Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1796

Proeve over ééne Waare Kerk; of Wysgeerig Betoog, dat 'er maar één eénige Godsdienst met het Geluk des Menschdoms beslaanbaar, op Aarde zyn kan. Door een Aanbidder van God, en een Beminnaar der Menschen. (Niet vertaald.) 1796. In gr. 8vo. 32 bl.

Niet vertaald! Eene groote eere, voorwaar, voor ons Land, dat op deszelfs bodem zulke wansmaaklyke, vergiftige, lettervrugten groeien! De vryheid der Drukperze beschouwen wy als een onvervreemdbaar regt van den Mensch en Burger, niet steunende op Discussiën van Volksvertegenwoordigers, en waaromtrent het genomen Dekreet in geen ander licht moet beschouwd worden, dan als eene verklaaring, dat de banden, welke dus lang de Natie hadden gekluisterd, thans zyn losgerukt. Is 'er dan niets goeds onder de Zonne, 't welk niet ten kwaade wordt misbruikt? Van het dierbaar regt, ‘om

[p. 579]

zyne gedagten en gevoelens aan anderen te mogen openbaaren, het zy door de drukpers of op eenige andere wyze,’ levert deeze Proeve een voorbeeld op, 't welk, indien eenig ander, onder de misbruiken moet gerangschikt worden. Wy zyn niet bang voor den titel van dit Geschryf; dweepzieke, bevooröordeelde, listige, eigenbaatige en heerschzugtige menschen zyn wy niet: ook is het in ons geene verwaandheid, dat wy de Epithete van dommen ons niet willen laaten aanleunen. Dat wy op de eerstgemelde zwarte lyst ons niet rangschikken, zyn wy, grootdeels, verschuldigd aan den Godsdienst van jezus, die hier, quasi, toegejuichd, doch welks voornaame grondslagen inderdaad ondermynd worden. En dat wy geene domöoren zyn, daar van behoeven wy onzen zich waanenden oorspronklyken Schryver alleen ten bewyze aan te voeren, dat zyn schryven niets meer of anders is, dan een ontleend naapraaten van 't geen voltaire en andere zich noemende fraaie Vernusten gezegd en herzegd hebben, en 't welk gemoedelyke, zelfdenkende, verstandige, menschlievende, verdraagzaame en geoeffende Christenen, met mond en pen, honderd en honderdmaalen wederlegd hebben. Wilden wy ons de moeite getroosten, of vonden wy daar toe eenige noodzaaklykheid, niets zou ons gemaklyker vallen, dan het onbestaanbaare, het, 't zy dan uit onkunde, of moedwillig, verkeerd opgegeevene, 't welk, in dit Geschrift, op veele plaatzen, doorstraalt, in een helder daglicht te plaatzen. Doch wy zouden, dus doende, dezelfde beschuldiging verdienen, die wy den Ongenoemden aantygen: wy zouden slegts herzeggen, 't geen anderen, op eene voldoende wyze, vóór ons gezegd hebben. Voor min geoeffenden oordeelden wy dit weinige te moeten aanmerken, opdat zy door den titel zich niet laaten op den mouw spelden, alsof zy hier iets nieuws zouden aantreffen. - Intusschen wordt het Publiek met nog meer soortgelyk origineel vernust gedreigd, daar de Schryver, zo in het Voorbericht, als in den loop des Geschrifts, aankondigt, dat men dit Stukje slegts hebbe aan te merken als eene proeve van een uitgebreider Werk, 't welk, eerlang, het licht zien zal.