Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1796

Wenken over het geschilvoeren en de opregtheid.

(Naar het Engelsch.)

Onze Geschilvoerders herinneren my zekeren Visch, van welken verhaald wordt, dat dezelve, als hy, in 't naauw gebragt, zich anders niet weet te redden, zekere stoffe uitschiet, die het water rondsom hem heenen zwart verft, en hem onzigtbaar maakt.
engelsche spectator.

Te midden van den voortgang en de uitbreiding der Menschlyke kundigheden, is het gansch natuurlyk, dat, daar de Menschen met zeer onderscheide maate van verstandsbegaasdheden beschonken zyn, zy ook veele dingen in een zeer onderscheiden licht zullen beschouwen: als mede dat zy zeer gesteld zullen zyn op, en vast verkleefd aan, hunne eigene opvattingen en ontdekkingen. Het zy een onaflaatend onderzoek na waarheid, of alleen eenige in 't wilde aangenomene vooroordeelen, de vrugten van onkunde en agtloosheid, oorzaak zyn

[p. 415]

tet het vormen van verschiliende begrippen, het uitwerkzel zal altoos het zelfde weezen. Weiniger gemoederen staan bloot voor overtuiging: het grootste gedeelte des Menschdoms wil zyn eigen begrippen vasthouden, schoon misschien niet in staat om 'er eenige andere rede van te geeven dan dat het hunne begrippen zyn.

Deeze verscheidenheid van begrippen is de moeder van Geschilvoering, die een reeks van Eeuwen, zo ten opzigte der Godsdienstieere als Staatkundige begrippen, plaats gehad heeft. Weinig stukken in de Godsdienstleere zyn zo volstrekt bepaald, dar ze geen plaats overlaaten om betwist te worden: ja eenige Leerstellingen, die men reeds twee Eeuwen in vergetelnis oordeelde begraaven te weezen, borrelen weder op, en worden met eene hitte behandeld, die, by zommigen, op nieuw daar aan gewigt byzet. - In de Staatkunde willen zommige kortzigtige verstanden en der Geschiedenisse onkundigen, dat alles heden nieuw geworden is; terwyl, in den grond der zaake, oude Geschilvoeringen herleeven.

Staande deeze veelvuldige Geschilvoeringen, door Godsdienstleere en Staatkunde, en de verschillende begrippen, deeze betreffende, verwekt, beroept elke Party zich op haare Opregtheid. Indien men de strydende Partyen elk op haar woord gelooft, bezitten zy beiden zulk eene maate van die Deugd, als welhaast hun moest opleiden tot eene vriendlyke en volstrekte afdoening van de zaak in geschil. - Maar, helaas! jaaren loopen voorby; Boeken by Boeken worden 'er geschreeven, en het te algemeen uitwerkzel hier van is, verbittering van aart, een grooter verkleefdheid aan de eens opgevatte begrippen, terwyl het Geschilstuk blyft berusten juist ter plaatze waar men begonnen hadt.

De waarheid der zaake is, dat men het gebrek aan die Opregtheid dikmaals poogde te bedekken door een schynbaar voorwenden van dezelve: deeze bedrieglyke sluier eens weggenomen zynde, vertoonen zich de strydende Partyen in derzelver waare gedaante; de heerschende trekken, welke zich daarin opdoen, zyn Hoogmoed, Zelfgenoegzaamheid, en wederzydsche Veragting. Zo veel geschils, als men dikwyls voert, kan zelden de Noodzaaklykheid voor zich in 't midden brengen: niet weinige der hoogstloopendste Geschillen betreffen stukken van weinig aangelegenheids.

Eene onzydige raadpleeging der voornaamste Twistschriften, in de laatste jaaren opgesteld, zal toonen, dat ik niet te veel gezegd heb, met aan te merken, dat mangel aan Opregtheid dikwerf de heilzaame uitwerkzels, welke men uit de Geschilvoering tusschen lieden van kennis en bekwaamheden verwagtte, belet heeft. Het is, indedaad, zeer te bevreemden, dat lieden van gemelden stempel (want van andere willen wy hier

[p. 416]

niet reppen,) zo weinig letten op 't geen hun best in hunne zaak zou dienen, dat zy in gebreke blyven in dat geen, 't welk nimmer faalt den stoutsten Tegenkamper, die op andere wapenen vertrouwt, te neder te vellen.

Waare Opregtheid is eene zo dringende beroeping op het gezond Menschenverstand, en welgeplaatstheid van Hart teffens, dat dezelve niet wel kan missen verhooring te erlangen: terwyl het mangel daar aan zo naauw verwant is aan hairkloovery en onwaarheid, en, in 't algemeen, zo zeer verbonden aan ongemaatigdheid en toorn, dat het de beste zaak verzwakt, en de bekwaamste Geschilvoerders een belachlyk voorkomen byzet. Indien twee Menschen in hevigen twist zyn, en dien voeren in eene voor ons onbekende taal, zal het ons niet moeilyk vallen te onderscheiden, wie de beste zaak voorheeft; want men mag als een algemeenen regel te nederstellen, die slegts in weinige gevallen uitzondering lydt, dat de Man, in geweldige drift ontstooken, ongelyk heeft.

Waarheid is geheel onafhangelyk van bycieraad, en zoekt geen steun van dien kant. Om naar eisch te redentwisten, is het noodig een opregt zoeker der waarheid te weezen, en, die aan zyne zyde hebbende, valt het handhaaven daar van gemaklyk.

Wanneer een Geschilstuk louter bespiegelend is; wanneer 'er waarschynlyk zo veel van de eene als van de andere zyde voor te zeggen valle; wanneer daar over de grootste en beste Mannen, met de zuiverste oogmerken, verschillend gedagt en gesprooken hebben, wat kan alsdan verkeerder en onedelmoediger weezen dan overmaatige drift en trotsche veragting? Nogthans, hoe vreemd dit schyne, is het meest over louter bespiegelende punten, dat de Geschillen loopen, en dusdanige driften doen gebooren worden, als kwalyk voegen aan Voorstanders der waarheid, en niet zelden ten gevolge hebben, dat de zaak in geschil een voorwerp van veragting worde.

Eenigen der Geschilvoerderen vangen den twist aan met zulke betuigingen van Opregtheid en onderlinge goedwilligheid, dat de Leezer, of Hoorder, ongevoelig met hun wordt ingenomen, en zich gelukkig agt, dat hy in 't einde, het betwiste stuk op een vryen, en teffens heuschen, trant zal ten einde gebragt zien. Dan welhaast ontdekt hy zynen misslag, en herinnert zich het bedryf der gemeenste kampvegters, die, eer zy beginnen, elkander de hand geeven, niet uit genegenheid, maar enkel als eene pligtpleeging.

Opregtheid gaat eigenaartig gepaard met zagtaartigheid, en van alle wapenen ooit in geschilvoering gebezigd, is deeze het nuttigste. Een Man, die zyn drift weet te beteugelen, bedient zich van alle voordeelen: dewyl hy eene bedaardheid

[p. 417]

bezit, welke hem in staat stelt om elk voordeel op te merken: en die zelfde bedaardheid zet hem aan om alle mogelyke inschiklykheid te gebruiken ten aanziene van de ongemaatigdheid zyner Partye. Zyne meerderheid laat zich zien in den aanvange: en, indien het zelf gebeure dat hy de zwakste zyde voorstaat, indien hy verkeerde begrippen ingezoogen heeft, en in de overwinning faalt, gaat zyne nederlaage niet vergezeld met vernederende omstandigheden. Hy heeft geene gevoeligheid tegen hem verwekt of gaande gemaakt, en geest bedaardlyk eene zaak op, welke hy niet langer houden of verdeedigen kan. Waarom zulk eene geaartheid en gedrag niet dikmaaler in het strydperk der Geschilvoeringe te voorschyn treeden, valt niet gemaklyk te bepaalen: dewyl het natuurlyk is te veronderstellen, dat Mannen van verstand altoos moesten neigen tot die wyze van verdeediging, die, hoe de zaak ook afloope, de meeste kans staat om wel te slaagen, en 'er met eere af te komen.

Het is, nogthans, by mangel aan zulk eene gesteltenisse, dat meest alle Godgeleerde en Staatkundige geschillen, die als afgedaan scheenen, op nieuw weder opgehaald, en met zo veel vuurs voor en tegen betwist worden, als toen zy eerst ter baane kwamen. Zomwylen blyven zy eenigen tyd vergeeten, tot zy weder ter baane gebragt worden door zeker slag van lieden, die, onbekwaam om wat nieuws voor den dag te brengen, zich verbeelden eene veel beduidende zaak uit te voeren, wanneer zy oude bewyzen, door 'er eene andere gedaante aan te geeven, op een verblindende wyze aanvoeren.

Zo rustloos is zommiger menschen geaartheid, dat zy zich niet gelukkig agten, dan wanneer zy twyfelen aan eene reeds uitgemaakte zaak, en anderen verbysteren door het aanvoeren van Vraagstukken, welker beantwoording boven den kring loopt der Menschlyke kundigheden.

Veel goeds kan men zich niet belooven van Geschilvoerders, wier gemoederen in een staat van verbittering zyn, en die zich meer bezorgd toonen om hunnen Naam vermaardheid by te zetten, en hunne bekwaamheden ten toon te spreiden, dan om de waarheid voor te staan en te verdeedigen. Van lieden van deezen stempel Opregtheid te wagten, is noch natuurlyk, noch redelyk. Hy, die eene byzondere Leerstelling of Begrip verdeedigt of aanvalt, enkel om te toonen hoe halstarrig, en hoe lang, hy kan geschil voeren, laat zich, ten besten genomen, door eene jammerhartige eerzugt vervoeren: en, in gevalle hy of Opregtheid of gemaatigdheid ten toon spreide, het moet weezen door zich te gelaaten dat geen te bezitten, 't welk hy met de daad derft. Wanneer de beweegreden weinig of geen verband heeft met het voorwerp, moet het laatsto

[p. 418]

in evenredigheid lyden: en, wanneer de beweegreden in hoogmoed en trots schuile, kan men niet verwagten, dat de Man, door zulke beginzels gedreeven, zeer schroomvallig zal weezen in het aanwenden van zodanige middelen, als ter bereikinge van zulk een einde kunnen strekken.

Een groote ophef van Gemaatigdheid heeft, in den laatsten tyd, veelen bedroogen. Maar de ondervinding heeft tevens ten overvloede geleeraard, dat deeze niet zo zeer de eigenschap is van den Persoon zelven dan wel het Wagtwoord van eene Party. Zommigen der grootste Bygeloovigen, en onverzoenbaarste Geschilvoerders van deezen tyd, willen gaarne den naam draagen van Gemaatigde Lieden, en neemen de gedaante aan van Opregtheid, van Onpartydigheid. Op hun past eene oude Geschiedenis. Zeker Heer vroeg een auder, of de Heer **** geen Verdraagzaam man was? en kreeg ten antwoord: ô Ja! hy is Onverdraagzaam van Verdraagzaamheid!