Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1796

[p. 580]

De Boeren Weer-wikker; of aanwyzing van de aanstaande Luchtsgesteldheid, uit eene langduurige waarneeming van den Barometer; tot nut van den Landman in den Hooi- en Oogst-tyd. Te Groningen, by J. Oomkens en J. Dikema, 1796. In gr. 8vo. 16 bl.

De Schryver van dit Stukje moet onze Vaderl. Letteroeffeningen niet geleezen hebben; dewyl hy betuigt, ‘dat wy, zo veel hy weet, in onze Moederspraak zulk eene op de ondervinding steunende aanwyzing van het nuttig gebruik van den Barometer nog niet hebben,’ als hy hier aanbiedt. Immers deelden wy daar in (zie de Algem. Vaderl. Letteroeff. voor 1792. bl. 15-65 - en 109.) de Proeven des Heeren richard kirwan, over de Veranderingen des Barometers, mede. - Proeven, wy bekennen het, die van meer omslags zyn, en dieper gaan, dan de Waarneemingen hier aangeboden, en welker herhaalde leezing wy, te deezer gelegenheid, niet kunnen nalaaten aan te pryzen. Behalven deeze hebben een musschenbroek en anderen, die in onze Taale over dit gedeelte der Natuurkunde schreeven, zich daar over uitgelaaten. Had de Opsteller gezegd, dat hy geen afzonderlyk klein Werkje over deeze stoffe, voor den Boerenstand geschikt, in onze Moederspraak kende, dan was hy de waarheid nader gekomen.

Niettegenstaande deeze aanmerking, bevat dit Stukje voor den Landman een onderrigt, wegens dit in vroegeren tyde by Natuurkundigen alleen, en nu by allen, zo bekend Weerkundig Werktuig. 't Welk zeker door den Landman met voordeel kan gebruikt en geraadpleegd worden, schoon hy, door de Ondervinding, zich reeds veele Waarneemingen aangeschaft, en by Overhandreiking bekomen hebbe, die met de Aanduidingen uit het Weerglas ontleend, grootendeels, zamenstemmen. Om daar in zekerder en op vaster voet te gaan, zal hy den Barometer met vrugt kunnen raadpleegen, en van de XXV hier opgegeeven Regelen, die egter alle geenzins, voor zo verre de onze loopen, van gelyke waarde zyn, gebruik maaken. - Het korte onderrigt wegens het maakzel en de Proeve eens goeden Barometers kan hem ook van dienst weezen.

Al het voorspellende intusschen van den Barometer

[p. 581]

komt neder op de nettere aanduiding van de zwaarte der Lugt, welke wy daar door bekomen, dan die wy van elders kunnen verkrygen. Weshalven de Opsteller zeer wel zegt, ‘dat het eigenlyk de verandering van de zwaarte der Lugt is, die door haare meerdere en mindere perssing en drukking alle veranderingen in den Barometer moet veroorzaaken. Dus bestuurt het Lugtgestel den gang van den Barometer, naar de natuurlyke wetten van beweeging, en doet de kwik ryzen of zakken, naar evenredigheid de Lugt zelve zwaarder of ligter is.’ In de daad, de Barometer is eigenlyk een Lugtweeger. Schoon de Opsteller dit erkenne, en tusschen beiden in 't oog houde, schynt hy nu en dan met het Voorzeggend Vermogen, als wy het zo eens mogen noemen, te veel op te hebben: dewyl, behalven de zwaarte of ligtheid der Lugt, zeer veele oorzaaken tot de daadlyke Weersgesteltenisse medewerken. 't Geen niet wegneemt, dat men algemeene Regels konne opgeeven; doch die aan veele uitzonderingen onderhevig zyn. Trouwens, dit blykt uit veele der Regelen zelve, die ten slotte van deezen Boeren Weer-wikker voorkomen. Wilden de Landlieden zich van dit Werktuig bedienen, zy zouden, in veele gevallen, de by hun reeds aangenomene Weerwaarneemingen, waar op zy nu afgaan, bevestigd vinden; en niet zelden in de gelegenheid komen, om voordeel te doen met de vroegere aanduidingen, wegens de meerdere zwaarte of ligtheid der Lugt, welke het Weerglas schenkt, dan zy van elders met mogelykheid kunnen opdoen. - In zo verre dan pryzen wy de handleiding, hier geschonken, den Boerenstand aan, en pryzen het oogmerk des Opstellers.