Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1796

De geschiedenis der vrouwlyke sexe.
In eenige Brieven.

(Uit het Engelsch.)

VI. of laatste Brief.

Over de Zeden der Vrouwen in heete Gewesten, - onder gemaaligde Lugtstreeken. - Geluk gebooren uit het aankweeken der Zielsvermogens der Vrouwen.

In dagen van onschuld, wanneer Zedigheid de heerschende Drift is der Vrouwlyke Sexe, vinden wy groote vrymoedigheid en openhartigheid in haar uiterlyk gedrag: want Vrouwen, boven verdenking verheeven, bekreunen zich luttel over het schynbaare. In dat zelfde tydperk, en om dezelfde reden, gebruiken zy groote vryheden in spreeken en schryven. Maar lieden, die in het heimlyke zich groote vryheden veroorloven, vindt

[p. 366]

men soms zeer omzigtig in 't openbaar. Geene onvoegelyke uitdrukking, geene dubbelzinnige zet, wordt geduld in Tooneelstukken of andere Schriften. De Vrouwen in Engeland zyn min bedorven dan in Frankryk, en te deezer oorzaake neemen zy de kieschheid in het schryven zo zeer niet in agt.

Tot hier toe hebben wy gesprooken van de Vrouwlyke Sexe in gemaatigde Lugtstreeken, waar de Veelwyvery verboden is. Zeer veel hiervan verschilt de toestand der Vrouwen onder heete Lugtstreeken, die dierlyken lust in beide de Sexen even fel doen blaaken. In de heete Gewesten van Asia, waar de Veelwyvery geoorlofd is, en de Vrouwen gekogt worden alleen om dierlyken lust te voldoen, is het ydelheid, te denken, de Sexe van ongebondenheid te wederhouden, dan door opsluiting. Waar men Veelwyvery toestaat, is het Lichaam alleen het voorwerp der jalousy, - niet de ziel; dewyl 'er geene onderlinge genegenheid kan plaats hebben tusschen den Man en de loutere werktuigen van zyn dierlyken lust. En, indien de Vrouwen zo weinig deugdzaam zyn, dat men haar aan haar eigen beleid en bestuur niet kan overlaaten, moeten zy opgeslooten worden: 'er is geen middenweg tusschen volstrekte opsluiting en volslaagene vryheid.

De Chineesen zyn dermaate jalours omtrent hunne Vrouwen, dat zy die voor het oog hunner naaste Bloedverwanten verbergen; en zo verre gaat hun wantrouwen ten opzigte van de Sexe in 't algemeen, dat men Broeders en Zusters niet toelaat met elkander te verkeeren. Wanneer Vrouwen, van eenig aanzien althans, togestaan wordt uit te gaan, sluit men ze op in een draagstoel, in welken geen oog kan doordringen. De listen en kunstenaaryen, te werk gesteld door de Vrouwen van den Chineeschen Keizer, en de jalousy, welke onder haar heerscht, maaken dezelve hoogst ongelukkig. Doch gelukkig, dat, daar de Vrouwen minder geagt worden waar de Veelwyvery stand grypt, derzelver hoogmoed en kunstenaaryen min onrusts baaren in het Staatsbestuur, dan in de Hoven der Europische Vorsten.

De Vrouwen in Hindostan bedekken haare aangezigten met een sluier, zelfs als zy t'huis zyn, en leggen dit dekzel niet af, dan wanneer niemand, behalven de naaste Bloedverwanten, tegenwoordig is. - Een Hindoo koopt zyne Egtgenoote, en de eerste keer, dat het

[p. 367]

hem vrystaat haar zonder sluier te zien, is, naa de Huwelyksvoltrekking, in zyn eigen huis.

In verscheide heete Gewesten worden de Vrouwen onder de bewaaring gesteld van Gesnedenen, als eene bykomende verzekering, en kiest men meestal Zwarten, om dat deezen nog het ongevalligst uitzigt hebben. Doch, dewyl de Vrouwen, met geweld beroofd van het gezelschap der Mannen, gereed in minne ontsteeken op 't gezigt van 't geen slegts Man is, hebben eenige jaloursche Volken ook op die byzonderheid gelet, en bedienen zich van oude Meiden, Duennas geheeten, om de Vrouwen op te passen en te bewaaken.

Te Moka, eene Stad in Gelukkig Arabie, verschynen Vrouwen van eenig aanzien nooit by dag op straat; doch het strekt ten blyke dat de Zeden daar meer beschaafd zyn dan in nabuurige Gewesten, dat men de Vrouwen toestaat elkander in den avond te bezoeken. Komen deeze een Man te gemoet, zy gaan ter zyden af, en laaten hem voorby trekken. - Een Fransch Chirurgyn, geroepen door een der eerste Officieren van den Koning der Yemans, om twee van diens Vrouwen, door een Rheumatismus aangetast, te geneezen, kreeg vryheid, om de daar door aangetaste deelen te behandelen; doch hy kon niets van derzelver aangezigten te zien krygen.

Dan laaten wy wat naauwkeuriger naspeuren de Zeden der Vrouwen, als voortkomende uit die maate van bedwang, waaronder zy gehouden worden in verscheide Landen. In de heete Gewesten van Asia, waar de Veelwyvery geoorlofd is, gaat de Opvoeding der Dogteren ten uitersten los toe, en is geheel ingerigt tot enkel dierlyk vermaak. Zy worden onderweezen in het aanneemen van zulke bevalligheden en tooizelen des wellusts, als strekken om dien te ontsteeken. De geheele Opvoeding bestaat in te leeren zingen, of verscheide Instrumenten te speelen, gepaard met eene menigte van danssen, die bylange den toets van welvoegelykheid niet verdraagen kunnen. Niets wendt men aan ter vermeerdering of beschaaving der Zielsvermogens, of Zedelyk Onderwys; dewyl zulk eene Opvoeding, welke haar geschikt zou maaken om deugdzaame Gezellinnen te weezen van verstandige Mannen, haar zou vervullen met een afschrik van tot Byzitten te worden opgebragt. Met één woord, dermaate bedorven zyn zy door eene

[p. 368]

slegte Opvoeding, dat zy geene begeerten kennen dan louter zinnelyke. - Der Asiatische Vrouwen wordt zelfs het bestuur van het Huishouden niet toevertrouwd: dewyl dit haar gelegenheid zou kunnen geeven tot ongetrouwheden. - Chardin verhaalt, dat het in Persie aan de Vrouwen even min vrystaat als aan Kinderen, om te verkiezen hoe zy zich kleeden zullen. Geene Vrouw weet 's morgens, welk kleed haar toegestaan zal worden dien dag te draagen.

De Opvoeding der jonge Dogteren in Hindostan is min onbetaamelyk. Zy worden niet in Muzyk of de Danskunst onderweezen; die kunsten te verstaan rekent men geschikt voor ligte Vrouwen. Men onderrigt haar in alle de bevalligheden van uitwendig voorkomen, en bovenal om met geest en aartigheid te verkeeren. Zy worden ook onderweezen in naaijen, borduuren, en zich met smaak te kleeden. In 't schryven krygen zy geen les, maar in 't leezen, op dat zy de vertroosting mogen hebben van den Koran te kunnen leezen; doch zy vermoeien zich des niet. Dan niettegenstaande deeze voorzorge in het opvoeden der Hindostansche jonge Dogteren, worden derzelver Zeden, door in een Serail opgeslooten te zitten, zeer losbandig. De verfyndste zinnelyke weelde, gepaard met ledigheid, of met het leezen van Liefdevertellingen, 't geen nog slimmer is dan ledigheid, kan niet missen, de gemoederen der zodanigen, die van vryheid verstooken zyn, te bederven, en toe te rusten tot alles wat onmaatigheid mag heeten.

Wydverschillend zyn de Zeden der Vrouwen onder gemaatigde Lugtstreeken, waar de Veelwyvery verboden is, en de Vrouwen als redelyke Weezens behandeld worden. Deeze Zeden hangen egter eenigermaate af van de Regeeringsvorm. Daar veeler handen tessens noodig zyn, in de onderscheide takken van een Republikeinsch Staatsbestuur, en een nog veel grooter door de verwisseling, voelen de Mannen, die weinig tyds kunnen uitspaaren van openbaare Staatsverrigtingen, niets van die kwyning en verveeling, welke voor Lediggangers de beuzelagtigste tyddooding eene welkome zaak doet worden. Getrouwde Vrouwen leeven afgezonderd in huis, doen huislyke bezigheden, gelyk de Mannen die van den Staat. Van hier is het, dat Eenvoudigheid van Zeden meet de trant is van eene Republiek, dan van eenige andere Regeeringsvorm. Zodanig waren de Ze-

[p. 369]

den der Vrouwlyke Sexe, staande de bloeiende tydperken van de Grieksche en Romeinsche Gemeenebesten; zodanig zyn de Zeden in Holland en in Zwitzerland.

Onder eene Monarchaale Regeering zyn slegts weinig handen aan het Roer van Staat; en zy, die niet betrokken zyn in het waarneemen van Ryksbelangen, vieren ligt den teugel aan Galantery, en het voldoen van andere ligtboetbaare lusten. Vrouwen van rang daarentegen, bedorven door overvloed en eene oppervlakkige opvoeding, stellen 'er meer in om het oog te bekooren dan het verstand te behaagen; zy zyn 'er meer op gesteld om Minnaars te hebben dan Vrienden. Wanneer een Man en Vrouw, dus gevormd, elkander ontmoeten, worden zy welhaast gemeenzaam. De Man is ledig, de Vrouw vry; en beide zyn ze tot vermaak gevormd. Zulk eene verkeering moge, in den aanvange, zich vermommen onder de gedaante van Vriendschap, of iets anders van verhevene benaaming. De Zielsvoogdesse wordt tot eene Godin verheven; de Minnaar vernedert zich tot een Aanbidder; en deeze gekunstelde betrekking is de moeder van een vreemd soort van Liefde, gepaard met gevoelens, die verre boven de natuurlyke loopen. - Hertog jan van bourbon deedt, in den Jaare 1414, uitroepen, dat hy voorhadt, een Tocht na Engeland te doen, met zestien Ridders, om tegen een gelyk getal Engelsche Ridders te vegten, ter eere van de schoone Engelin, zyne Zielsvoogdesse. - René, die den tytel voerde van Koning van Sicilie en Jerusalem, merkt op, over de Tournoispelen schryvende, dat zy hoogst nuttig waren in 't verschaffen van gelegenheden aan jonge Ridders en Schildknaapen, om hunne dapperheid en moed te betoonen voor 't oog hunner Zielsvoogdessen. Hy voegt 'er nevens, dat elke plegtigheid, by de Tournoispelen in agt genomen, tot Eer der Vrouwen strekte. Aan deeze kwam het toe, de wapenen der Ridderen, ten stryde toegerust, te bezigtigen, en de belooningen uit te deelen. Een Ridder of Schildknaap, die een haarer beledigt, wordt geslaagen en gestooten, tot dat de gehoonde Jongvrouwe zich verwaardigt tusschen beiden te treeden, en hem ter voorspraak te strekken.

Breng eens eene Vrouwe buiten haar eigen kring, en het valt ligt haar in een Man te hervormen. Jacobus de IV, Koning van Schotland, gaf zich in alle Tournoispelen uit voor den Ridder van anna, Koningin van

[p. 370]

Frankryk. Zy daagde hem uit, om te toonen, dat hy waarlyk haar rechtschaapen en dappere Voorvegter was, door te velde te trekken in haare verdediging tegen hendrik den VIII, Koning van Engeland. En, ingevolge van de Romaneske Galantery dier Eeuwe, werd de uitdaaging dier Koninginne gehouden voor 's Konings sterkste beweegreden, om den Oorlog tegen zyn Schoonbroeder hendrik te verklaaren. - De vermaarde gaston de foix, die het bevel voerde over de Fransche Legermagt, in den Veldslag van Ravenna, reedt van gelid tot gelid; de Officiers en zelfs eenige Gemeenen by naame noemende, hun en Vaderland en Eer aanraadende, met byvoeging, dat hy zou zien wat zy wilden bestaan voor de Liefde hunner Zielsvoogdessen. - In de Burgeroorlogen in Frankryk, toen Liefde en Galantery ten hoogsten top gedreeven waren, bondt de Heer de chatillon, gereed om den stryd aan te vangen, een Kousseband van Mejuffrouw de guerchi, zyne Beminde, om den arm.

Maar, wanneer onwettige gemeenschap tusschen de beiderlei Sexen algemeen, en bygevolge min aanstootlyk, wordt, is die hoogvliegende styl in 't spreeken geheel belachlyk, en dierlyke lust krygt, zonder veel omslags, voldoening. Niets, dan de bloote Naam, blyft 'er van Liefde over, en naardemaal dierlyke voldoening, zonder Liefde, een zeer laag vermaak is, volgt 'er welhaast wansmaak op, als deeze zich bepaalt tot één voorwerp. Wat men in het eene niet vindt, denkt men in het andere te zullen aantreffen. De verbeelding, van het eene voorwerp op het andere vallende, en zich verlustigende, vindt geene voldoening dan in de verscheidenheid. Verkleefdheid aan ééne Vrouw van Deugd en Bekwaamheden schynt eene ongerymdheid. Liefde wordt als iets belachlyks uitgejouwd. De Menschen ontaarten in Beesten.

De Vrouwen, van den anderen kant, niets dan de voldoening van zinnelyken lust beoogende, draagen zo weinig zorge voor haare Kinderen, dat zy zich, zonder zich des te schaamen, van gehuurde Minnen bedienen. Ten opzigte van Frankryk vinden wy, op 't midden deezer Eeuwe, aangetekend: ‘De Vrouwen van zekeren rang, bevindende, dat zy, door Kinderen ter wereld te brengen, te veel van haare schoonheid verliezen, leeven, schoon gehuwd, als in een ongehuwden staat. Maar de Bevolking wordt zelfs niet bevorderd door de zoda-

[p. 371]

nige, die, zich gaarne ziende herleeven in haar naageslacht, aan de Huwelykspligten voldoen; want haare kieschheid weegt tegen haare vrugtbaarheid op. - Hoe weinige Vrouwen van den eersten en tweeden rang, in Frankryk, zoogen haare Kinderen! Derzelver aantal zou ligt te tellen weezen. Deeze onvermydelyke pligt eener Moeder heeft by ons opgehouden een pligt te weezen.’ - Naardemaal nu zulk eene deerlyke verwaarloozing van de eerste opvoedingspligt de vrugt is van onbegrensden Wellust, mogen wy het voor eene toegestaane zaak houden, dat dit zelfde plaats vindt in alle ryke en van weelde volle Steden.

Zodanig eene Leevenswyze kan niet missen, het veragten der Vrouwen ten gevolge te hebben. De Egtverbintenissen worden zo schielyk ontbonden als geslooten; en de Staat vindt zich ontzet van die opkweeking in goede Zeden, het eigenaartig gevolg van deugdzaame Liefde. - Een Staat, verrykt door Overwinningen of Koophandel, vervalt allengskens tot Weelde en zinnelyk Vermaak. De Zeden worden bedorven, de welvoegelykheid vindt zich verbannen, en kuischheid is een enkele naam. Welke tooneelen van onbegrensde en in 't wilde hollende Wellustigheid leveren ons de Hoven op van alexander's Opvolgers? en die der Romeinsche Keizeren?

Dankbaarheid aan myne Leezeressen, zo myne Vertoogen dezelve hebben aangetroffen, zet my aan, om deeze Schets to besluiten met een Tafereel, 't geen haar ter leeringe kan dienen, en niet kan missen haar welgevallig te weezen. Welk een figuur kan eene Vrouw niet maaken in den Huwelyken Staat, als de Veelwyvery geen plaats heeft!

Het Huwelyk onder de Wilden, geen ander oogmerk hebbende dan de Voortplanting en Slaaverny, is een zeer vernederende staat voor de Vrouwlyke Sexe. Maar schoonheid, groote maate van aandoenlykheid, leevendigheid van verbeeldingskragt, en bovenal zagtaartigheid, geregtigt de Vrouwen tot eene waardigere Maatschappy met de Mannen; waar in zy hunne Hartvriendinnen en Lotgenooten des leevens zyn. - In den gewoonen loop der Europische Opvoeding, worden de jonge Dogters opgebragt om een bevallig voorkomen te hebben, om zich met gepaste welvoegelykheid te gedraagen. Weinig zorgs besteedt men aan het Verstand, en nog minder aan het Hart, dan misschien alleen het leeren van de kunst, om de

[p. 372]

drift, die 'er binnen in woelt, te verbergen. Eene Opvoeding, zo oppervlakkig, is verre van het oogmerk te ondersteunen der Natuure, om naamlyk de Vrouwen tot geschikte Gezellinnen te vormen voor Mannen van verstand. Behoorelyke aankweeking van de verstandlyke bekwaamheden der Vrouwen zou veel tot geluk der Mannen toebrengen, en niet minder tot dat der Vrouwen zelve.

De tyd loopt met verbaazende snelheid om, en wanneer Jeugd en Schoonheid vervloogen zyn, zal eene Modeschoonheid, die nimmer dagt op iets weezenlyks, eene ledigheid by zichzelve ontdekken, die ongenoegen en gemelykheid baart. Maar eene Vrouw, die verdiensten bezit, vermeerderd door een welgeregelde en deugdzaame Opvoeding, behoudt, by het afneemen en verwelken der Schoonheid, een invloed op de Mannen, meer streelende dan die van Schoonheid zelve. Zy is het vermaak haarer Vrienden, gelyk voortyds van haare Bewonderaaren.

Allerheerlykst en allerwenschlykst zouden de uitwerkzels weezen van dusdanig eene welaangelegde Opvoeding, en niet min toebrengen ten algemeenen beste, dan tot byzonder geluk. Een Man, die tegenwoordig, om aan de Vrouwen te behaagen, zich moet vernederen om den Petit-Maitre te speelen, zou welhaast ontdekken, dat de gunst der Vrouwen niet te winnen ware dan door het betoon van alle manlyke begaafd- en bekwaamheden, in het openbaar en huislyk leeven. En de beide Sexen, in stede van elkander te bederven, zouden mededingers weezen in de loopbaane van Verdiensten en Deugd. Onderlinge hoogagting zou, voor beiderlei Sexe, eene Leerschool van beleefdheid weezen; wederzydsche zugt om te behaagen eene zagtheid van zeden baaren; kieschheid in gevoelens tederheid in de driften kweeken.

Getrouwde Vrouwen inzonderheid, door de Natuur bestemd om de eerste zaaden der Opvoeding in te storten, zouden niet langer de grootste hinderpaalen in het Opvoedingswerk der Kinderen weezen, door haare onkunde, beuzelagtigheid, en ongeregelde leevenswyze. Zelfs aan de borst liggende, zyn de Kinderen vatbaar voor indrukzels, en de Moeder heeft ontelbaare gelegenheden om hun goede beginzelen in te storten, vóór dat zy vatbaar en geschikt zyn tot het ontvangen van manlyk onderwys. - Coriolanus, die zulk een uitsteekend vertoon maakte in de Romeinsche Republiek, keerde nooit uit het

[p. 373]

Oorlogsveld te rugge, zonder merktekens van onderschei ding verdiend te hebben. Anderen gedroegen zich heldhaftig om Krygsroem in te leggen; hy zich dapper om genoegen te geeven aan zyne Moeder. Het vermaak, 't geen zy schiep in haaren Zoon te hooren pryzen, en het storten haarer traanen in zyne omhelzingen, maakten hem, in zyne eigene gedagten, den gelukkigsten Sterveling op den aardbodem. - Epaminondas rekende het zyn grootst geluk, dat zyn Vader en Moeder nog leefden, om zyn gedrag te beschouwen, en getuigen te weezen van zyne Overwinning by Leuctra bevogten.

In eene Latynsche Zamenspraak, over de oorzaaken die de Romeinsche Welspreekenheid bedierven, door onoordeelkundigen aan tacitus toegeschreeven, dewyl dezelve blykbaar niet in zynen styl is, wordt de wyze van Opvoeding te Rome, toen 't zelve als een Gemeenebest bloeide, op eene treffende wyze beschreeven. ‘In die dagen werden de Kinderen gezoogd, niet in de hut eener gehuurde Voedster, maar door de kuische Moeder, die ze ter wereld bragt. Derzelver Opvoeding in de kindschheid stondt in haare hand; en 't was haare hoogste zorg, hun alle deugdzaame beginzels in te boezemen. In haare tegenwoordigheid werd elk ligtvaardig woord, elke onvoegelyke daad, streng beteugeld. Zy hadt niet alleen het opzigt op der Kinderen meer gewigtige oefeningen; maar ook op hunne spelen en uitspanningen, door voegelykheid en gemaatigdheid bestuurd. Op deeze wyze kwamen de gracchi, door hunne Moeder cornelia opgevoed, en augustus, door zyne Moeder attia opgekweekt, met onbesmette gemoederen te voorschyn; blaakende van zugt tot roem, en toegerust om een groot vertoon op het tooneel der wereld te maaken.’

Bertrand de gueselin, tegen petrus den wreeden, Koning van Castilie, optrekkende, gaf den Bevelhebber eener Stad, ter overgave opgeëischt, het volgend antwoord: ‘Dat zy mogten overwonnen worden; doch dat zy zich niet zouden overgeeven; dat hunne Vaders hun geleeraard hadden een roemryken Dood boven een onteerd Leeven te stellen; dat hunne Moeders hun niet alleen in deeze gevoelens hadden opgebragt; maar dat zy gereed waren die Lessen daadlyk uit te oefenen.’ - Laat de diepstdenkende Staatkundige zeggen, welk een scherper spoor 'er kon weezen tot dapperheid

[p. 374]

en mannenmoed, dan het gedrag der Spartaansche Vrouwen, na de Tempels streevende, en de Goden dankende dat haare Egtgenooten en Zoonen roemryk, voor het Vaderland vegtende, gesneuveld waren! In den Oorlog tusschen Lacedemonie en Thebes, waren de Mannen, onder de Lacedemoniers, die zich lafhartig hadden aangesteld, zo zeer over zichzelven beschaamd, dat zy hunne Vrouwen niet in 't aangezigt dursden zien. Welk een lof kan, op dien voet, de Vrouwlyke Sexe inleggen.

Door aan de jeugdige Sexe zodanig eene Opvoeding te geeven, zou de Liefde eene nieuwe gedaante aanneemen; strekkende, om ons, overeenkomstig met de bestemming der Natuure, gelukkig te maaken, en de leevensbitterheden te verzoeten. Daar door zou de geheele ziel met tedere Vriendschap en onderling Vertrouwen vervuld worden. De Huwelyksvereeniging van een braaf Man met eene beuzelagtige Vrouwe kan nimmer, welke geluksgoederen ook zulk een Paar byeenbrengen, draagelyk worden. Hoe veel verschilt hiervan de verbintenis van een deugdzaam Paar, die wederzyds geen ander doel hebben dan om elkander gelukkig te maaken! Tusschen zodanige Egtelingen is de eenige eerzugt elkander voorby te streeven in betoon van waare Hoogagting en zuivere Liefde!