Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1796

[p. 58]

Scheidkundige proeven over de beste manier om het Extractum Ligni Quassioe te bereiden.
Door Trommsdorff.

Men heeft zo veel geschreven over de beste wyze om de Extracten te bereiden, dat men in de daad zou meenen, 'er moest over deze stof niets meer gezegd kunnen worden. Dat dit echter in verre na het geval niet is, hoop ik naderhand omstandiger aan te toonen, terwyl ik thands alleen van een enkel Extract, het Extr. L. Quassioe naamlyk, zal spreeken, en de Proeven, die ik deswegens genomen heb, mededeelen.

Het is bekend, dat het Quassiehout weinig Extract geeft, vooral van deszelfs bast ontbloot, (want deze geeft juist tweemaal zo veel als het hout;) echter verschilt de hoeveelheid, naar maate van de verscheidenheid van 't hout, waar door men dezelve by onderscheiden Scheidkundigen zo verschillend vindt opgegeven. Bergius verkreeg uit een pond Quassiehout 1/9 Extract, göttling en remler 5/64, hagen 7/32, schlegel ⅕, paarman en ik ⅓, somtyds nog minder.

Om het Extract te bereiden, wordt de Quassie dikwyls met water uitgekookt, en als men het hout 5 of 6 maal uitgekookt heeft, en dan kaauwt, smaakt het nog bitter. De vraag is dan eigenlyk, hoe dikwyls moet men het hout afkooken, om al het Extract 'er uit te haalen; want het kan zyn, dat in de twee eerste afkooksels het meeste verkregen wordt, en de volgende mogelyk zo weinig opleveren, dat het der moeite niet waard is, de kosten van 't vuur 'er toe te besteeden. Deze vraag laat zich gemaklyk door Proeven beäntwoorden, als men slegts eene bepaalde hoeveelheid Quassie herhaalde reizen met gedestilleerd water afkookt, en ieder afkooksel afzonderlyk uitdampt. Of men kan het Quassiehout telkens weder droogen, en weegen, om te zien, hoe veel 'er by iedere kooking door 't water opgelost is. De eerste methode heb ik de voorkeuze gegeven, dewyl 'er de uiterste nauwkeurigheid niet toe nodig is.

I. Proeve. Een pond fyn gesneden Quassiehout werd met 12 pond gedestilleerd water in een ruim glas gezet, en in een zagte warmte geplaatst. Men schudde het

[p. 59]

mengzel wel om, en na twee dagen werd het vocht zeer zuiver 'er afgezygd. Het smaakte zeer bitter, en zag 'er bleek-geel uit; ik deed het, in een porceleine schaal, welker gewigt my bekend was, zagt uitdampen, tot de dikte van een styve honig. Het dus verkregen Extract woog eene halve once, en zag 'er bruin-geel uit, maar smaakte allerbitterst.

II. Proeve. Het zelfde hout liet ik thands op nieuw in een tinnen ketel met 12 pond gedestilleerd water, 5 uuren lang, zagt kooken, daarna zygde ik het vocht door, en deed het als vooren uitdampen: ik verkreeg dus ½ once en twee scrupels Extract, die geel-bruin was.

III. Proeve. Het zelfde hout liet ik nogmaals met gedestilleerd water afkooken, en voorts als in de 2de Proeve behandelen. Het Extract, dat ik toen verkreeg, woog 1½ once, en zag 'er ligt-geel uit, was korlig, en smaakte zout. Ik liet het op een zeer zagt vuur staan, tot zo lang het droog was, en het poeijer, welk ik toen verkreeg, was bruin-geel, smaakte bitter en tevens zout. In de lucht werd het vochtig en weder tamelyk vloeibaar, 't geen vermoedlyk van de extractive deelen ontstond. Het geheel kwam my voor een zout te zyn, welk met extractive deelen gemengd was; doch, om deszelfs aart beter te kennen, deed ik 'er eenige kleine Proeven mede. 1) In koud water scheen het zich weinig op te lossen; doch wierd het water bitter van smaak, en kreeg eene geele kleur. Op den grond bleef een vry wit poeijer liggen. 2) Heet water loste een klein gedeelte zout op, en deze oplossing hield zich, met reagentia gepaard, dusdanig. 3) De lakmoes-tinctuur bleef onveranderd. 4) Aftreksel van Curcuma eveneens. 5) Vlug loogzout maakte 'er geene verandering in. 6) De potasch sloeg 'er eene witagtige aarde uit neder. 7) Zuiker-zuur maakte het even troebel. 8) Azyn-zuure zwaaraarde werd 'er sterk door nedergeploft. 9) Zilver-oplossing eveneens. 10) Eene ontbinding van kwikzilver werd wit-geel neêrgeslagen. 11) Kalkwater maakte geene verandering. 12) Een weinig van het gedroogde Extract in vitrioolzuur gedaan, steegen 'er dampen op, die duidelyk den reuk van zoutzuur hadden. 13) Een scrupel van hetzelve, in een klein kroesje verbrand zynde, gaf een reuk als van gebrande zuiker, en 'er bleef een witte asch over. Hetzelve loste zich in water niet op, en het roodgemaakte lakmoespapier werd 'er niet weder

[p. 60]

blauw door. In salpeterzuur ontbond zich de asch geheel. Van bytend loogzout werd de oplossing niet veranderd, maar wel van het luchtvolle, waardoor eene witte aarde nederviel. Zuikerzuur loogzout sloeg het vocht ook neder, en dit werd weder in salpeterzuur ontbonden. 14) Een weinig van het gedroogde Extract werd in kookend water opgelost, en met eene ontbinding van yzer-vitriool vermengd; doch onderging niet de minste verandering. Uit alle deze Proeven scheen het te blyken, dat dit drooge Extract uit eenige weinige bittere extractive deelen bestond, gepaard met een groot gedeelte wynsteen- of zuikerzuure kalkaarde, waarin daarenboven nog vitriool- en zeezoutzuur in eene kleine hoeveelheid bevat is.

IV. Proeve. De voorige Quassia werd op nieuw met 12 pond gedestilleerd water gekookt, en voorts eveneens behandeld. Het afkooksel smaakte weinig bitter, had nauwlyks eenige kleur, en gaf 20 greinen Extract, van denzelfden aart als in de 3de Proeve.

V. Proeve. Dezelfde Quassia liet ik nogmaals afkooken; het afkooksel had nog minder smaak, en het overblyfsel, dat niet meer dan 10 greinen woog, had dezelfde eigenschappen als het zout van de 3de Proeve; doch scheen nog minder extractive deelen te bevatten, en had ook eene vry witte kleur. Thands dagt my was het onnodig dezen arbeid verder voort te zetten.

De uitkomsten myner Proeven waren dus de volgende:

1) Een pond Quassia gaf 2 oncen, 5 drachmen en 10 greinen, Extract.

2) Het eerste aftreksel gaf het zuiverste Extract, d.i. de bittere slymige in water oplosbaare deelen, en bevat waarschynlyk 't minste zout.

3) De volgende afkooksels bevatten meer zout, en wel meer na dat de kooking verder wordt doorgezet.

4) Het Extract der Quassia, 't welk door herhaalde afkooking gemaakt is, bevat veele zoutdeelen, en geeft daarom met weinig water geen klaare oplossing.

5) De beste manier, om het Extract der Quassia te bereiden, schynt de volgende te zyn: het fyn gesneden hout word eerst eenigen tyd met water te weeken gezet, dan het water afgegoten, en het overblyfsel driemaal, telkens ten minsten met 12 deelen water, in tinne of vertinde ketels, gekookt, voorts de afkooksels doorgezygd, en zagt uitgedampt, tot de dikte van Extract. -

[p. 61]

Verdere afkooksels zyn overbodig; want het Extract, 't geen men daar door verkrygt, kan de kosten van 't vuur niet goedmaaken.