Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1796

Het Vereeuwigen van de Nagedachtenis derzulken, die zig by het Vaderland wel verdiend gemaakt hebben, als de Plicht van eenen rechtschapen Vaderlander. Voorgedragen in eene Redevoering, uitgesprooken op Maandag den 13 van Wynmaand 1794, in het Amsteldamsche eerste Departement der Maatschappye Tot nut van 't algemeen. Door Johannes de Bruine. Te Amsterdam, by H. Keyzer. In gr. 8vo. 38 bl.

In deeze weinige Bladzyden vinden wy Antwoord op de zes volgende Vraagen. I. Wie is in 't algemeen een Vaderlander? II. Wie onder deezen is een rechtschapen Vaderlander? III. Wie onder deezen is de verdienstlyke Vaderlander? IV. Wat zegt het, de nagedachtenis des laatsten by den Tydgenoot niet alleen, maar ook by de Nakomelingschap, te vereeuwigen? V. Welke zyn de voornaamste drangredenen, die den rechtschaapen Vaderlander tot het bedoeld gedrag jegens den verdienstlyken Vaderlander verplichten? en laatstlyk, VI. Wat moet de eerste doen, wanneer de uitoesening van den bedoelden pligt jegens den laatsten voor hem onuitvoerelyk wordt?

Wy vergenoegen ons het Antwoord op de laatste Vraag af te schryven. ‘Ik antwoorde 1^o. de regtschapen Vaderlander vertegenwoordige, met een bloedend hart, en een druppend oog, ja met insluiting van zig zelv', aan den goedertieren Hemelschen Vader den diepst bedor-

[p. 287]

ven zedelyken smaak zyner tydgenooten, en den hier door laagst vernederden staat van geheel het Vaderland - eene vernedering, die immer te kennelyker wordt, wanneer 'er, binnen eenen engen tydkring, verscheiden verdienstlyke Mannen, ja Vaders, door den dood, als anderzins, aan een Gemeenebest ontrukt worden - nog eens 2^o. de regtschapen Vaderlander vertoone in alle zyne bedryven, dat de vernedering van zyn Vaderland ook zyn aandenken - ik zeg te weinig! ook zyne vernedering vordere! - die hier niet weenen kan met den weenenden - nog lyden kan met den lydenden - wat zeg ik? die zig hier niet verplaatzen kan in de rampvolle omstandigheden van duizenden zyner natuurgenooten, dien, voorwaar, myne Medelanders! is het zelfs tot schande, te vraagen: wat moet ik doen, wanneer ik myn pligt jegens den verdienstlyken Man niet kan ter uitvoer brengen? Immers 'er is één pligt, die de zodanige volbrengen kan en moet - 3^o. hy volge het schitterend voorbeeld van nehemia, den grootsten Vaderlander na samuel - die weende niet slegts op de reeds gesloopte muuren - op de puinhoopen van zyn Vaderland - die vereerde niet slegts, door zyn weenen, de hier en daar reeds verwoeste begraafplaats zyner Vaderen - neen maar ook die deedt pooging tot herstel van al het vervallene in alle de voorregten van zyn Vaderland.

Och! of veele Volksvertegenwoordigers, als andere nehemias, hier mogten vóórgaan! en dat, voor het overige, een ieder, die den naam van regtschapen Vaderlander voeren wil, in de uitoesening van dien zo aangelegen pligt, hunne voetstappen drukke, of liever in gelykmaatige zamendragt Hen vergezelle en schraage.’

Blykens het Besluit, is deeze zeldzaame Redenvoering, zeldzaam in schikking, zeldzaam in styl, zeldzaam in bewoordingen, eene Lykgedagtenis op den, toen dezelve gedaan werd, vóór weinig weeken overleden Burger-Vader henrik hooft danielsz. - eene Lykgedagtenis, ten dien dage als ter sluik gehouden.

Dit is de grond van 's Redenaars vreemde uitboezeming op 't einde: ‘Voor 't overige heb ik u te verzoeken, by de roemwaardige gedachtenis van dien Vader des Vaderlands, dat gy, by het slot myner Rede, u gelieft te onthouden van eenig Handgeklap, of

[p. 288]

uiterlyk vertoon van wel te vredenheid over myne pooging - want dit zou my doen bloozen - zyne asch onteeren, ja voor u allen geheel ontydig zyn.... Gaat veel eer, in bepeinzing van al het gehoorde, na de plaats uwer wooning of bestemming - en waart gy, met duizenden onzer Medeburgers, geduurende den avond van zyn leeven, gewoon, by onderscheidene gelegenheden, zyner plegtig te gedenken - voor ditmaal, en by vervolg, heb ik eenen raad, uit de Schoole der oude Jooden ontleend, u mede te deelen, en hier mede zal ik eindigen. “Zy hadden de gewoonte (zegt een voornaam Oudheidkenner,) zy hadden de gewoonte, by de Lykvereering van eenen verdienstlyken Man, aan zyne nagelaaten Maagschap niet alleen, maar ook aan zyne Vrienden, een Beker op de hand te zetten, en dien benoemden zy den troostbeker.”’

Dit slot heeft voor ons geen ophelderende Aantekening noodig; doch moet zonder dezelve voor de Naakomelingschap, als zy deeze Redenvoering in handen krygt, duister weezen: en de Redenaar hadt toen gewis, onder het kruis redenvoerende, oorzaak, om zich niet klaarder uit te drukken, en een Joodsch dekkleedje te gebruiken. Hy oogt, op dat wy, by voorraad, dit afligten, op de vry algemeene gewoonte, ten dien tyde, in ons Land, wanneer het Drinken der Gezondheid van Vader hooft! een Staatsmisdaad gerekend werd, 's avonds om acht uuren een Drink-conditie in te stellen, het Klokje van Achten! Woorden van dezelfde Beduidenis als de Gezondheid van Vader hooft!