Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1796

Zesdaagsche Staatsbrief over 's Lands Hoogste Zaak, aan den Burger Vitringa, Gedeputeerde wegens Gelderland ter Vergadering van H.H. Mog. en op den 13 Dec. President van het groot Generaliteits - Besoigne, nopens eene te beroepen Algemeene Nationaale Vergadering. Na den Haag alle dagen tot den 28 Dec. 1795. gezonden door een Republikeinsch Patriot. Te Amsterdam, by J.R. Poster, 1796. In 8vo. 76 bl.

Nog zeer onlangs hebben wy den Denk- en Schryftrant van den Burger swildens, Vervaardiger van deezen Zesdaagschen Staatsbrief, doen kennen^(*); in beide blyft

(*) Zie hier boven bl. 68.

[p. 168]

hy zichzelven gelyk, en zyn styl is zo één en vast, dat deeze in Brieven dezelfde blyft als in Stukjes van eenen anderen aart, althans wat de inrigting betreft.

Wegens den hoofdinhoud deezer Brieven kunnen wy met 's Schryvers woorden spreeken, zonder ons ter byzondere opgave derzelven in te laaten; en zal zulks, zo de Schryftrant van deezen Burger nog allen onzen Leezeren niet bekend mogt weezen, daar van tot een staal kunnen verstrekken.

‘Om tot een generaal besluit te spoeden, uit het geheel beloop en den samenhang van al het dus verre (van bl. 6 tot hier) vertoonde, zal uw redekundig Doorzicht ontwyfelbaar opmaaken, - dat myne Hoofdstelling wegens de volstrekte noodzaaklykheid van eene Consoederative Constitutie van ons Land gevestigd is.

Eensdeels, op eene demonstratio directa, uit eene reeks van Argumenten, die alle ontleend zyn uit den Physieken, Oeconomischen, byzonder burgerlyken en byzonder staatkundigen aart van ons Land en Volk - van welke Argumenten verscheidene, als Argumenten à priori, tot de proef van onmiddelyke evidentie geresolveerd kunnen worden, en die proef kunnen doorstaan; en alle welke, als Argumenten à posteriori, de ondervinding van 200, sommige zelfs van 3 en 400 jaaren tot proef hebben.

Anderdeels, en ten overvloede, pryst de Waarheid zich hier nog verder aan door de hier medegedeelde Tweeledige Oplossing der algemeene onophoudelyk herhaalde Tegenwerping - waar van de Eerste, gave men ook eens alles toe, dan nog zeer zeker tot een gewenscht nieuw en nader Conciliatoir moet opleiden - en de Tweede directelyk eene wegneeming of vermindering der zwaarigheden op dien geheel nieuwen grondslag verzekert; welken wy Patriotten alle eenpaarig erkennen en eerbiedigen.

Opzettelyk voeg ik 'er het woord vermindering by: want gaarne geef ik, dat 'er onlosbaare Zwaarigheden, dat is Kwaalen zonder Remedie, zullen blyven. Maar dan geldt ook wederom de Regel van alle bondige Weetenschap, - dat geen Systema, van welk, per rigidissimam demonstrationem ex propria natura objecti aut subjecti desumptam (by streng betoog uit den aart en de natuur der zaaken ontleend), allerzekerst consteert, dat, behoudens de Aanweezigheid der Zaake, mensch-

[p. 169]

lyk gesprooken, geen ander mogelyk is, - dat geen zodanig Systema mag worden verworpen om de Onlosbaarheid van deeze en geene Zwaarigheden. - Ook geldt dan verder de zo gewigtige Grondregel der Praktische Regeerkunde, dat tegen onwegneembaare Staatskwaalen Voorbehoedingen, Contreforces, Vergoedingen, of hoe men 't noeme, moeten worden gezogt en aangewend; - en dat een altyd waakzaam Beleid, met eene gestadig rectificeerende Werking, het afwyken te rug moet brengen: gelyk de Werking van het Roer by halven Wind de altyd afhellende Vaart van een Schip altyd wederom aan moet drukken - of - (om met Eerbied een hooger en het allerhoogste voorbeeld te noemen) - gelyk, volgens het begrip van newton, dien Grooten Waereld-weeger, door eene altyd rectificeerende Werking des oppersten bestierers, het onafmeetelyk waereldgestel in zyn stand en geregelden loop moet worden gehouden.’