Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1796

[p. 214]

Proeve, over de uitwerkzels van het landbouwend leeven op 's menschen aart, gesteltenisse, en maatschappyelyk geluk.

(Overgenomen uit william falconer's Remarks.)

(Vervolg van bl. 164.)

Over den Invloed van het Landbouwend Leeven op de Wetten.

Dit onderwerp behandelende, zal ik eerst spreeken van de Wet der Volken. De vordering in beschaafdheid, door den Landbouw ingevoerd, en misschien de aart deezer bezigheid zelve, deedt groote aandagt vestigen op de Wet der Volken.

Dit werd, althans, voorgewend, onder de Romeinen zeer in agt genomen te zyn, als die dit tot een groot werktuig maakten van hunnen roem en invloed^(*). Geen Oorlog werd door hun aangevangen, vóór dat men de regtmaatigheid daar van onderzogt hadt^(†), en geen daad van Vyandlykheid gepleegd, zonder eene openbaare voorafgaande Oorlogsverklaaring. Men was op dit stuk zo naauwgezet, dat men het voor eene verbreeking van het Regt der Volken hieldt, daaden van Vyandlykheid, zelfs in Oorlogstyden, te pleegen, zonder dat iemand van Krygsberoep, of die den Eed als Krygsman gedaan hadt, des verwittigde^(‡). Dit zelfde Volk betuigde desge-

(*) Voor braave Lieden, zegt camillus, zelfs in den Oorlog; en heeft men niet zo greetig na Overwinning te staan, dat men het verwyt niet ontwyke van die door laage en onwaardige bedryven behaald te hebben. Want het voegt een groot Veldheer, op zyne eigene Dapperheid te steunen, niet op het Bedrog of de Verraadery van anderen. Plutarch's Life of Camillus.
Sunt & bella sicut pacis jura, justeque non minus quam fortiter didicimus gerere. Liv. L.V. Cap. 27. - Atque in republica maxime conservanda sunt jura Belli. Cicero de Officiis.

(†) Dion. halicarn. B.H. Livii L. I. Cap. 24. 32.

(‡) Cicero de Officiis, L. I. C. 11. Livius tekent op, dat quintus fabius, door cajus marcius, den Gemeensman, beschuldigd werd, wegens het begaan van Vyandlykheden tegen de Gaulen, tot welken hy in Gezantschap gezonden was. Liv. L. V. C. 36. L. VI. C. 1. Zie ook plutarchus in 't Leeven van Camillus. - De Tocht van crassus tegen de Parthen werd gevloekt en veroordeeld. Plutarch's Life of Crassus.

[p. 215]

lyks zich heilig te houden aan Woord en Belofte den Vyand gedaan. Dus keerde regulus van Rome na Carthago weder; en de Romeinen, die naa den Slag by Cannoe door hannibal na Rome waren afgezonden, om over eene uitwisseling der Gevangenen te raadpleegen, werden allen door den Raad te rug gezonden^(*).

Het is eigenaartig, te denken, dat de Wetten des Oorlogs onder een Landbouwend Volk milder en zagter zyn dan by andere. De oude Romeinen behandelden de te onder gebragte Volken zeer zagt, die in hun eigen Volk inlyvende en dezelfde Voorregten vergunnende^(†). In de daad de Grondregels van deezen aart, die openlyk beleden en aanbevolen werden, zelfs in de laatste tyden van het Gemeenebest, waren menschlyk en edelmoedig^(‡).

Wilden en Barbaaren, integendeel, handelden zeer wreed met de Overwonnenen; en zelfs de Grieken waren verre van eene zagte behandeling in dusdanige omstandigheden. De beschaafde Atheners^(§) gaven bevel, dat het Scheepsvolk van twee Galeien, door hun genomen, over boord of van eene steilte in Zee zoude geworpen worden; zy beslooten, in den vollen Raad, alle Gevangenen, die zy zouden bekomen, de rechterhand af te snyden. - In wedervergelding van die wreedheid, bragten de Spartaanen en dier Bondgenooten, naa den Slag by AEgos Potamos, alle de Krygsgevangenen, op de Atheners gemaakt, om 't leeven, uitgenomen adimanthus, die zich tegen het gemelde Raadsbesluit verzet hadt^(**). - Die zelfde Atheners doemden ook, by een openbaar besluit, ter verdel-

(*) Cicero brengt hier van veele voorbeelden by. De Officiis, L. I. C. 2. en L. III. C. 29, 30, 31, 32.

(†) Dion halicarn. L. I.

(‡) Cicero spreekt des breedvoerig en treffend. De Officiis, L. I.

(§) Diodorus schryft, dat de Atheners, in menschlykheid, boven alle de Grieken uitstaken, L. IV.

(**) Xenoph. Hist. L. II.

[p. 216]

ginge al het Volk van Scione dat manbaare jaaren bereikt hadt; en bevalen, alle de Inwoonders van Melos en de Stad Mitylene, zonder uitzondering, om 't leeven te brengen^(*). - Het Volk van Cocyra, Epidamnum vermeesterende, bragt alle de Krygsgevangenen, uitgenomen de Corinthiers, om 't leeven^(†).

De Romeinen, 't is waar, betoonden, in eenige gevallen, eene groote maate van gestrengheid ten aanziene van de Overwonnelingen; Carthago, Numantia, Corinthen en eenige andere plaatzen leveren 'er voorbeelden van op. Maar, zelfs in die gevallen, schoon zy de Steden verdelgden, vermoordden zy de Inwoonders niet, en de verdelging der Steden rustte meer op een Staatkundig beginzel dan op voldoening van wraake^(‡).

Het valt niet moeilyk reden te geeven van deeze verschillende handelwyzen in de boven aangeduide Leevensstanden. Wilden, die van de Jagt leeven, kunnen geen groot aantal vermeerderaaren der Inwoonderen toestaan; dewyl hunne middelen van bestaan, naar dezelfde evenredigheid, moeten verminderen: en dit niet alleen uit hoofde van de meerdere voorraadbehoefte, door het meerdere getal veroorzaakt, maar ook ter oorzaake van het meerder verdelgen des Wilds op de plaatzen waar de volksmenigte grooter wordt.

Volken, desgelyks, die van den Veeteelt bestaan, zyn ten opzigte van het getal der Inwoonderen bepaald: dewyl de grond, dien zy beslaan, alleen het houden van een zeker aantal gedoogt. Allen, derhalven, die boven dit getal loopen, moeten ten last, ja zelfs eenigermaate gevaarlyk, weezen. Geen wonder, derhalven, dat Volken, in deeze beide Standen leevende, niet verkoozen met een groot aantal Gevangenen overlaaden te worden.

Maar in Landbouwkweekende Staaten is het geval geheel anders. Elke nieuwe toevoer van Volk, ten min-

(*) Diod. sicul. L. XII. Thucydid. L. III.

(†) Thucydid. L. I.

(‡) Cicero schryft, dat zy Corinthen verdelgden om eene Staatkundige oorzaak, uit de ligging der Stad ontleend. De Officiis, L. I. §. 2. Polybius verschaft verscheide voorbeel den van de Menschlykheid der Romeinen jegens de Overwonnenen; byzonder omtrent het Volk van Nieuw Carthago. B. X. Extr. 2. Dion. halicarn. heeft dezelfde bedenking.

[p. 217]

sten tot zeker getal, is een aanwinst van rykdom, en brengt zelfs meer toe tot de middelen van bestaan, dan tot de verteering daar door gemaakt. Het heeft, overzulks, niets vreemds in, dat de Romeinen, die, uit hoofde van het bevlytigen op den Landbouw, zeer gemaklyk eene vermeerdering van Volk konden dulden, de Overwonnenen in hunne Maatschappy opnamen, en dezelven tot werktuigen van hunne magt en grootheid gebruikten^(*).

De oude Grieken bevonden zich, integendeel, in verscheide opzigten, in den staat der meer bepaalde Volken. De kleinheid hunner Staaten, de vryheid van hun Staatsbestuur, en de zekerheid van Eigendom, maakten dit Land zeer digt bevolkt: terwyl het weinig agt slaan op den Landbouw het Land bezwaarlyk in staat stelde om de Inwoonders te voeden. - Van hier de gereedheid met welke zommige van deeze Staaten Volkplantingen uitzonden, zelfs in zulk een getale, dat het ons ongelooflyk toeschynt, als wy de uitgestrektheid van het Moederland in aanmerking neemen. De Trachiniaanen ontvingen, op éénmaal, eene Volkplanting van vier duizend Man uit Sparta^(†), 't welk by lange in Volkrykheid niet uitstak, ten minsten niet in aantal van vrye lieden, die wy mogen veronderstellen dat alleen tot Volkplantingen gebezigd werden.

(*) De oude Romeinen, 't is eene aanmerking van montesquieu, merkten de Overwonnelingen aan als zo veele werktuigen tot toekomende zegepraalen; zy maakten Soldaaten van de onderscheide Volken door hun vermeesterd; en hoe meer wederstands zy booden hoe waardiger zy dezelve oordeelden om in het Gemeenebest te worden ingelyfd. Grandeur of the Decline of the Roman Empire, Cap. IV.

(†) De Heer hume schryft, in zyne Verhandeling over de Volkrykheid der oude Natien, tien duizend; maar diodorus spreekt alleen van zes duizend in 't geheel, en van deeze werden vier duizend alleen door Sparta gezonden, en een gedeelte van deezen werden verzameld uit het overige van Peloponnesus. - Thucydides gewaagt van den uittocht; doch bepaalt het getal niet. Diodorus schryft wel, dat, in 't vervolg van tyd, het Volk te Trachin, of Heraclea, zodanig vermeerderde, dat het tien duizend Man telde, maar nergens dat de Spartaanen zo veelen derwaards zonden. Diod. sicul. B. XII. Thucyd. B. III.

[p. 218]

Wanneer timoleon uit Syracuse dionysius verdreeven hadt, vondt hy dat daaromstreeks het land zeer ontvolkt was door Dwinglandy, Oorlog en Partyschap; diensvolgens verzogt hy uit Griekenland eenig nieuw Volk om die ontvolkte oorden te bevolken. In gevolge hier van werden 'er vyftig duizend^(*) overgezonden, die zich daar nederzetten. Het is hoogstwaarschynlyk, dat, indien deeze Menschen t'huis voeglyk hadden kunnen bestaan, zy bezwaarlyk zulke uittochten zouden ondernomen hebben; inzonderheid daar ze blyken geschied te zyn met toestemming der Moeder-staaten. Misschien was deeze bezwaarlykheid, om het Volk genoegzaam onderhoud te verschaffen, een der redenen, waarom de oude Grieken zo weinig verknogtheid aan hun Geboortegrond betoonden.

Op de Lyfstraflyke Wetten eens Lands heeft de Landbouwlyke Leevenswyze desgelyks eenen aanmerklyken invloed. - De vordering tot beschaafdheid doet de voorwerpen der Wetten te beter kennen en in agt neemen, en de Wetten zelve beter ontzien en gehoorzaamen. Misdaaden beginnen aangezien te worden als openbaare beledigingen, en niet alleen als een ongelyk een byzonder Persoon aangedaan.

Het algemeen Character der Lyfstraflyke Wetten is in zulk een Leevensstand zagt, en Doodstraf valt weinig voor^(†). De Menschen vermenigvuldigen, in een Land waar men deeze Leevenswyze volgt, zelden sterker dan het Land kan voeden: ja kunnen zy, over 't algemeen, hoe meer zy vermenigvuldigen, des te beter bestaan. Te deezer oorzaake is elk Lid voor de Maatschappy van waarde, en ingevolge hier van zyn de Wetten zagt te hunner behoudenisse. Dit geeft ons eene rede aan de hand, waar-

(*) De Heer hume zegt veertig duizend; maar diodorus vermeldt, dat veertig duizend zich op het grondgebied van Syracuse nederzetten, en tien duizend op dat van Argyrium. Plutarchus vermeldt, dat 'er zestig duizend uit Griekenland gezonden werden, en zich op Sicilie nederzetten. Life of Timoleon.

(†) Een Volk uit Landeigenaaren bestaande, zegt helvetius, kan door zagte Wetten bestuurd worden. Verbeurtverklaaringen, geheele of gedeeltlyke, zyn genoeg om Misdryven te stuiten. Helvetius, on Man.

[p. 219]

om de oude Romeinsche Wetten zo schroomagtig waren om Doodstraffe vast te stellen^(*). Ja, zelfs in de Staatkundige Onlusten binnen Rome, geduurende de vroegste Tydperken, werd 'er weinig bloeds gestort door den Scherpregter, schoon de Geschillen veelvuldig waren, en hoog liepen^(†). - Volgende tyden leverden voorbeelden van het tegendeel deezer zagtaartigheid van de Voorvaderen op, toen marius en sylla, en vervolgens de Driemannen, op den Staat losgingen. Maar, ten dien tyde, hadt Zedebederf de Staatsgesteltenis omver geworpen; en het is waarschynlyk, gelyk de Heer hume zeer schrander aanmerkt, dat de zagtheid der Oorspronglyke Wetten, voor geen gering gedeelte, oorzaak was van de volgende Wreedheden^(‡). Alle Doodstraffen door de Wet verbooden zynde, hoe misdaadig en gevaarlyk een Burger ook mogt weezen, kon hy geregeld niet anders gestraft worden dan door Uitbanning; het werd, diensvolgens, een gebruik, in Staatsomwentelingen, door Partyschappen veroorzaakt, het zwaard van byzondere Wraakneeming te trekken: en viel het niet gemaklyk, wanneer de Wetten éénmaal geschonden waren, paalen te zetten aan die gewelddaadige en bloeddorstige handelwyzen. Was 'er eene wettige wyze voorhanden geweest om hunne Vyanden binnen bereik te krygen, het is waarschynlyk dat ieder Party daar de toevlugt toe zou genomen hebben, uit hoofde van het voorwendzel daar in te vinden. De handelingen, de onderzoekingen, zouden dan openbaar voorgevallen weezen, 't welk geen geringe breidel is tegen het onvoegelyk uitvoeren van regterlyk gezag; het uitstel, te zulker gelegenheid noodzaaklyk, zou, door de driften te laaten bekoelen, het leeven bespaard hebben van veelen, die niet byzonder in den haat waren by de hoofden van Party. Maar, wanneer de teugel gevierd was aan byzondere wraakneeming,

(*) De Valeriaansche Wet stondt, in Lyfstraflyke zaaken, het beroepen op het Volk toe; en de Poreiaansche Wet verboodt het ten dood brengen van een Burger, in welk geval ook.

(†) Het eerste bloed, 't welk te Rome gestort werd in eenen openbaaren Opstand, was in dien van de Gracchi, in het 631 jaar van de Bouwing der Stad, en het 368 jaar van het Gemeenebest.

(‡) Hume Essay, IX.

[p. 220]

en de strafuitvoering oogenbliklyk geschiedde, en zonder geregtlyk onderzoek, waren alle voorwendzels genoegzaam, en werden 'er veelen verdelgd, niet als vyanden van de party, maar uit beweeggronden van gierigrigheid^(*), willekeur en de verfoeilykste driften. Zo brengt, volgens de aanmerking van hume, het eene uiterste het andere voort. Op dezelfde wyze als strengheid in de Wetten geschikt is om groote slapheid in de uitvoering te wege te brengen, zo veroorzaakt derzelver te groote slapheid eigenaartig wreedheid en barbaarschheid. Het is gevaarlyk, ons, in eenig geval, te dwingen, derzelver heilige grenspaalen te overschreeden. Het Volkscharacter, egter, moet ontleend worden uit de Wetten zelve, niet uit de bovengemelde ongeregelde handelingen.

(Het Vervolg hier na.)

(*) Ut quisque domum aut villam, postremo aut vas, dut vestimentum alicujus concussiverat, dabat operam, ut is in proscriptorum numero esset. Sallust. Bell. Catil. Orat. Coesaris.