Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1796

Nyd en nayver, in derzelver beoinzelen, voortgang en uitwerkzelen, voorbeeldlyk geschetst.

Op een der beroemde Schilderschoolen in Italie, vervaardigde een Jongeling, guidotto geheeten, een zo uitsteekend Schilderstuk, dat alle Liefhebbers en Kunstregters zich des ten hoogsten verwonderden. Allen verklaarden zy, uit éénen monde, dat de jonge Kunstenaar gewis ten hoogsten toppe van kunstroem zou opklimmen, indien hy voortging op dien voet als dit voortbrengzel van zyn penseel was ingerigt.

Het Kunststuk, 't welk eene zo algemeene bewondering baarde, en eenstemmig wegdroeg, werd door twee zyner mede-Leerlingen met gansch verschillende oogen beschouwd. - Brunello, de oudste van beiden, die reeds eenigen roem hadt ingelegd door stukken van zyne hand, gevoelde eene doodlyke kwelling wegens deezen roem, guidotto toegezwaaid, en diens daar door bekomene Kunstmeerderheid: hy beschouwde al de eer, die zyn Mededinger daar door verworven hadt, als aan hem onttrokken: te welker oorzaake hy eenen geweldigen afkeer tegen hem opvatte, en niets met grooter drift begeerde, dan te zien, dat deeze den verworven roem, ten eenigen tyde, mogt derven. Hy schroomde openlyk de verdiensten te wraaken van een Kunststuk, 't welk de toejuichende goedkeuring van de beste en bevoegdste Kunstregters hadt weggedraagen. Zydlingsche aanduidingen spaarde hy niet, om in te boezemen dat guidotto de behulpzaame

[p. 556]

hand van den een of anderen zyner Leermeesteren heimlyk ge leend hadt; of hy geliet zich, het voor te stellen als een gelukkig treffen, 't welk den nu zo hoog gepreezenen nooit verder zou gelukken.

Lorenzo, de andere Kunstkweekeling, dagt 'er geheel anders over. Schoon nog een zeer jong Leerling, begreep hy, in volle uitgestrektheid, de uitsteekenheid van het Meesterstuk door guidotto voortgebragt, en mogt onder de opregtste bewonderaaren van 't zelve geteld worden. Aangevuurd door de lofspraaken die hy van alle kanten den jongen Kunstenaar hoorde geeven, verlangde hy, met de hevigste zugt, deeze desgelyks te verdienen en weg te draagen. Hy stelde zich guidotto voor als een schoon Modél, en het was het uiterste van zyne Eerzugt, hem eenmaal op zyde te streeven - want hem te overtreffen, hier van kon hy de mogelykheid niet bevroeden. Nimmer sprak hy van guidotto dan met verrukking, en kon hy de zydlingsche Eeronttrekkingen, door brunello te werk gesteld, met geen geduld aanhooren.

Maar lorenzo liet het niet by denken en woordlyke betuigingen berusten. Met geheel zyne ziel tradt hy in het spoor van Kunstvordering; hy was de eerste en de laatste van alle de Leerlingen in de Tekenzaal, en besteedde t'huis de uuren, welke anderen in uitspanning doorbragten, met werken. - Lang duurde het eer hy zichzelven eenigermaate kon voldoen in veelvuldig herhaalde onderneemingen; steeds boezemde hy, zyn werk beschouwende, uit: ‘Helaas! hoe verre is het nog af van guidotto!’ - Eindelyk, egter, hadt hy het genoegen van zyne vorderingen merkbaar te bespeuren, en niet weinig lof krygende over een en ander stukje, waagde hy het, by zichzelven, te zeggen: ‘En waarom zou ik geen guidotto kunnen worden!’

Intusschen voer guidotto voort met den palm te stryken van alle zyne Mededingers. Brunello hieldt het eenigen tyd tegen hem uit; doch gaf het ten laatsten op, en getroostte zich in zyne minderheid, door kwaadaartige aanmerkingen en vitteryen. - Lorenzo werkte in stilte voort, en het leedt langen tyd eer zyne nederigheid hem toeliet een van zyne stukken ten zelfden tyde met een van guidotto voor te stellen.

Op zekeren dag van 't Jaar was het de gewoonte, dat alle de Schilderkweekelingen hunne beste stukken in eene openbaare Zaal ten toon stelden. Daar wierd derzelver verdienste staatlyk beoordeeld door een uitgeleezen getal van bevoegde Kunstregters, en een Prys van geene geringe waarde aan den Vervaardiger van het schoonste Schilderstuk toegeweezen.

Guidotto hadt voor deezen Feestdag der Kunste een Stuk vervaardigd, 't geen, zyns oordeels, alle voorige overtrof. Juist 's avonds vóór den Vertoondag hadt hy het voltooid, en

[p. 557]

niets ontbrak 'er aan, dan het, ter verbetering van het coloriet, met een dun vernis over te stryken. - De kwaadaartige brunello wist, door een hem welgelukte list, in den pot, dit vernis bevattende, eenige druppels te laaten vallen van eene toebereiding, welker uitwerking geen ander kon weezen, dan dat al de schoonheid en luister van het Schilderstuk te eenemaal verlooren ging. - Guidotto streek by kaarslicht dit vernis over zyn Schilderstuk, en hing vervolgens, hoogst voldaan over zyn werk, en in de volste hoop van den gewoonen gelukkigen uitslag, zyn Stuk in de Zaal, tot den dag van morgen.

Lorenzo hadt zich ook tot dien dag, maar met een beevend hart, gereed gemaakt. Met zeer veel arbeids hadt hy een Stuk voltooid, 't geen hy nederig hoopte dat niet zeer verre beneden guidotto's vroegere Kunststukken zou gewaardeerd worden.

De belangryke dag der Kunstbeoordeeling kwam. De Kunstregters vergaderden, en traden in de groote Zaal, waar de gordynen terstond werden opgehaald, om met vollen dag de Meesterstukken te beschouwen. Allen gingen zy, vol verwagting van iets heerlyks te zullen zien, na het Schilderstuk van guidotto. - Maar ziet, in stede van dat schoone, treffende en meesterlyke, 't geen zy op dat paneel verwagtten, zagen zy eene elendige doodsche vlakte, vol verwarring en leevenlooze kleuren. ‘Zeker,’ riepen zy uit, ‘dit kan guidotto's werk niet zyn!’ De ongelukkige Jongeling tradt zelve te voorschyn; en, de deerlyke verandering, welke zyn Kunststuk ondergaan hadt, ziende, borst hy in een vlaag van smerte en spyt uit; roepende dat hy bedroogen en bedorven was. - De laage en niet diep genoeg te veragtene brunello, in een hoek als weggedooken, schiep een boosaartig vermaak over zyn gespeelden trek, en in de spytvervoering zyns Kunstgenoots. - Lorenzo voelde zich weinig minder dan guidotto zelve aangedaan. - ‘Een trek! bedrog! (riep hy uit.) In de daad, myne Heeren, dit is guidotto's werk niet. Ik zag dit eigen Stuk toen het half vostooid was, en toen reeds was het allerheerlykst. Ziet de omtrekken, en oordeelt hoe het geheel moet geweest zyn vóór dat een schendzieke hand zich daar aan zo kunstonteerend vergreep!’

Alle de aanschouwers voelden zich getroffen wegens den edelmoedigen yver van welken lorenzo gloeide, en deelden wel diep in het ongeluk guidotto overgekomen: doch het was onmogelyk den Eerprys toe te wyzen aan diens Schilderstuk, in den staat waarin zy het beschouwden, zo zeer ontluisterd, zo deerlyk gehaavend. De Kunstregters bezagen alle de andere ter beoordeeling voorgehangene Stukken, en dat van lorenzo, tot dien tyd toe by hun een onbekend Kunstenaar, kreeg eene groote meerderheid van stemmen tot den Eerprys.

[p. 558]

Ingevolge hier van werd de Eerprys lorenzo toegeweezen. Dan lorenzo, dien ontvangende, vervoegde zich onmiddelyk na guidotto, en boodt hem den Eerprys aan; zeggende: ‘Ontvang, 't geen verdienste, buiten tegenspraak, u zou toegeweezen hebben, indien de laagste kwaadaartigheid en vuilste Nyd u 'er niet van ontzet hadden. - Voor my is het eers genoeg u de naaste te komen. Indien ik, in 't vervolg van tyd, 'er na dinge om u te evenaaren, 't zal door middel van opregte mededinging weezen, niet door behulp van bedrog en verradery!’

Lorenzo's edelaartig gedrag droeg de hoogste goedkeuring weg onder de Kunstregters, die, in 't einde, beslooten, voor deeze keer, twee gelyke Pryzen uit te reiken: dewyl, indien guidotto den Eerprys in het Schilderen verdiend hadt, lorenzo dien der Deugd verdiende.