Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1796

De verdoolde keizer.
Eene Tyrolsche Vertelling.

(Uit Mr. campbell's Journey over Land to India.)

Augsburg verlaatende, reisde ik, door Beyeren, een langen weg eer ik den Tyralschen grond bereikte, van welks natuurlyke schoonheid ik zo veel gehoord had, en daarom intrad vol van de grootste, verwagtingen der voldoening, welke de schoonheden der Natuure nooit missen my te verschaffen. - Ik vond my hier in niet bedroogen, maar de ondervinding overtrof myne reeds hoog opgevoerde verwagting.

Het eerste, 't welk den Reiziger treft, als hy van Beyeren komt, het Tyrolsche intrekkende, is de Sterkte van Cherink, gebouwd tusschen twee onbeklimbaare rotzen, die Tyrol van het Bisdom Freisingen scheiden. Zo ryklyk heeft de Natuur voorzien in de beveiliging van dit Land voor eenen vyandlyken inval, dat 'er geen weg is, derwaards leidende, of dezelve loopt door eene zeer naauwe engte tusschen bykans onbeklimbaare bergen; op deeze rotzen en de hoeken deezer doorgangen heeft de Keizer Sterkten en Schanssen aangelegd, zo wel geplaatst, dat zy alle de valeyen en toegangen beneden bestryken.

Naa veelvuldige bogten en wendingen gemaakt te hebben door bergen van eene verbaazende hoogte en een ontzettend voorkomen, begon ik af te daalen, en kwam in de schoonste valei, welke myne oogen ooit aanschouwden, - diep, lang, en meer dan een myl breed, - omringd met verbaazend hoo-

[p. 420]

ge bergtoppen, en vol verscheidenheids door Natuur en Kunst, waar uit eene vereeniging dier beide gebooren werd, welke men schaars ontmoet, en die teffens het oog bekoort des Landbouwers, en van hem die een waaren smaak heeft voor de schoonheden der ongehaavende Natuur. - Van de hoogte nederdaalende, vertoont zich het geheel in volle grootheid. De schoone Rivier de Inn loopt 'er in de lengte door, en de oevers zyn vol van kleine Dorpen, terwyl een aantal kleinder stroomen zich in verscheide bogten wenden, en zich schynen te haasten om de schatting aan de hoofdrivier af te leggen.

Hier voelde ik myn hart overstelpt door aandoeningen van verrukking, welke alle de werkstukken der Kunst nooit kunnen te wege brengen. Hier drong de Natuur met alle kragt onwederstandlyk op myne zinnen in, en, dezelve gevangen neemende, drong zy van my af eene erkentenis van haare Oppermogenheid. Hier weeken trotsheid, eerzugt, trek tot grootheid en magt, en al de met klatergoud overdekte bekoorlykheden, waar door hebbelykheid en gewoonte den geest verslaaven, om plaats te maaken voor de gevoelens van overeenstemming, zuiverheid, eenvoudigheid en waarheid. Hier scheen de Voorzienigheid, op de overtuigendste wyze, deeze taal te voeren: ‘Kom, dwaaze Mensch! verlaat het woelig wild tooneel, de eindlooze woeling, de vergulde dwaasheden, de valsche en bedriegende vermaaken, door kunst gebooren, om u van de waare af te trekken - kom - woon hier - en beoefen de Natuur in haaren schoot.’ - Hier, ach! hier, riep ik uit, in eene verrukking, welke my, voor eene wyl, van alle andere overweegingen aftrok, hier wil ik altoos blyven. De bekooring was al te fyn gesponnen om de harde trekken van het daadlyk bestaan der dingen te weeren; en alle deeze begoogelingen verdweenen voor een heirleger van droeve waarheden - ontredderde zaaken - veraszynde Familie, en welker verafzya van dag tot dag vergrootte - de gevaaren en moeilykheden van eene lange en onbeproefde reis - en de Oost-Indiën, met al het onzekere daar te ontmoeten, op den agtergrond.

Ik liet myn hoofd vol kommers hangen; een gebed uitstortende voor myne Familie, en sterkte voor myzelven, en dat wy eens by elkander mogten komen in eene plaats, zo verrukkend als die, welke wy doortrokken: ik verviel in eene laaggeestigheid, geëvenredigd aan de hoogte der verrukking, waar toe ik my opgevoerd gevonden had.

Te midden van dit alles werd ik uit die mymering opgewekt door myn Voerman, die my een hooge en zeer steile rots aanwees, en verzogt dat ik die in opmerking zou nee-

[p. 421]

men. Niets buitengewoon opmerkenswaardigs daar aan bespeurende, vroeg ik wat hy meende met myne aandagt daar op te willen vestigen. - Hy voldeed aan myne nieuwsgierigheid door eene Vertelling, die ik zo na mogelyk, vertaald, met zyne eigene woorden zal opgeeven; in de daad, ik prentte het verhaal zo veel mogelyk in myn geheugen, en durf u verzekeren, dat de opgave niet van de vermelding verschilt.

‘Gy moet weeten, myn Heer! (want elk weet het) dat alle de Bergen rondsom ons heenen de woonplaatzen zyn van goede en kwaade Geesten - de laatstgemelden doen steeds allen kwaad, 't geen zy kunnen verzinnen, om het Landvolk te plaagen - als hun op een dwaalweg te brengen - in de sneeuw te smyten en te smooren - het vee te dooden, door het van de steilten af te doen storten - ja, wanneer zy niets slimmers kunnen doen, door de melk der Geiten te doen opdroogen - en zomtyds tusschen de Jongelingen en jonge Dogters hindernissen te verwekken, die het voltrekken des Huwelyks weeren. Tien duizendmaal zyn zy vervloekt! Reeds twee jaaren geleden zou ik getrouwd geweest - en heden gewis twee kinderen hebben; doch die booze Geesten hebben het verhinderd. - Met één woord, myn Heer! waren het de goede Geesten niet, die zich steeds bezig toonen, (en de gezegende Maagd weet dat zy de handen vol hebben,) om die heillooze uitwerkzels te weeren deezer Duivels, de geheele plaats zou woest zyn, en 'er leefde geen Mensch, geen Geit!’

Hier kon ik my niet langer ernstig houden; maar borst, myns ondanks, in een hevige vlaag van lachen uit. Dit stoorde hem dermaate, en maakte hem zo moeilyk, dat hy weigerde verder met zyn verhaal voort te vaaren; maar onophoudelyk zich kruiste op 't voorhoofd, den hoed afgenomen hebbende, onder het uitboezemen van veele schietgebeden; nu en dan het oog op my slaande, met een mengzel van schrik en wantrouwen op zyn gelaad; nu en dan het gebergte aanziende, als vol vreeze dat de booze Geesten op ons af zouden komen.

Myne nieuwsgierigheid was opgewekt door het wonder vreemd begin zyns verhaals; en ik besloot, ware het mogelyk, hem weder aan 't vertellen te helpen: ik verzekerde hem, dat ik met myn lachen niets kwaads gemeend had; dat ik al te ernstig over zulke zaaken dagt om 'er mede te spotten - en, 't geen meer hielp dan alle deeze betuigingen, dat ik zyn steekpenning zou vergrooten, indien hy wilde voortvaaren met de Geschiedenis te vertellen. Hy voer in deezer voege voort.

‘Wel, myn Heer! gy zegt niet te willen spotten met deeze

[p. 422]

Geesten - dit is, in de daad, gelukkig voor u. - Wat 'er ook van zy, St. Jan zy onze Geleider, en brenge ons behouden te Innspruck. Even zo was de groote maximiliaan gewoon met deeze Geesten te lachen; en ik zal u vertellen hoe hy deswegen gestraft werd, - en dit was 't geen ik u juist vertellen wilde. De Keizer maximiliaan, die roem der Wereld, (hy is nu in den schoot van de gezegende Maagd in 't Paradys!) nog Aartshertog zynde, eer hy Keizer werd, lachte altoos met de vrees des Landvolks voor deeze Geesten - een oud Priester waarschuwde hem, dat hy dit zou naalaaten, ten einde hy, wegens zyne onbezonnenheid, niet mogt gestraft worden. Op zekeren dag ging hy ter Jagt, en aan den voet van dien Berg sprong een allerschoonste wilde Geit te voorschyn. Hy schoot, en 't was mis, (de eerste schoot die hem in verscheide jaaren mislukte; dit behoorde voor hem eene genoegzaame waarschuwing geweest te zyn;) hy zette nogthans het Beest na, schoot andermaal; 't was weder mis: het Beest stondt nu en dan stil binnen schoots; alles te vergeefsch; hy zette het voort tot het vallen van den avond, wanneer de wilde Geit op één oogenblik verdween, en de Aartshertog zich als 't ware in 't midden van 't gebergte begraaven vondt. Hy poogde 'er uit te komen, maar te vergeefsch; hoe verder hy liep, hoe verder hy afdwaalde, en hy zwierf twee dagen rond, heilige Maagd bewaar ons! in de akelige holen van dit gebergte; leevende al dien tyd van wilde bessen. In den tweeden nagt begon hy te denken aan zyn gebrek van geloof, aan het waarschuwend zeggen van Vader jeronimus; hy viel op zyne knieën, weende en bad den geheelen nagt; de H. Maagd verhoorde zyne gebeden; hy was een goed Mensch, en bovenal een Keizer. God zegene u en my! hy zou omgekomen zyn! - - In den morgenstond kwam by hem een schoone Jongeling, als een Boer gekleed; deeze bragt hem Brood en Wyn, verzogt hem dat hy zyn geleide wilde volgen - en hy deed het, gelyk gy denken kunt, heel verblyd. - Maar, ô gezegende Maagd! denk eens naa hoe groot zyne verwondering moet geweest zyn, toen hy de vlakte van 't gebergte weder bereikt hadt, verdween de Jongeling oogenbliklyk aan den voet van dien steilen rots, welken ik u aanwees, en die, zints dien tyd, bekend geweest is onder den naam van 's Keizers Rots. - Gy ziet hier uit hoe vol gevaar deeze plaats is; en welke schroomlyke Geesten het moeten weezen, die een Man als de Keizer niet ontzien. Myns oordeels is het best niets tegen deeze dingen te zeggen, gelyk eenige Ongeloovigen doen; de H. Maagd te eeren, en een goed geweeten te bewaaren; dan zal men minst te vreezen hebben.’

Toen hy zyn verhaal uithadt, waren wy in 't gezigt van

[p. 423]

Innspruck gekomen. Ik kon myn lachen anderwerf niet inhouden; doch vergoedde dit en het voorige door den steekpenning.

Te Innspruck onderzoek op dit geval doende, bevond ik, met de daad, dat max miliaan in het gebergte aldaar verdoold geweest was; dat een Boerenknaap hem te regt bragt, en toen schielyk wegliep; al het overige was het byhangzel der Overleeveringe, gegrond op de bygeloovige vrees des Landvolks.