Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1796

Veilige manier, om, in weinig tyds, eene zeer zuivere salpeter-naphtha, door enkele vermenging, te bereiden.
Door den Hoogl. Lichtenstein.

Een vermaard Scheikundige, tielebein, vondt eene methode uit, om door vermenging van saamgedrongen Salpeterzuur en Wyngeest, in weinig tyds, volkomene Salpeter-Naphtha te bereiden. Deze proeve heb ik meermaalen herhaald, doch tevens ondervonden, dat dezelve met veel gevaar verzeld ging, vooral wanneer ik eene groote hoeveelheid daartoe bezigde. De plotslyke ontwikkeling der Gaszoorten, die de grootste koude zelfs, welke men trachtte aan te brengen, niet beletten konde zich uit te zetten, deed veelal de glazen aan stukken springen, en daar door niet slegts myn samenmengzel verlooren gaan, maar dikwerf den proefneemer zich op eene deerlyke wyze bezeeren. - Indien de proef in 't klein genomen al eens gelukte, verkreeg ik echter geene zuivere zoete Naphtha, maar was verpligt door eene destillatie het zuur 'er van af te scheiden. Zo dus de methode van den Heer tielebein minder tyds vordert, als de overige, verdient zy echter, uit aanmerking der opgemelde nadeelen, geene voorkeur boven dezelve.

Ik begreep evenwel, dat eene berelding van Naphtha, die weinig tyds kosten, en een even goed product voortbrengen zoude, altoos haare verdiensten zoude hebben. Tot dat einde meende ik van de methode des Heeren tielebein gebruik te kunnen maaken, met deze verandering, dat ik tevens de zich ontwikkelende Luchtvormige vloeistoffen eenen, aan het overige niet schadelyken, uit-

[p. 154]

togt bezorgde, en te gelyk de Naphtha van het zuur afzonderde. Herhaalde en op verschillende tyden van 't Jaar aangestelde proeven, welke met den gunstigsten uitslag bekroond zyn, stellen my thands in staat, eene manier bekend te maaken, waardoor men in zeer weinig tyds de beste zoete Salpeter-Naphtha kan vervaardigen.

Men neemt een Tubulaat-Retort, plaatst dezelve des Winters in Sneeuw, of anders in water dat minder warm is dan de Dampkrings-lucht, maakt ze zo vast dat zy niet heen en weder dryven kan, en het pypje, gelyk van zelfs spreekt, even het water uitsteekt. - Met deze Retort vereenigt men, door middel van een stuk varkensblaas, een ontvanger, die juist zo heel wyd niet behoeft te zyn, maar aan welks buik een pypje vastgeblaazen moet wezen. Met dit pypje vereenigt men met een blaasje eene andere kromme pyp, die men aan den toestel voor de Konstluchten behoorlyk aanbrengt, en onder water zet. Wanneer de blaazen gedroogd, en de glazen zo aangelegd zyn, dat zy geen lucht doorlaaten, giet men den Wyngeest door die pyp in de Retort, en te gelyk het sterke Salpeterzuur 'er by, sluit de pyp met een glazen stop, legt 'er een sterke blaas omheen, en bindt ze zeer vast om den hals der pyp. - Wanneer het zeer warm weder is, legt men natte linnen doeken om den ontfanger, en begiet ze ook met koud water.

Zo dra de vochten in de Retort vermengd zyn, beginnen zy terstond op te bruisschen en als te kooken. 'Er gaan blaasjes door het water van den Lucht-toestel, die allengs grooter en menigvuldiger worden. Het mengsel wordt zeer warm. - Aan den hals van de Retort en ontvanger hecht zich eerst een dauw aan, die vermeerdert, en in droppels zich vereenigt, welke in het ontvang-glas neêrdruipen, en zuivere Naphtha zyn, waarvan in weinig tyds een groote hoeveelheid, door eene vrywillige destillatie, te voorschyn komt.

Zo dra de blaazen uit het water van den Lucht-toestel langzaamer te voorschyn komen, is de arbeid geëindigd. - Hoe meer men dit ontwaar wordt, des te meer moet men zich spoeden om Lucht in het ontvangglas te brengen, dewyl 'er anders weldra een gedeelte van het water inloopt, zich met de Naphtha vereenigt, en daarvan een gedeelte oplost. Tot dit einde moet men, of een opening in de blaas, die aan den hals der Retort is, maaken, of een rechte glazen pyp in de opening der kromme buis

[p. 155]

in den Lucht-toestel brengen, of het water van deze kromme buis af doen loopen: - en dit laatste hou ik daarom voor het beste, om dat men, door het toestoppen dezer buis, het verlies van Naphtha best kan voorkomen.

Wanneer de Retort koud geworden is, maakt men de glazen los. - In het ontvang-glas is de schoonste zoete Naphtha, die terstond kan gebruikt worden. 't Geen in de Retort overgebleven is, geeft, met vuur overgehaald, nog eenige Naphtha.

Hoezeer deze methode minder Naphtha geeft, dan wanneer men volgens de manier van black te werk gaat, bereikt men echter zyn oogmerk in oneindig minder tyd. Uit drie Oncen Wyngeest en twee Oncen rookend Salpeterzuur, verkreeg ik, in 40 minuuten, één Once en twee Drachmen Naphtha, by eene warmte van 39^o. Fahrenheit. Ik vong hierby 486 Kubiekduimen lucht op, die ontvlambaar was, en na het verbranden Wateren Salpeterzuure dampen naliet. Met grooter warmte verkrygt men minder Naphtha. Voor 't overige is deze methode zonder eenig gevaar, dewyl de Luchtsoorten terstond een vryen uitweg vinden.