Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1796

[p. 510]

Batavus aan zyne Landgenooten, ter gelegenheid dat eene nieuwe Constitutie voor het Volk van Nederland werd vervaardigd. Te Amsterdam, by M. Schalekamp. In gr. 8vo. 32 bl.

Ter gewigtige gelegenheid van het vervaardigen eener Nieuwe Constitutie voor het Volk van Nederland, ontbreekt het niet aan de zodanigen, die zich genoopt vinden om hunne Landgenooten des te onderhouden. Onder deezen treedt ook batavus te voorschyn, met de ter nederstelling van deeze twee waarheden:

‘Het algemeen welzyn het oogmerk zynde, om welk te bereiken de Burgerlyke Maatschappy is ingesteld, en de Regeering het middel, waar door dit oogmerk moet bereikt en bevorderd worden, zo volgen daar uit deeze twee onbetwistbaare waarheden.

I. Eerstlyk, dat de Maatschappy is het groot lichaam, ten welks beste de byzondere Leden, welke met de zorg der Regeeringe zyn belast, verpligt zyn te werken.

II. Ten anderen, dat men eenmaal duidelyk bepaalen en verklaaren moet, op welk een grondslag het algemeen welzyn rust, en langs welke wegen hetzelve verzorgt en bevestigt moet worden, op dat als dan even duidelyk kan blyken, hoedanig de aart en de werkzaamheid der Regeering moet worden ingericht, om aan het doel van haare instelling te kunnen beantwoorden.’

De ontwikkeling deezer twee waarheden maakt den inhoud uit van dit Bocksken. In 't welk men niet kan ontkennen dat goede zaaken voorkomen; doch, onzes inziens, ook zodanige stellingen, die niet best met elkander strooken: by voorbeeld. Onder de wegen langs welke het algemeen welzyn te wege gebragt en bevestigd wordt, telt batavus (bl. 7.) ‘Niemand van openbaare voordeelen of eereposten in de Maatschappy uit te sluiten, dan de zodanigen, die door natuurlyke gebreken voor dezelve ongeschikt, of door een zedeloos gedrag hun regt daar op verbeurd hebben.’ - Dan in de optelling der vereischten in de Persoonen, tot de waarneeming der Regeeringe geschikt, telt hy ‘zodanige onafhanglykheid, dat zy, uit hunne

[p. 511]

eigene middelen, derzelver bestaan kunnen vinden’ (bl. 9.) Immers is het zeer mogelyk, en door de ondervinding vaak beweezen, dat veelen het eerstgemelde vereischte bezitten, schoon zy het laatste derven. Dan het blykt, dat batavus ‘van den kant der menigte’ verhindering vreest aan de beantwoording van de oogmerken van de instelling der Regeering. Volksgezindheid is zyn zwak niet, zo men dit een zwak moet noemen.

Pryslyk is, voor 't overige, zyn voordragt van het aanbelang der Goede Zeden. In de middelen, tot invoering en instandhouding van dezelve strekkende, komt, als iets byzonders, voor, ‘dat men, by het ontwerpen der nieuwe Constitutie voor het Nederlandsche Volk, niet alleen in het Wetboek goede inrichtingen, ter verbetering van den zedelyken toestand der Natie, moet maaken, maar ook daadlyk de geschikte persoonen laaten benoemen, en aanstellen, wier eigenlyk werk het zyn moet te waaken en zorg te draagen, dat dezelve wel onderhouden en nagekomen worden: want met de tegenwoordig aangenomen beginzels van Vryheid en Gelykheid, en daar uit volgende geduurige verwisseling van Persoonen, die de openbaare zaaken, als Vertegenwoordigers van het Volk, voor eenen korten tyd waarneemen, en dan weder in den kring der Burgeren te rug keeren, heeft de Regeering te veel van haare voorige achtbaarheid verlooren, om zelve in alle gevallen dit noodzaaklyk werk te kunnen waarneemen.’

Voor deezer aanstelling meent batavus grond te vinden in de gebeurtenissen van den dag: en verledigt zich vervolgens, om die Magt wat nader te bepaalen, welke, naar zyne voordragt, ‘altoos geheel onderscheiden moet zyn van de wetgeevende, uitvoerende en gewoone rechterlyke, Magt der Natie; weshalven de Persoonen met dezelve bekleed nimmer eenigen anderen post, tot het openbaar bestuur behoorende, mogen waarneemen.’

Verder ontvouwt batavus het werk deezer Magt, en hoe dezelve in werking zal gebragt en onderhouden worden. Dit behandeld, en op zyne wyze smaaklyk gemaakt, hebbende, vindt hy zich natuurlyk geleid op de kostbaarheid deezer Inrichting, en op het bezwaar, al weder op de schouders der Natie te brengen, om voor het onderhoud van ruim honderd Persoonen, die hier toe noodig zouden weezen, te moeten zorgen. Dan hier op

[p. 512]

antwoordt hy: ‘In de daad, wy erkennen de gegrondheid deezer bedenking, in de tegenwoordige bekrompene omstandigheid van 's Lands kasse. Maar, Medeburgers! indien al het geen dat wy tot hier toe verhandeld hebben op gronden van waarheid steunt, indien het geluk der Burgerlyke zamenleeving in de daad afhangt van de bewaaring en in standhouding der goede Zeden; dan vraagen wy, of eene uitgave van drie of vier tonnen Gouds, 's jaarlyks door het Volk van Nederland te doen, zo regtstreeks strekkende ter bevordering van deszelfs dierbaarste belangen, een weezenlyke hinderpaal zou moeten zyn om eene zo noodzaaklyke inrichting van zaaken, als wy tot hier toe hebben willen aanpryzen, en door welke alleen onze tegenwoordige ongelukkige omstandigheden ten goeden veranderd, en wy en onze kinderen, by vervolg van tyden, voor de gewoone Onheilen eener Democratische Regeering beveiligt, en tot het gelukkigste Volk des Aardbodems gemaakt zullen kunnen worden, te doen agterblyven?’

Dit wel het byzonderste zynde, 't geen ons in dit Boeksken is voorgekomen, hebben wy vermeend het te moeten aanstippen. Aanmerkingen, tegenbedenkingen, daar op te maaken, loopt buiten ons vak.