Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1796

De geschiedenis der vrouwlyke sexe.
In eenige Brieven.

(Uit het Engelsch.)

IV. Brief.

Over de Veelwyvery. - Het koopen der Vrouwen. - Ongerymde Huwlyksgebruiken in verscheide Landen. - Over de Echtscheidingen.

De laage stand, waar in zich de Vrouwen, onder Barbaarsche Volken, bevonden, voerde de Veelwyvery in, en het koopen der Vrouwen tot Wyven. De rechtmaatige hoogagting, dezelve toegedraagen onder beschaafde Volken, herstelde de Wet der Natuure, en bepaalde den Man tot ééne Vrouw. De gelykheid van rang wederhoudt den Man van meer dan ééne Vrouw te neemen, gelyk deeze ook de Vrouw belet van meer dan één Man te trouwen.

[p. 221]

Wy vinden, in de oude Geschiedenis, trekken, dat de Veelwyvery allengskens afnam. Deeze sleet in Griekenland uit, by het beschaaven der Zeden; maar, zo groot was de invloed van verouderde hebbelykheid, dat, schoon een Man tot ééne Vrouw bepaald ware, het houden van Byzitten onbepaald bleef. - In Germanie vondt men, ten tyde dat tacitus schreef, nog eenige voetstappen van Veelwyvery. ‘Het Huwlyk,’ schryft hy, ‘wordt daar heilig geagt, en geen gedeelte hunner Zeden is lofwaardiger: want zy zyn bykans het éénig Volk, onder de Barbaaren, dat zich te vrede houd met ééne Vrouwe; eenige weinige uitgezonderd, die dit niet doen uit overmaat van Wellustigheid; maar uit Adelyke Eerzugt.’ Als wy ontdekken, dat de Veelwyvery in dat Land zo weinig plaats vondt, mogen wy ons verzekerd houden, dat de gewoonte om Vrouwen te koopen niet lang in stand bleef. Tacitus, derhalven, den algemeenen Regel vermeldende, ‘de Man geeft een Huwlyksgave aan de Vrouw; doch de Vrouw geene aan haaren Echtgenoot,’ verklaart zulks, door aan te merken, dat de eenige Huwlyksgave van des Bruidegoms zyde in geschenken bestondt, en dat hy dezelve ook van de zyde der Bruid ontving. - De gelykheid der Huwlyksver, bintenisse, tot wederzydsch welzyn der gepaarden, werd zeer wel onder de Gaulen begreepen. Caesar schryft: ‘By de som, welke de Man ontvangen heeft, als het deel door de Vrouwe aangebragt, voegt hy even zo veel. Men houdt rekening van deezen zamengevoegden schat, en legt de vrugten daar van op. Naa een van beider dood, krygt de overblyvende alles, met de daar uit ontstaane voordeelen, in eigendom.’

In Japan en in Nicaragua mag de Man maar ééne Vrouw hebben; doch het staat hem vry, veele Byzitten te neemen. Nog is in Siam de Veelwyvery geoorlofd, schoon de Bruid eene Huwlyksgave aanbrenge; maar die ongerymdheid, om zo te spreeken, is gebeterd door beschaafdheid van Zeden, welke het onvoeglyk, ja zelfs schandlyk, keurt meer dan ééne Vrouwe te hebben. - Het koopen der Vrouwen geraakte uit de gewoonte by de oude Toscaanen: want men hieldt het voor hoogst schandlyk en oneerlyk, dat het Huwlyk iets anders zou weezen dan het uitwerkzel van wederzydsche Liefde. Dit maakte tevens een einde aan de Veelwyvery. - Zeer

[p. 222]

vroeg werd de Veelwyvery van onder de oude Persiaanen verbannen: want de Huwlyksgave der Bruid werd in de Huwlyksvoorwaarden, even als onder ons, bepaald. - 'Er is grond om te denken, dat de Veelwyvery in Mexico niet lang bestond; de Echtverbintenis werd 'er ingezegend door een Priester, en de Bruidschat uitgedrukt, welke, in gevalle van scheiding, wedergegeeven werd. - In de Landen waar zich de Verkondiging van den Christlyken Godsdienst uitbreidde, werden de Vrouwen schielyk tot eene gelykheid met de Mannen hersteld, en de Veelwyvery verbannen; die Godsdienstleer was te zuiver om de Veelwyvery te gedoogen.

Maar, gelyk ik hier boven aanstipte, ging het langzaam en by trappen toe, dat de Vrouwlyke Sexe den staat der slaavernye ontworstelde, om een verhevener rang te beklimmen, tot welken zy door de Natuur geregtigd zyn. De gewoonte onder de Grieken, om de Kinderen ten vondeling te leggen, welke ook by veele andere Volken plaats greep, strekt ten onwederspreekbaaren bewyze van de vernedering der Vrouwen, zelfs naa dat de gewoonte, van dezelve te koopen, ophieldt. Hoogst wyslyk is het verordend door de Voorzienigheid, dat de genegenheid der Vrouwen tot haare Kinderen met derzelver geboorte begint: dewyl, geduurende de kindsheid, alles van de Moederlyke zorge afhangt. Naardemaal de Vader in dat leevenstydperk van weinig dienst is voor zyn Kind, is ook zyne verkleefdheid aan 't zelve gering, tot dat het Kind begint te snappen, en tekens van genegenheid te betoonen. Het ten vondeling leggen van een Kind toont, derhalven, dat men de Moeder weinig agtte. By homerus vindt men des trekken. De Blyspelen van menander, palemon en diphilus, zyn verlooren geraakt; doch de Zeden moeten, ten hunnen tyde, weinig beschaafd geweest zyn, zo verre men kan opmaaken uit hunne Overzetters, of Naavolgers, plautus en terentius. Getrouwde Vrouwen worden, in hunne Blyspelen, zomwylen ingevoerd als met weinig ontzags bejegend. Niet zelden vaart een Man heftig tegen zyne Vrouwe uit, en scheldt haar als de oorzaak van het wangedrag der Kinderen.

Niemand heeft reden om zich te verwonderen, dat de Vrouwen, in Griekenland, met geen groot ontzag door haare Echtgenooren bejegend wierden. Eene Vrouw kan niet veel aantrekkelyks hebben als zy haaren tyd in een-

[p. 223]

zaamheid doorbrengt. Om bewonderd te worden is het noodig dat zy in de verkeering beschaafd worde. Van hier het figuur dat aanzienlyke Vrouwen van een los en ligtvaardig gedrag, ten eenigen tyde, byzonder te Athene, maakten. Zy bevlytigden zich om den aart en smaak der Mannen te leeren kennen, en stelden alle inneemende kunstenaaryen te werk om hun hart te winnen. De dagelyksche verkeeringen, in welke zy luisterden na 't geen gesprooken werd over Staatkunde, Wysbegeerte en Dichtkunde, verlichtten haar verstand, en verbeterden haaren smaak. Haare huizen werden aangenaame Leerschoolen, waar elk onderwys in het vak zyner geliefde Letteroefeningen kon aantreffen. Socrates en pericles kwamen dikwyls ten huize van aspasia; van haar kreegen zy eene kieschheid van Smaak, en zette die verkeering, op haare beurt, deeze Vrouwen agting by, Griekenland werd, ten dien dage, geregeerd door Redenaaren, op welken dit slag van Vrouwen grooten invloed had, en daar door diep deelde in het Staatsbestuur. Men legt demosthenes in den monde het zeggen: ‘Dat maatregels, op welke hy een geheel jaar gedagt hadt, op één dag overhoop geworpen werden door eene Vrouwe.’ Het blykt uit plautus en terentius, dat dit slag van Vrouwen te Athene op eene pragtige wyze leefde.

Ik gaa over tot andere oorzaaken der Veelwyverye, boven vermeld, Rykdom naamlyk onder eene heete Lugtstreeke. De Mannen hebben aldaar eene brandende begeerte tot dierlyk genot, en de Vrouwen worden oud en onvrugtbaar op een leeftyd, dat zy, in gemaatigder Lugtstreeken, eerst vrugtbaar worden. Deeze omstandigheden zetten ryke lieden aan tot het koopen van Vrouwen, ten einde zy het niet noodig hebben zich tot ééne te bepaalen; en koopen is eene noodzaaklykheid, dewyl geen Vader, zonder des wel betaald te worden, zyne Dogter zal overgeeven om ééne te zyn van de veelen geschikt om de vleeschlyke lusten van eenen Man te voldoen. De veelvuldige Wyven en Bywyven in de Asiatische Harems zyn alle met geld gekogt. Onder de heete Lugtstreek van Hindostan is de Veelwyvery algemeen, en de Mannen koopen de Vrouwen. - Het zelfde heeft plaats in China. Naa dat de prys bepaald en betaald is, wordt de Bruid in het Huis des Bruidegoms gebragt, opgeslooten in een Draagstoel, en de sleutel hem overgeleverd. In-

[p. 224]

dien hy niet voldaan is over zyn koop, zendt hy haar te rugge; maar verliest de som voor haar uitgeschooten. Schept hy genoegen in het voorwerp, dan onthaalt hy zyne Vrienden in het eene vertrek, en zy haare Vriendinnen in een ander. Een Man van weinig middelen neemt eene Vrouw voor zyn Zoon uit een Hospitaal; dit bespaart hem het Huwlyksgoed.

Men heeft voor de Veelwyvery in heete Gewesten gepleit, met aan te merken, dat in heete Gewesten de Vrouwen, vóór dat zy tien jaaren bereikt hebben, ten Huwelyk geschikt zyn, en met Kinderen brengen ophouden op de vyf en twintig jaaren, als de Mannen nog in de kragt huns leevens zyn: dat hun, derhalven, eene tweede Vrouw moet toegestaan worden.

Moet men dan het belang der Sexe zo geheel uit het oog verliezen, in de Echtverbintenissen, even als of de Vrouwen door de Natuur enkel tot Lastdieren bestemd waren? Maar, de Vrouwen zelve eens buiten het geval gesteld, hebbe men in 't oog te houden, dat een Man, door eene tweede Vrouw by de eerste te neemen, eenen anderen Man berooft van het Regt, dat alle Mannen hebben, om te trouwen; het bewys zou doorgaan als 'er tien Vrouwen tegen één Man gebooren werden, gelyk men vertelt dat op Bantam het geval is; doch, daar een gelykheid van aantal Mannen en Vrouwen blykt de bestemming der Natuure te weezen, verliest deeze aanmerking alle kragt. Alle Menschen worden door de Natuur met gelyk Regt gebooren, en de Veelwyvery in eenige maate toe te staan is het zelfde als zommigen te geregtigen om inbreuk te doen op de Regten van anderen.

Ingevolge van dit Misbruik, blyven de Vrouwen onder heete Lugtstreeken in denzelfden laagen en afnanglyken staat, waarin zich alle Vrouwen bevonden, toen alle Menschen Wilden waren. Volgens de Wetten van Hindostan worden de Vrouwen niet toegelaaten om te getuigen, zelfs in burgerlyke zaaken: en men moet met schaamte bekennen, dat die Wet, nog niet lang geleden, ook in Schotland goldt.

Ondanks de hette der Lugtstreeke, heeft het Christendom de Veelwyvery uit Ethiopie zoeken te verbannen; dan de Regters zyn verre van scherp toe te zien op dat misdryf. De hette der Lugtstreeke doet hun haaken om den lust ter Veelwyverye te voldoen, zelfs ten koste van het koopen. - Onder de Christenen te Congo, is de

[p. 225]

Veelwyvery in gebruik, even als toen zy Heidenen waren. Tot ééne Vrouwe zyn geheele leeven lang bepaald te zyn, wordt daar door de Christenen voor een zo onredelyken eisch gehouden, dat zy liever, dan aan denzelven te voldoen, het Christendom zouden laaten vaaren.

Behalven de Veelwyvery, hangen veele andere gebruiken af van den aart der Huwlyksverbintenisse, en veranderen overeenkomstig die verschillende soorten. Huwlyksplegtigheden verschillen, uit dien hoofde, in onderscheide Landen en op onderscheide tyden. - Waar men voor eene gewoonte heeft Vrouwen te koopen, 't zy onder de Wilden, 't zy onder verwyfde Volken in heete Lugtstreeken, voltrekt het betaalen van den koopprys het Huwlyk, zonder eenige andere plegtigheid.

Andere plegtigheden waren egter zomtyds in zwang. In oud Rome werd de Bruid na 's Bruidegoms Huis gebragt door eene Slaavinne, draagende het Spintuig, ten zinnebeeld dat zy voor het Gezin moest spinnen. - Onder de Wilden van Canada, en in de nabuurige Gewesten, worden in de hut der Bruid, als tekens van haaren pligt, gebragt een Lederen Riem, een Ketel en een Takkenbosch; deeze duiden aan dat zy lasten moet draagen, eeten kooken, en hout verzorgen. Terwyl de Bruid zelve, ten teken van haare slaavernye, een Byl neemt, hout hakt, het zamenbindt, en voor de deur van de hut des Bruidegoms brengt. Alle verwelkoming, welke zy ontvangt, is, 't is tyd om ter ruste te gaan!

De Inwoonders van Sierra Leona hebben in alle hunne woonplaatzen een Kostschool, waar de jonge Dogters een jaar lang opgevoed worden onder het opzigt van een oud eerwaardig Man. Wanneer deezer opvoeding afgeloopen is, worden zy, in de beste kleeding, in eene openbaare byeenkomst gebragt: deeze mag eene Huwlyks-markt heeten, dewyl de Jongelingen daar zamen vergaderen om eene keuze te doen. Zy, die 'er een naar hunne gading vinden, betaalen een Huwlyksgoed, en geeven daarenboven een geschenk aan den ouden Opzigter, voor de zorge en moeite in de opvoeding der Bruid aangewend: - Op het Eiland Java wascht de Bruid, ten teken van onderdanigheid, de voeten des Bruidegoms. Dit wordt voor eene zeer belangryke plegtigheid gerekend.

In Rusland biedt de Bruid aan den Bruidegom een bundel Roeden aan, om op haar rug gebruikt te worden, in-

[p. 226]

dien zy zich strafwaardig aanstelt: en trekt zy ten zelfden tyde zyne laarzen uit. De thans heerschende Keizerinne, de ruwe Zeden haarer Onderdaanen begeerende te hervormen, heeft die plegtigheid onder lieden van eenig aanzien doen afschaffen. - Zeer verschilden hiervan de gebruiken in Peru vóór de Spaansche Vermeestering. De Bruidegom bragt Schoenen aan de Bruid, en trok dezelve met eigen handen aan; doch daar was het koopen der Vrouwen te eenemaale onbekend. - In Lapland worden de Huwlyksplegtigheden door het zelfde beginzel bestuurd. Daar is het de gewoonte, dat de Huisvader zynen Kinderen Rendieren schenkt: eene jonge Dogter, die een groot aantal Rendieren heeft, ontbreekt het niet aan eene menigte Vryers. Een Jongeling ziet na eene Vrouwe uit op een Marktdag, of wanneer de Laplanders zamen vergaderen tot het betaalen der opgelegde belastingen. Hy brengt ten huize van de Ouderen der by hem uitgekipte jonge Dogter eenige zyner Bloedverwanten; zorg draagende, om, zo veel mogelyk, een bekwaam Spreeker hier toe uit te kiezen. Allen worden zy toegelaaten, uitgenomen de Vryer, die wagt tot dat hy geroepen wordt. Naa het drinken van deezen of geenen sterken drank, ten dien einde medegebragt, vervoegt zich de uitgekoozen Spreeker tot den Vader der jonge Dogter, in de nederigste bewoordingen; de knie buigende als ware hy by eenen Vorst ten gehoor toegelaaten, en geeft dien Vader de hoogklinkendste Eernaamen. Deeze veel vermogende voorspraak doet meest altoos de zaak af.

Wanneer wy de keten van oorzaaken en gewrogten nagaan, ontmoeten wy zomwylen vreemde verschynzelen, ontstaande uit een schakel welks verband zich niet opdoet. Van deezen aart zyn de Huwlyksplegtigheden onder de Hottentotten. Naa dat onder de Ouders alle dingen beraamd zyn, worden de jonge lieden in eene plaats by elkander opgeslooten, waar zy den nagt doorbrengen in den stryd om de meerderheid, 't welk eene zeer ernstige zaak wordt, als de Bruid zich weigeragtig betoont. Indien zy, zonder te bezwyken, volhardt, wordt de Jongeling afgeweezen: maar indien hy overwint, dan wordt het Huwlyk voltrokken, onder geene min zonderlinge plegtigheden dan het sluiten voorgingen. Hoe Mannen en Vrouwen, in onderscheide kringen gezeten, daar de Bruidegoin in 't midden van den eenen, en

[p. 227]

de Bruid in dat van den anderen, zich geplaatst vindt, en deeze beide door den Inzegenaar des Huwlyks met diens eigen water besproeid worden, is bekend.

Eene Huwlyksplegtigheid by de binnenlandsche Negers is zeer zonderling. Zo ras de voorwaarden der Echtverbintenisse getroffen zyn, trekt de Bruidegom, van een aantal Jongelingen vergezeld, 's nagts uit; zy omzetten het huis van de Bruid, als ten oogmerk hebbende haar met geweld weg te voeren. Zy en haare Vrouwlyke Gezellinnen schreeuwen om hulp: maar niemand daagt op. - Deeze vreemde gewoonte heeft veel overeenkomsts met eene Huwlyks voorbereidende plegtigheid, in Wales voortyds gebruiklyk, en misschien nog niet geheel uitgesleeten. Op den morgen van den Trouwdag, kwam de Bruidegom, vergezeld van zyne Vrienden te paard, de Bruid eischen. Haare Vrienden, desgelyks te paard gesteegen, weigeren de overgifte volstrekt; waarop een spiegelgevegt volgt. De Bruid, te paard zittende agter haaren naasten Bloedverwant, wordt weggevoerd, en door den Bruidegom met diens Vrienden, onder een groot geschreeuw, nagezet. Het is niet vreemd, by dusdanig eene gelegenheid, twee of drie honderd deezer lieden te paard te zien, met allen spoed rydende, door elkander dwarrelende, tot geen gering vermaak der toekykeren. Wanneer deeze Ruiters en hunne paarden vermoeid zyn, staat men den Bruidegom toe zyne Bruid te overweldigen. Hy voert haar in zegepraal weg, en het tooneel wordt met vrolyke feesthouding beslooten. Olaus magnus vermeldt van dergelyke Bruidsvermeesteringen in Moskovie en Lyfland.

Echtscheiding hang desgelyks af van den aart der Huwlyksverbintenisse. Waar de Wet wil dat de Man zyne Vrouw koope gelyk men een Slaaf of Slaavinne koopt, volgt eigenaartig dat hy 'er zo veele mag koopen als hy kan betaalen, en dat hy ze, naar welgevallen, mag wegzenden. Deeze Wet is algemeen, en zonder eenige uitzondering. De Jooden, die hunne Vrouwen kogten, hadden het regt om dezelve een Scheidbrief te geeven. De Negers koopen hunne Wyven, en ontdoen 'er zich van als 't hun behaagt. Dezelfde Wet grypt stand in China, in Monomotapa, op de Landengte van Darien, in Caribeana, en zelfs in den kouden oord omstreeks Hudsons-Baay. Alle de Wilden van Zuid-America, die digt by de Oroonoko woonen, koo-

[p. 228]

pen zo veele Vrouwen als zy onderhouden kunnen, en maaken ze zich weder, naar welgevallen, kwyt.

Zeer hier van verschillend is eene Huwlyksverbintenis tusschen Gelyken, waar over een Huwlyksgoed met de Bruid gehandeld wordt. De aart dier verbintenisse brengt mede dat geen van beiden het voorregt hebbe om de ander, zonder regtmaatige oorzaake, weg te zenden. In Mexico, waar de Bruid een Huwlyksgave aanbragt, kon 'er geen Echtscheiding plaats hebben, dan met onderlinge toestemming. In Lapland maaken de Vrouwen, die, gelyk wy boven vermeld hebben, een groote menigte Rendieren ten Huwlyk bragten, een groot figuur. Dit legt, even als by ons, den grondslag tot een Huwlyksovereenkomst, welke ten hinderpaal strekt aan Veelwyvery, en gevolglyk mede aan Echtscheiding zonder regtmaatige oorzaake. En, wanneer deeze in veele gevallen naauw bepaald worden, is het verbod in 't einde bykans volstrekt algemeen.

In myn volgenden Brief zal ik het Misdryf des Overspels ten voorwerpe neemen: de misdaadigheid van welke Echtschennis ook eenigermaate van den aart der Huwlyksverbintenisse afhangt.