Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1796

De Invloed der Godsdienstige Begrippen, of Brief van een Bataafschen Brabander aan zynen Vriend in Holland, over oude en nieuwe dingen. Alom te bekomen. In gr. 8vo. 26 bl.

De Ontvanger van deezen Brief keurde denzelven der uitgave waardig. De Schryver, een Protestant, stelt den staat zyner Roomschgezinde Medelandgenooten voor, wier aantal tegen dat der Protestanten hy in geheel Bataafsch Brabant als honderd tegen vyf of zes begroot. 't Welk ten gevolge heeft, dat, op zommige plaatzen, de geheele Protestantsche Gemeente uit drie vier of vyf Leden bestaat, en in de meeste 'er geen evenredigheid gevonden wordt tusschen de grootte der Kerken en de kleinte der Gemeenten. 't Geen de talryke Roomschgezinden doet haaken na de verwisseling hunner eng bepaalde Kerkgebouwen voor die by hunne Gezindheid voorheen bezetene plaatzen van Godsdienstoefening. - Terwyl zy, en met reden, over andere hun voorheen opgelegde lasten, om dat zy Roomschgezinden waren, klaagen, en des na vryheid haaken. De Schryver ontveinst niet, dat veelen, in hunne onkunde, meer begeeren dan de Gelykheid hun toegeregtigd. Dit keurt hy af, terwyl hy voor hun Regt van Gelykheid pleit, en toont, dat hy

[p. 170]

het denkbeeld van noodzaaklykheid eener Heerschende Kerke, waar in hy nog voor weinig jaaren was, en met hand en tand vasthield, heeft laaten vaaren. - Hy beweert, dat 'er, onder zyne Landgenooten, meer redelyk denkende Roomschgezinden, met gelykheid in Regten te vrede, gevonden worden, dan men misschien in Holland denkt; doch daar zyn 'er van dien stempel, gelyk hy schryft, ‘niet genoeg om eene zeer groote minkundige menigte, die sedert eenige maanden als in een andere Waereld verkeert, door hun voorbeeld van een verkeerden Godsdienstyver te geneezen; daar is tyd en geduld toe noodig, en deeze eerste tyd van eene bedwelmende verrukking over de verkreegene Vryheid, en daar uit voortvloeijende voorregten, is daar toe niet zeer geschikt.’ - ‘Duizenden,’ merkt de Briefschryver wyders op, ‘verheugen zich over het triumpheerend Patriotismus, alleen, om dat zy vertrouwen ontheeven te zullen worden van veele drukkende lasten, de groote Kerken weder in eigendom te zullen krygen, dat hunne byzondere Godsdienst zal zegepraalen, en dat zy nu voorts door hunne Geloofsgenooten zullen geregeerd worden.’ - De groote meerderheid der Stemgeregtigden van de Roomsche Godsdienstbelydenisse heeft ten eigenaartige gevolge, dat in Bataafsch Brabant alleen de Roomsche Burgers de Municipaliteiten formeeren; zelfs in plaatzen, daar, vóór de Revolutie, de geheele Regeering alleen uit Gereformeerden bestondt. Hier en daar vindt men nog een enkelen Protestant in het Bestuur.

Deeze welgeschreeven Brief is den 10 Feb. 1796 gedagtekend.