan zal geven, aangaande de voordelen van een geregeld bewind, en het gevaarlyke ener

[p. 90]

ongetemperde Democratie, door de geschiedenis zo zeker gestaafd, volkomen moge overtuigen. Lezenswaardig ook, en geschikt ter hoognodige verlichting van zeer velen, is de vehandeling over de betekenis en 't gebruik van 't woord Aristocratie tot op onzen tyd. Lezenswaardig, ter waarschuwing van ieder Volk tegen de doemwaardige streken van hun, die men Demagogen of Volksleiders pleegt te noemen, zyn de aanmerkingen onder het opschrift: Socrates als Volksopperhoofd beschouwd. Hier en daar ziet men, dat luzac zyne gevoeligheid niet kan verbergen over de grieve, door hem, in zyne waardigheid als Hoogleeraar aan Leydens Hogeschool, onlangs geieden en welke hy en velen met hem menen, dat hem door miskenning of pattyschap zeer ten onrechte is aangedaan. Wy willen over deze zaak geen oordeel vellen, maar uiten alleen den hartlyken wensch, dat aan een man van zulke uitstekende begaafdheden spoedig weder gelegenheid mag kunnen gegeven worden om voor de Jeugd en voor zyn Vaderland openbaar tot nut te werken.