Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1796

De Belangen der Mogenheden van het Vasteland, met betrekking tot Engeland, door C. Theremin, weleer Gezantschaps - Raad van Pruissen, aan het Hof van Londen. In 's Haage, by J.C. Leeuwestyn, 1796. In gr. 8vo. 73 bl.

‘De smert, waar mede ik myne Landgenooten voor het Engelsch Goud verkogt en ter slagtbank geleid zag, om belangen, die hun vreemd waren; het afgryzen, welk het Systema van Hongersnood, door Engeland tegen Frankryk gekweekt, in my verwekte, en my te midden van den nagt dikwerf met schrik deedt ont-

[p. 164]

waaken, en traanen van wanhoop en woede storten, in de onmagt, waar in ik my bevond, om den arm tegen te houden, die koelsmoeds grysaarts, vrouwen en zuigelingen, moordde; eindelyk de verontwaardiging, waar mede ik de Engelschen van de Volken hoorde spreeken, die hun geld ontvangen, en van alle Volken van het Vasteland in 't algemeen, hebben my de pen doen opvatten, en dit Werkje doen opstellen. - Ik geef het aan het licht, en noem my, het welk my in geenerlei opzigt voordeelig en in duizenden gevaarlyk kan worden. Maar iemand moet zich vrymoedig blootstellen, en de waarheid zeggen. Ik heb getragt eenige groote Staatkundige waarheden gevoelig te maaken, betreffende de belangen der Mogenheden van het Vasteland tegen Engeland. Ik geef dit onderwerp, 't geen ik slegts geschetst heb, aan de aanmerkingen en overweegingen van den Leezer over, die het vrugtbaar zal vinden naarmaate hy het zal overdenken.’

Zo schryft de geweeze Gezandschaps - Raad, in de Voorrede, onderschreeven Parys den 12 Thermidor, het 3de Jaar. Een gevoelig hart straalt in deeze weinige trekken zigtbaar door; en zal het stukje met greetigheid geleezen worden, door allen, die deezen Vyand van onzen Staat vyandig zyn. Het geheele stukje mag in zekeren voege de verklaaring heeten van eene Stelling, door franklin opgegeeven in een Brief aan howe (bl. 16.) Als een krygszugtige Natie bemint de Engelsche Veroveringen; als een heerschzugtige Natie haakt zy na Heerschappy, en als een handeldryvende Natie is zy greetig na eene uitsluitende winst!

Het Werkje vloeit over van sterke trekken, zoms in weinig woorden veel bevattende. De gewoone handelwyze van Engeland omtrent het Vasteland geschetst hebbende, schryft hy, ten slot: ‘Op deeze wyze zet hetzelve het Vasteland in vuur, door deszelfs ligging van een Eiland voor den brand gedekt, dien het veroorzaakt heeft. De Vrede op het Vasteland is voor 't zelve een rampspoed, de Oorlog op het Vasteland is het voedzel van deszelfs voorspoed.’ - Ongunstig, zeer ongunstig, gelyk men denken kan, is de schets van den geest van het Staatkundig Engeland, en van de daar uit vloeiende werkzaamheden. Wy zouden bladzyden vol schryven, wilden wy die trekken overneemen. Men leeze deeze zamentrekking: ‘Door het algemeene Stelzel van

[p. 165]

Omkooping onteert het overal de Souveramen en de Volken; het heerscht door den invloed der ondeugden, die het betaalt en voedt, en die het op derzelver beurt denzelfden dienst bewyst. Niets goeds of eerlyks kan hetzelve volgen, noch in deszelfs eigen land, noch elders; het bederft de lieden die het berooft.’ - En om 'er deeze rek nog by te voegen: ‘Engeland is door deszelfs bevolking en inwendige magt verre beneden het grootste gedeelte der handeldryvende, Mogenheden van Europa, ondertusschen beschouwt het dezelven met veragting als zyne mededingers, en, den Handel met de Staatkunde en Wapenen vereenigende, is het zo verre gekomen van alleen over den ganschen Aardbol te regeeren.’

Men houde dit en meer andere Zetten niet voor los te nedergestelde Magtspreuken. De Schryver voert bewyzen aan, als hy de rol, welke Engeland in Europa speelt, openlegt, en toont in hoe verre het meester is op 't Vasteland.

Hier komt eerst Rusland, Portugal en Spanje, ten tooneele; voorts treedt Holland op. Ons bestek duldt geene geheele overneeming van 't geen de Schryver deswegen zegt; dan zie hier den aanvang: ‘Van alle Bondgenooten van Engeland is Holland de ongelukkigste; nader by het Oorlogstooneel gelegen, en meer dan eenige andere Mogenheid den nayver van Engeland opwekkende door de uitgebreidheid van deszelfs Koophandel, is het bestemd, om by voorkeur bedorven, en aan de belangens van deszelfs dwinglandy opgeofferd, te worden. Het was niet genoeg dat Engeland, zedert 1787, eenen overweegenden invloed in Holland hadt, dat het eenen Onderkoning in den Haag, even als te Dublin, hadt. Deeze invloed, die slegts Staatkundig was, voldeedt het niet, om dat de Holland r, meer op zyn Geld dan op zyne Vryheid gezet, zig gerustlyk liet beheerschen door eene vreemde Mogenheid, doch behieldt hardnekkig zyn handel aan zich. Zyne Onafhangelykheid als Natie was verlooren; maar 't was moeilyker, hem van zyne Onafhangelykheid als Koopman te doen afzien. Dit was het geen, waarop Engeland doelde; deszelfs oogmerk was den Handel van Holland allengs geheel aan zich te trekken, indien het mogelyk was, en in Amslerdam alleen Factoors in plaats van mededingers te hebben.’

Voorts ons aandeel beschreeven hebbende in den Oor-

[p. 166]

log, welken wy gingen voeren, als de Makkers van den Leeuw, in de komst der Franschen hier te lande geëindigd, spelt hy daar uit voor de Nederlanderen heil, en dat zy geen vrees voor Engeland behoeven te hebben. Wy kunnen den Schryver hier niet volgen; maar alleen het slot overneemen. ‘Door middel der bekomene Vryheid en van de Volksregeering, die alleen voor eene handeldryvende Natie voegt, zal de Handel der Hollanders, verlost van de kluisters der Britten en van eene Regeering van Edelen, welken trotsheid en roofzugt eigen zyn, en onder welke dezelve veragt en gedrukt werd, voorspoediger en bloeiender zyn, dan dezelve zedert 1787 geweest is, en veel meer dan Engeland wel zou wenschen.’

America krygt vervolgens haar deel. Het Tractaat met Engeland staat den Burger theremin zeer tegen. Hy schryft, dit vermeld hebbende: ‘De schoone dagen van washington zyn geëindigd, waarom heeft zyn geluk gewild dat hy zyne glorie overleefde!’

Deenemarken, Zweeden, Pruissen en de kleine Duitsche Vorsten worden in de Staatkundige balans des Schryvers opgewoogen: en de laatstgemelden bovenal schuldig gevonden aan den Handel in Menschen.

By dit alles wordt een tafereel van het Nationaal Character der Engelschen opgehangen, waarin geene ongunstige kleuren gespaard zyn. Men zie enkel het besluit, in deeze woorden begreepen: ‘Het is, dat Engeland, dat alleen van gemeenen vyand en van gemeene zaak spreekt, zelfs alleen de gemeene vyand van alle Mogenheden van Europa is, en dat, zo 'er eene gemeene zaak is, het die van allen tegen hetzelve is. Wy hebben gezien met welk eene stoutheid het zich aan het hoofd der zaaken van Europa heeft gesteld, met welk eene onbeschaamdheid het de zwakken handelt, de intriguen en de magt van het geld, waar door het de magtigsten vervoert, en dat de grootste ryken, in deszelfs hand, niets anders zyn dan werktuigen van deszelfs glorie en heerschzugt.’

Ten besluite treedt de geweezene Gezandschaps-Raad ot het overweegen der Vraagen: ‘wat in het byzonder geval van deezen Oorlog de zulken gewonnen hebben, die zich door Engeland daar hebben laaten inwikkelen, nu het zelve overwonnen is?’ Vervolgens, ‘wat die zelfde Mogenheden in het tegengestelde geval zou-

[p. 167]

den gewonnen hebben, wanneer Engeland gezegepraald hadt?’ - Uit deeze wyze van voordragt blykt, dat de Schryver vaststelt, dat Engeland in 't einde zal moeten bukken, en 't is op die veronderstelling dat hy voort-vaart in het maalen van deeze twee tegen over elkander staande tafereelen, die zeker hoog gekleurd zyn. Men oordeele uit deezen enkelen trek. ‘Het belang der Mogenheden van Europa, die de Coalitie verlaaten hebben, zal zyn, Frankryk haare gemeene wraakneeming te laaten voltrekken, en die vernederen, welke zich beroemt de natuurlyke beschermster te zyn van het evenwigt der Magten op het Vasteland, en trotschlyk beweert, dat zonder haar verlof geen Kanonschoot in Europa kan gedaan worden, of tot dit werk de hand te leenen, en eene nieuwe, billyke en verstandige, Coalitie te vormen, door de vereenigde poogingen, waar door Europa zich verlost zal zien van eenen Vyand, wiens Staatkunde is het gestadig verdeeld te houden, en deszelfs voorspoed te dwarsboomen. Als dan zal men zig dagen van Vrede kunnen belooven, en de Natien, uitgeput door zo veele, zonder grond ondernomene, Oorlogen, waar van het oogmerk alleen was, Engeland te verryken, kunnen troosten.’

Genoeg, om den aart en inhoud van dit Werkje te doen kennen. - Genoeg, om te toonen, dat de Vertaaling in beter handen zou hebben kunnen vallen. Wy hebben de duisterste plaatzen geenzins uitgezogt.